https://muysca.cubun.org/api.php?action=feedcontributions&user=Geduenasl&feedformat=atomMuysc cubun - Lengua Muisca - Contribuciones del usuario [es]2024-03-28T13:34:08ZContribuciones del usuarioMediaWiki 1.30.0https://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=55112Usuario:Geduenasl2016-02-20T19:37:13Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador desde 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Estudiante Maestría en Educación.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://coleccionmutis.cubun.org/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013 - 2015<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Perfiles ==<br />
<br />
:*[https://www.researchgate.net/profile/George_Duenas2 Researchgate]<br />
:*[https://unal-co.academia.edu/georgedue%C3%B1as academia.edu]<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=55111Usuario:Geduenasl2016-02-20T19:36:23Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador desde 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Estudiante Maestría en Educación.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://coleccionmutis.cubun.org/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Perfiles ==<br />
<br />
:*[https://www.researchgate.net/profile/George_Duenas2 Researchgate]<br />
:*[https://unal-co.academia.edu/georgedue%C3%B1as academia.edu]<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=51169Usuario:Geduenasl2014-11-02T20:42:22Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador desde 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Estudiante Maestría en Educación.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Perfiles ==<br />
<br />
:*[https://www.researchgate.net/profile/George_Duenas2 Researchgate]<br />
:*[https://unal-co.academia.edu/georgedue%C3%B1as academia.edu]<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=51168Usuario:Geduenasl2014-11-02T20:36:01Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador desde 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Estudiante Maestría en Educación.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=49172Usuario:Geduenasl2014-03-16T23:52:55Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Estudiante Maestría en Educación.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=MediaWiki:Cite_references_suffix&diff=48145MediaWiki:Cite references suffix2013-09-16T15:06:56Z<p>Geduenasl: Página creada con «</ol>»</p>
<hr />
<div></ol></div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=47974Usuario:Geduenasl2013-07-12T03:23:58Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional. Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=47973Usuario:Geduenasl2013-07-12T03:23:21Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional.<br />
:: Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Investigador Instituto Caro y Cuervo, 2013<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario Unidad de Comunicaciones e Informática, 2010.<br />
:: Facultad de Ciencias Humanas, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=47972Usuario:Geduenasl2013-07-12T03:19:27Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Coordinador 2013, cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:*Lingüística, 2011.<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
<br />
== Becas ==<br />
:*Becario. [http://www.icanh.com/BNC Transcripción del Manuscrito (230 R.M.) de la lengua sáliba] de la Biblioteca Nacional de Colombia. George E. Dueñas y Diego F. Gómez, 2012.<br />
:: Beca de investigación sobre las colecciones bibliográficas y documentales de la Biblioteca Nacional.<br />
:: Ministerio de Cultura.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:*Estudiante becario sala de informática, 2009.<br />
:: Departamento de Lingüística, Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:*Webmaster página web Facultad de Ciencias Humanas, 2011 - 2013<br />
:: Universidad Nacional de Colombia.<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Usuario:Geduenasl&diff=34148Usuario:Geduenasl2012-01-16T22:35:37Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{usuario<br />
|foto = George.jpg<br />
|nombres = George Enrique <br />
|apellidos = Dueñas Luna<br />
|profesion = Lingüísta, Universidad Nacional de Colombia<br />
|rol = Cofundador e investigador<br />
|correo = geduenasl@unal.edu.co<br />
|contenido =<br />
<br />
<br />
== Estudios universitarios ==<br />
<br />
:LINGÜÍSTICA, 2010<br />
:: UNIVERSIDAD NACIONAL DE COLOMBIA<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
== Experiencia profesional ==<br />
<br />
:Universidad Nacional de Colombia, 2009<br />
:: Estudiante Becario Sala de informática. Departamento de Lingüística<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
:Universidad Nacional de Colombia, 2011 - 2012<br />
:: Webmaster Página web Facultad de Ciencias Humanas<br />
:: Bogotá, Colombia.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_39v&diff=11111Manuscrito 2923 BPRM/fol 39v2009-11-15T16:14:54Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 39r<br />
|siguiente = fol 40r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
nario; pero porque en algunas cosas varían algunas veces, pondremos aquí algunos exemplos que serán como excepciones = '''Ysva hacaguecua xin zemucanza''', no sé es eso.<br />
<br />
Sombra, id est, parte sombria, velut distinguitur contra sol, como quando decimos sol y <br />
sombra = '''Myhyinca'''; pero no se dice relative, hoc est, sombra de otra cosa.<br />
<br />
Sombra de otra cosa = '''Ij'''. v.g. mi sombra = '''Zij'''. Tu sombra = '''Mij'''. Su sombra = '''Aee'''. <br />
Pedro '''ij''' = La sombra de Pedro etc. Pero para decir a la sombra, se dice de esta manera = '''Zijnca''', a mi sombra. '''Mÿnca''', a tu sombra. '''Eenca''', a la sombra de él. '''Guêijnca''', a la sombra de la casa etc. item de otra manera = '''Zuhupquaca''', a mi sombra '''muhupquaca''', à tu sombra '''hupquaca''', à su sombra '''quehupquaca''', a la sombra de la casa etc. '''Gue hupquaca mazona''', estaos a la sombra de la casa etc.<br />
<br />
Sombra hacer = '''Zly zebquysqua. My umquysca''' etc.<br />
<br />
Sentarse en cunclillas = '''Huchquy izasqua'''<br />
<br />
Sentir ruido = '''Anguaabuysqua'''. Pretérito = '''Anguabquyquy'''.<br />
<br />
Sentir la falta de una cosa = V.g. Nose qué decir la falta que me hizo la manta = <br />
'''Zefoyapqua'''./. A, '''ipqua bziquy hataca ahuzenza'''.<br />
<br />
Semejante cosa = '''Fihize'''.<br />
<br />
Sucia cosa =, '''A, tymyquy, a, quyhyquy''', ó el 1°. Solo./ '''Amuy hy zyn maquy'''.<br />
<br />
Soldado = '''Qêheza chaqueaquecua'''.<br />
<br />
Sentarse muchos = '''Hischan chivihiquy'''. Imperativo '''avizu'''. '''Yquando''' es multitud de gente = '''Hischan chiquyns aychibcaquy'''. Sentaos = '''Hischan quisu va aybcacova'''./.<br />
'''Hischan aguisu ay bcaca'''. El 2°.= '''Hischan miquisa ay mibcaca'''.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_39r&diff=11110Manuscrito 2923 BPRM/fol 39r2009-11-15T16:10:26Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 38v<br />
|siguiente = fol 39v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Sombra hacer el hombre = '''Zy zebquysqua'''.<br />
<br />
Sollozar = '''Zefihistacanysqua./. Ichychynsuca'''.<br />
<br />
Sombrero = '''Pquapqua'''.<br />
<br />
Sonar = Estos dos es de tabaola trueno = '''Tinansabcasqua./Atinansuca'''. <br />
cosa que así suena = '''Ahoahoan mague. [Ahoahoansuca''', proprie hacer sonido una campana, flauta ]<br />
<br />
Soñar = '''Zemuysygosqua'''.<br />
<br />
Soñar mal = '''Zemyts ygosqua'''.<br />
<br />
Soñar mal = '''Zemuysua zaguahaiansuca'''.<br />
<br />
Sonarse, ó limpiar las narices = '''Saca./. Hota zemanhozysuca./. Btytysuca'''.<br />
<br />
Soplar = '''Yquy zebcusqua'''.<br />
<br />
Sordo = '''Cuhupqua'''./. Sordo estar = '''Acuhuca maguesa'''.<br />
<br />
Sordo hacerse, ensordecer = '''Zecuhupquansuca'''.<br />
<br />
Sospechar = '''Zepquyquy yquy amisqua./. Zepquy quy yquyazasqua'''.<br />
<br />
Subir = '''Zoszansuca'''. Subir trepando por un palo, o pared lisa = '''Ichiegosqua'''.<br />
<br />
Sudar = '''Ixiunsuca'''. Sudor = '''Xiuhun'''.<br />
<br />
Suegro respecto del hierno = '''Chica'''.<br />
<br />
Suegro respecto de la nuera = '''Chasguaia'''.<br />
<br />
Suelo = '''Hischa fihista./. Iegui'''.<br />
<br />
Sueño = '''Muysva./. Muysygo'''.<br />
<br />
Suspirar = '''Zefihizca guanbtasqua'''.<br />
<br />
Saber = '''Zemucansuca'''. Dicen también. '''Mocoa.? Sábeslo ? Chocogue''', sí se.<br />
<br />
No saber = '''Zemucanza'''.<br />
Nota que esta partícula '''vaxin''' pospuesta á la dicción interrogativa, quier decir, no sé . v.g. '''xie'''?<br />
quien? '''xie vaxin''', no sé quién es '''ipqua'''? Significa, '''quid?/. qua'''? Y posponiéndole esta partícula '''vaxin''', y diciendo '''ipquavaxin''', quiere decir no sé qué es.- fies significa qual, '''fies vaxin''', no sé qual es, et sic de reliquis dictionibus interrogativis.<br />
Nota que añadiendo algún verbo, entonces se ha de dividir la partícula separando el va del '''xin''', y la partícula '''xin''' tras del verbo v.g. no sé donde le hallaré, ha de decir así = '''Epquanva zemistynyngaxin'''. No sé dónde está = '''Epquanva asucunxin'''. No sé quando vino = '''ficaxinva ahuquexin''' etc. et nota que aunque al cabo de estas oraciones para maior expresión se añade '''zemucanza''', pero no es necesario.<br />
Nota también que en lugar de la partícula xin se puede poner esta letra n, pero entonces es necesario poner al fin el '''zemucanza'''. V.g. Nosé quien es = '''xie van zemucanza'''. Nosé donde le hallaré = '''Epquan van zemistynynga zemucanza'''. etc. Esto es lo ordi-<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_38v&diff=11109Manuscrito 2923 BPRM/fol 38v2009-11-15T16:05:13Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 38r<br />
|siguiente = fol 39r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Sed tener = '''Zepquyhyzynsuca'''.<br />
<br />
Segar = '''Zemascasuca./. Zebgynsuca./. Zebgyiusuca'''.<br />
<br />
Segundo = '''Amuyia'''.<br />
<br />
Segunda vez = '''Amyiáca'''.<br />
<br />
Sembrar = '''Zebxisqua'''. Pretérito '''Zebxiquy'''. impo. '''xicu,maxiza'''.<br />
<br />
Señal = '''Oque ./ Cuhuquaquezona'''.<br />
<br />
Señalñar = '''Oque zebquysqua'''.<br />
<br />
Seno = '''Chuhupqua'''.<br />
<br />
Sentarse = '''Hischan izasqua./. Hischan itysqua'''. Dicitur de uno. Vide in additione<br />
<br />
Sequedad de tiempo = '''Suaty'''.<br />
<br />
Sereno de la noche = '''Saia'''.<br />
<br />
Sesos = '''Zote'''.<br />
<br />
Serojas, id est, rebusco de leña = '''Ytachichvia'''.<br />
<br />
Si: respuesta afirmativa = a.C.-oo, item, oho, quando accipitur. Norabuena- ongo.<br />
<br />
Siempre = '''Hischanxie./. Yscuque hatac, ubica'''.<br />
<br />
Sieso = '''Iohozaquyhyca'''.<br />
<br />
Silvar = '''Zegòhozynsuca'''.<br />
<br />
Simiente = '''Sune'''. Simiente de turmas = '''Iomsun'''.<br />
<br />
Simiente de maís = '''Absun'''.<br />
<br />
Sin más, ni más = '''Uahaque'''. Tengo de ir sin más ni más? '''Uahaco inanga'''.<br />
<br />
Sobaco = '''Gacata'''.<br />
<br />
Soverbio, riñoso = '''Muynquyn'''.<br />
<br />
Sobrar = '''Aetagosqua./. Azegosqua'''. Sed fere dicitur in pretérito [al margen derecho: abitado. <br />
sobras de maíz].<br />
<br />
Sobre = '''Agyca./. Agyna./.Afihiste./.Afihistana./.Afihistaca'''.<br />
Estos tres últimos se dicen de cosa plana, y de cosa que propriamente no tiene asiento, como el aire, y de cosa metafórica, ut, cum dicimur, di en <br />
tu lengua. umbucubun fihistace uzu.<br />
<br />
Sobrino, ó sobrina hijo de hermano respecto del tío = '''Chuta'''.<br />
<br />
Sol = '''Sua'''. Sol grande = '''Suazynapuyquyne'''.<br />
<br />
Sola cosa = '''Atuca./. Achquisa. Huchaza''' solo, pero inter multa, aliter.<br />
<br />
Solo estar = '''Achquisizone'''.<br />
<br />
Soltar = '''Uzebtasqua'''.<br />
<br />
Soltarse, id est, desatarse = Vide ibi.<br />
<br />
Soltarse correlativo del pasado = '''Yzemasqua'''; pero no se dice sino de cosas materiales.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_40r&diff=11102Manuscrito 2923 BPRM/fol 40r2009-11-15T06:09:21Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 39v<br />
|siguiente = fol 40v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>T</center>==<br />
<br />
Tabaco = '''Hosca'''.<br />
<br />
Tabique = '''Cuhuta'''.<br />
<br />
Tañer dando golpes = '''Isbgyisuca'''.<br />
<br />
Tañer instrumentos de boca = '''Zebcusqua'''.<br />
<br />
Tapas = '''Guyihyquybtasqua'''.<br />
<br />
Tapadora = '''Guyhyne'''.<br />
<br />
Tardarse = '''Ityegosqua''', tardándose mucho tiempo, '''atiegueca, atiezaca''', sin tardarse.<br />
<br />
Tarde del día = '''Sua mena'''./. '''Sue meca'''. Esta tarde = '''Fasua meca'''.<br />
<br />
Tarea = '''Zuaca, mguaca, aguaca'''. etc. mitarea, tutarea. mtc. Más usado es, '''zua''', mgua,''' agua <br />
etc.<br />
<br />
Tarea señalar = '''Agua zebzasqua'''.<br />
<br />
Tarea cumplir = '''Zuaca zebquysqua'''.<br />
<br />
Tartamudear = '''Zepqua gansuca'''. Tratamudenado = '''Pquagua'''.<br />
<br />
Telar = '''Quyty'''.<br />
<br />
Telaraña = '''Sospqua zine'''.<br />
<br />
Temblar = '''Zeusynsuca'''./. Temblar la tierra = '''Iezamisqua'''.<br />
<br />
Temer = '''Zebsiesysuca./. Zequyhyca azasqua'''. Vide recelarse de alguno.<br />
<br />
Temeroso = '''Bxies mague'''.<br />
<br />
Temprano, con tiempo = '''Umpquacuca'''.<br />
<br />
Tender = '''Zebsuhusqua./. Zemuysqua'''.<br />
<br />
Tender en el suelo = '''Hischas./. Hischan zemuysqua./. Chytas bzasqua'''.<br />
<br />
Tender al sol trigo, urmas etc. = '''Suas bquysqua'''.<br />
<br />
Tener en la mano = '''Zytan./. Zytaquebzasqua./. Zemnysqua,/. Azone'''.<br />
<br />
Tener, id est, poseer = '''Aguene'''.<br />
<br />
Tener, id est, asir. Vide = '''Asir'''. Tener à cuestas = '''Zegahan azone'''.<br />
<br />
Teñir = '''Muyhy zioque zebquysqua''', et sic de reliquis coloribus, que es decir, hacer lo negro <br />
verde etc. ./. '''Yquy zemusqua''', quiere decir, estenderlo en alguna parte. <br />
<br />
Teñir de negro = '''Zebchyugosua./. Zebchyusuca'''.<br />
<br />
Término = '''Eca/ Ica'''./ Términos poner = '''Eca./. Icabzasqua'''.<br />
<br />
Terrible cosa = '''Anguague'''.<br />
<br />
Terriblemente anda = '''Anynzangua''', es lo mismo que mucho, y así suelen decir, '''guasga''' '''zanguague''', id, est, '''ynapuyquyne'''.<br />
<br />
Terrón = '''Gune'''.<br />
<br />
Teta = '''Chue'''.<br />
<br />
Texer = '''Zepquasqua'''. – cosa bien texida = '''Acaban mague./. Cabco'''./.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_40v&diff=11101Manuscrito 2923 BPRM/fol 40v2009-11-15T06:03:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 40r<br />
|siguiente = fol 41r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Acaban '''zequyxca''', quiere decir, lindamente texida. Cosa que no está biem texida = '''Zynga ./ Suecaty,/. Anp quaz ysa zaza'''.<br />
<br />
Tierna cosa = '''Acamenza'''./. Tierno maíz = '''Hachua'''. Y quando aún no está granado = '''Auy./. Auquy'''.<br />
<br />
Tierra = '''Hischa'''./ tierra, id est, regio, patrioa etc. '''Quyca'''./ tierra caliente = '''Sutata'''. Cosa de tierra caliente = '''Sutata''', cosa de tierra caliente = '''Sutata''' cagueca.<br />
<br />
Tiesto = '''Bugun'''.<br />
<br />
Tibia agua = '''Guêsa./. Guê nucca'''./ tibia hacerse = '''Aquênsuca'''.<br />
<br />
Trahición hacer =, '''I, zyta, z, aquihysynsuca'''. Me hace trahición.<br />
<br />
Totuma = '''Zoca./. Chye'''.<br />
<br />
Trahidor = '''A, puyquybohoza'''.<br />
<br />
Tigre = '''Comba'''.<br />
<br />
Tiña de la cabeza = '''Zonta./. Tahata'''.<br />
<br />
Tinta de ubillas = '''Muyscomy'''.<br />
<br />
Tío hermano del Padre = '''Paba'''.<br />
<br />
Tío hermano de Madre = '''Guecha'''.<br />
<br />
Tía hermana de Padre = '''Paba'''.<br />
<br />
Tío hermana de Madre = '''Quaia'''.<br />
<br />
Tirar arrojando = '''Ai zebtasqua./. Aibgyisuca'''.<br />
<br />
Tirar àotra cosa = '''Xcabohoza./. Quyebohoza chabgyi''', tirome con piedra, con palo etc. y diciendo absolutamente, tirome, se edice '''chabgyi''', de suerte que zebgyisuca solo, no significa tirar ó arrojar, sino tirar, ó arrojar à otra cosa.<br />
<br />
Tirar flechas, tiraderas, et quid quid aliud, son los mismos verbos.<br />
<br />
Tirar un garrote à otro, para dalle = '''Zebta quasuca'''. Verbo activo.<br />
Tirar de otra cosa = '''Zebsuhusqua'''.<br />
<br />
Tirar hacia arriba = '''Zoszebsuhusqua'''.<br />
<br />
Tizon = '''Gatamoque'''.<br />
<br />
Tizne = '''Umne'''. Tiznar à otro = '''Umneque zemenasuca'''.<br />
<br />
Tiznarse, neutro = '''Umneque zebenansuca'''.<br />
<br />
Tocar, id est, tentar = '''Zebgetasuca./. E,/. Ie ichosqua'''. Yo me tiento = '''Zeichosqua'''''', meichosqua''' etc. '''ichoque''' pretérito.<br />
<br />
Tocar, id est, llgar = '''Amuyszepquasqua'''.<br />
<br />
Todo./. todos = '''Azonuca,/.Apquynuca'''.<br />
<br />
Todavía = '''eque yscuue./. fanxie./. faxique'''.<br />
<br />
Tomar = '''Zebgusqua'''./ tomar para sí = '''Zuaca zebgusqua'''.<br />
<br />
Tomar en brazos = '''Zepquaca fihiste bzasqua'''.<br />
<br />
Tomar acuestas = '''Zegahan bzasqua'''.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_41r&diff=11100Manuscrito 2923 BPRM/fol 41r2009-11-15T05:56:46Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 40v<br />
|siguiente = fol 41v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Tomar de memoria = '''Zepquyquy fihistan bzasqua'''.<br />
<br />
Tomarse à brazo partido = '''Ubas chimasqua'''.<br />
<br />
Tominejo avecita = '''Quynza'''.<br />
<br />
Tonto = '''Tucum zi./. Pquyta./. Pquagua'''.<br />
<br />
Tontear = '''Zepquaguansuca./. Zepquytansuca'''.<br />
<br />
Toparse, vide encontrarse.<br />
<br />
Topar con la pared, ò otra cosa = '''Yschahas mahas izasqua'''.<br />
<br />
Topetar uno con otro = '''Yns chipquysqua'''.<br />
<br />
Torcer hilo con las manos = '''Zimme zemusysuca./ Vide in additione'''<br />
<br />
Torcer hilo con el huso = '''Zimme zebzaûasuca'''.<br />
<br />
Torcer la mano, el dedo, uel quid simile = '''Zyta''', [tachado z] '''uamuy hy zasuca'''.<br />
<br />
Tortero = '''Zazaguane'''.<br />
<br />
Tortuga = '''Cuêgûi'''.<br />
<br />
Tostar en vaso = '''Zemaosuca'''.<br />
<br />
Tostar inmediatamente al fuego = '''Zebgazysuca'''.<br />
<br />
Tortola = '''Sumgûi'''.<br />
<br />
Tovillo = '''Iomquyn'''.<br />
<br />
Trabajar = '''Ichosqua'''. imp. '''Achocu, machoca'''. <br />
<br />
Traher = '''Zemasqua./. Zeb cosqua'''.<br />
<br />
Traher à cuestas = '''Zegahansazonszmasqua'''.<br />
<br />
Tragar = '''Umys btasqua./. Guas btasqua./. Umys zegyisuca./. Quas zemenasuca'''.<br />
<br />
Tras antaño, ó antantaño = '''Zocambona'''.<br />
<br />
Trasplantar = '''Amuyiaca zebxisqua'''<br />
<br />
Trasegar = Id est, echar el licor de un vaso en otro = '''Ai zemisqua'''. pretérito = '''Aizemique'''. <br />
Añadiendo '''yquy ayzemisqua''', es referir el vaso donde se pasa.<br />
<br />
Trastornar algún vaso = '''Umquy zebtasqua./. Umquy bzasqua./. Umquy zemnysqua'''.<br />
<br />
Trenza = '''Muyhyca'''.<br />
<br />
Trvar una cosa con otra = '''Inszebtasqua''', estar asitravada neutro correlativo de este = <br />
Insatane.<br />
<br />
Travesadamente = '''Uchacaca'''.<br />
<br />
Treinta = [Figura sin correspondencia en muisca]<br />
<br />
Trementina = Hmne.- y la negra = '''Chupqua'''.<br />
<br />
Trasquilar = '''Zebcahacasuca'''. impo 2° '''mahacaoa'''.<br />
<br />
Treze = '''Quihicha mica'''.<br />
<br />
Tributo = '''Tamsa'''. Tributo dar = '''Zetamsa gosqua'''.<br />
<br />
Tripas = '''Zimsua'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_41v&diff=11099Manuscrito 2923 BPRM/fol 41v2009-11-15T05:51:39Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 41r<br />
|siguiente = fol 42r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Triste estar = '''Zepquyquy zasucansuca'''.<br />
<br />
Triste persona = '''Zepquyquy zasucan mague'''.<br />
<br />
Trocar = '''Zemimisuca'''./ Sin trocar nada puntualmente = '''Aymenzaque'''.<br />
<br />
Trastocar, ó mudar alguna cosa. Imperativo '''imu maima'''.<br />
<br />
Tropezar = '''Zetovansuca./. Zecocansuca./. Zequihichebtasqua'''.<br />
<br />
Tronar = '''Atinansuca'''.<br />
<br />
Tronco = '''Queye tamy./. Queye quichpqua'''<br />
<br />
Tu = Mue. Tu solo = '''Muecua'''. V.g. Sube tú nomás = '''Muecu sosaiasu'''<br />
<br />
Tuerta cosa = '''Beheta'''.<br />
<br />
Tuerto de un ojo = '''Opquabeheta'''- El tiene un ojo menos = '''Opqua''' quinta. El que tiene el ojo blanco = '''Opquasuta ./. Opua sutoqua./. Opgua hana'''. El que tiene el ojo mediocerrado = '''Opqua ima'''. El que es cegajoso = '''Opqua chisca'''.<br />
<br />
Tuétano = '''Chihicaquyn cuspqua'''<br />
<br />
Tullirse de pies y manos = '''Quihicha ata aquynansuca./. Agonhuansuca./. Achahuansuca'''<br />
<br />
Turbarse = '''Zepquyquyzamuynsuca. Vide infra'''.<br />
<br />
Turma de animal = '''Neiomy'''./ Turma rais = '''Iomza./. Iomy'''.<br />
<br />
Turma amarilla = '''Tybaiomy'''.<br />
<br />
Tutuma grande = '''Zoca'''./ tutuma chica = '''Chye'''.<br />
<br />
Todos somos hombres = '''Apuynuca chiacha fuyzygue'''.<br />
<br />
Todos somos honrados = '''Chichienuca fuyzygue'''.<br />
<br />
Todo el día = '''Suan siuca'''.<br />
<br />
Toda la noche = '''Zansiuca'''.<br />
<br />
Todo el día y toda la noche estuvo allá = '''Suansiuca zansiuca anacazone'''.<br />
<br />
Todo./. Todos = '''Azonuca./. Apuynuca'''. Item = '''Achahansuca'''. impersonal puesto después de otro verbo. V.g. todos se han ido = '''Anas achahane'''. Item = '''Fuyza''' puesto después del nombre. V.g. '''Nyca fuyza''', cosa que es toda de oro. '''Chofuyzygue'''. Todos son buenos. – '''Muemauco fuyzynzo''', tú lo sabes todo.- '''Suaboza fuyzycov''', miras que por todos son dos días.<br />
<br />
Todos los días = '''Suas puynuca/. Suata suata'''.- todas las mañanas = '''Aique puynuca'''. – todas las tardes = '''Zinnepuynuca./. Zinnaque puynuca'''.<br />
<br />
Tupida cosa = '''Cabco''', y así se dice de una cosa bien texida./. Acaban '''mague'''.<br />
<br />
Tanto, quod latine dicimus adeo = '''Hysquie./. Hsquyquie'''.<br />
<br />
Torcerse el pie = '''Zequihiche yquy abe chechansuca./. Zequihiche yquy achuiansuca'''./. '''Zyta yquy achuiansuca./. Zyta yquy''' etc. para la mano./.''' Zytazsamuy hyzansuca'''.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_41v&diff=11098Manuscrito 2923 BPRM/fol 41v2009-11-15T05:51:20Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 41r<br />
|siguiente = fol 42r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Triste estar = '''Zepquyquy zasucansuca'''.<br />
<br />
Triste persona = '''Zepquyquy zasucan mague'''.<br />
<br />
Trocar = '''Zemimisuca'''./ Sin trocar na0da puntualmente = '''Aymenzaque'''.<br />
<br />
Trastocar, ó mudar alguna cosa. Imperativo '''imu maima'''.<br />
<br />
Tropezar = '''Zetovansuca./. Zecocansuca./. Zequihichebtasqua'''.<br />
<br />
Tronar = '''Atinansuca'''.<br />
<br />
Tronco = '''Queye tamy./. Queye quichpqua'''<br />
<br />
Tu = Mue. Tu solo = '''Muecua'''. V.g. Sube tú nomás = '''Muecu sosaiasu'''<br />
<br />
Tuerta cosa = '''Beheta'''.<br />
<br />
Tuerto de un ojo = '''Opquabeheta'''- El tiene un ojo menos = '''Opqua''' quinta. El que tiene el ojo blanco = '''Opquasuta ./. Opua sutoqua./. Opgua hana'''. El que tiene el ojo mediocerrado = '''Opqua ima'''. El que es cegajoso = '''Opqua chisca'''.<br />
<br />
Tuétano = '''Chihicaquyn cuspqua'''<br />
<br />
Tullirse de pies y manos = '''Quihicha ata aquynansuca./. Agonhuansuca./. Achahuansuca'''<br />
<br />
Turbarse = '''Zepquyquyzamuynsuca. Vide infra'''.<br />
<br />
Turma de animal = '''Neiomy'''./ Turma rais = '''Iomza./. Iomy'''.<br />
<br />
Turma amarilla = '''Tybaiomy'''.<br />
<br />
Tutuma grande = '''Zoca'''./ tutuma chica = '''Chye'''.<br />
<br />
Todos somos hombres = '''Apuynuca chiacha fuyzygue'''.<br />
<br />
Todos somos honrados = '''Chichienuca fuyzygue'''.<br />
<br />
Todo el día = '''Suan siuca'''.<br />
<br />
Toda la noche = '''Zansiuca'''.<br />
<br />
Todo el día y toda la noche estuvo allá = '''Suansiuca zansiuca anacazone'''.<br />
<br />
Todo./. Todos = '''Azonuca./. Apuynuca'''. Item = '''Achahansuca'''. impersonal puesto después de otro verbo. V.g. todos se han ido = '''Anas achahane'''. Item = '''Fuyza''' puesto después del nombre. V.g. '''Nyca fuyza''', cosa que es toda de oro. '''Chofuyzygue'''. Todos son buenos. – '''Muemauco fuyzynzo''', tú lo sabes todo.- '''Suaboza fuyzycov''', miras que por todos son dos días.<br />
<br />
Todos los días = '''Suas puynuca/. Suata suata'''.- todas las mañanas = '''Aique puynuca'''. – todas las tardes = '''Zinnepuynuca./. Zinnaque puynuca'''.<br />
<br />
Tupida cosa = '''Cabco''', y así se dice de una cosa bien texida./. Acaban '''mague'''.<br />
<br />
Tanto, quod latine dicimus adeo = '''Hysquie./. Hsquyquie'''.<br />
<br />
Torcerse el pie = '''Zequihiche yquy abe chechansuca./. Zequihiche yquy achuiansuca'''./. '''Zyta yquy achuiansuca./. Zyta yquy''' etc. para la mano./.''' Zytazsamuy hyzansuca'''.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_38r&diff=11097Manuscrito 2923 BPRM/fol 38r2009-11-15T05:45:08Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 37v<br />
|siguiente = fol 38v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>S</center>==<br />
<br />
Saber = '''Zemucansuca'''. Suelen decir, '''chocoque''', si sé- '''macoa''', sabes?<br />
<br />
Saber el manjar = '''Zequyxcaque chogue'''./Saber mal = '''Zequyxcacachuenza./. Zequyxca''' '''cahaicague'''.<br />
<br />
Sabrosa cosa = '''Amuyentan mague./. Amuy syn mague,/. Hien mague,/. Chuen mague'''.<br />
<br />
Sacar = '''Vaquebzasqua./. Vaquezemasqua./. Vaquebtasqua./. Vaque zemisqua'''. Este último es de <br />
cosas que se doblan y desdoblan, como mantas, etc.<br />
<br />
Sacar niguas = '''Muyza vaquebzasqua./. Muyza zepquasqua'''.<br />
<br />
Sacudir = '''Zebtytysuca'''.<br />
<br />
Sal = Nygua. Salar = '''Nygua yszebiasqua'''.<br />
<br />
Salir = '''Vaque zansuca'''.<br />
<br />
Salir muchas cosas = '''Vaque agusqua.impo. vacagu'''.<br />
<br />
Salir el pájaro del huebo = '''Supquague. Vgaaumsuca'''.<br />
<br />
Salir el sol = '''Suas guan amisqua. Vaca zasqua'''.<br />
<br />
Saliva = '''Quyhyza'''.<br />
<br />
Salpicar idem quod saltar.<br />
<br />
Saltar = '''Guatezansuca./. Guatebehahansuca''', neutros.<br />
<br />
Saltear = '''Isapquagosqua'''.<br />
<br />
Salteamiento = '''Sapquago –sapquaguesca'''.<br />
<br />
Salvar d epeligro = '''Zehiuhyzysuca'''.<br />
<br />
Salvarse ó escapar de peligro = '''Zehuihyzynsuca'''.<br />
<br />
Sangrar = '''Zebquihisqua'''.<br />
<br />
Sufrir, refrenarse = '''Zepuyquy zecahamensuca./. Umsbtasqua'''.<br />
Additio<br />
./. '''Zepuy quy abgysqua./. Achichy./. Achichahan bcaquyabgysisyne'''.<br />
<br />
Sajar = '''Ybzebgahazysuca'''. <br />
<br />
Sanar á otro = '''Zebchucosuca'''.<br />
<br />
Sanar = '''Ichuensuca'''.<br />
<br />
Sangre = '''Yba'''.<br />
<br />
Sapo = '''Iba'''.<br />
<br />
Sarna = '''Iza'''. – Sarnoso = '''Izaquyn'''<br />
<br />
Sarna tener así = '''Iza chaanamnyquy./. Chahacami zizansuca, mizansuca, aizansuca'''. etc.<br />
<br />
Sana menudita = '''Fuza./. Juize'''.<br />
<br />
Saya de Yndia = '''Fuchaguan'''.<br />
<br />
Secar = '''Zemuchuasuca'''.<br />
<br />
Secar el humo = '''Ies =./. Ieque zebxiquysuca'''. Imp. '''xicu,maxicua'''.<br />
<br />
Secarse = '''Afuchuansuca./. Acaîquansuca'''.<br />
<br />
Secreto guardar = '''Zequyhycasvacaianzinga'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_37v&diff=11096Manuscrito 2923 BPRM/fol 37v2009-11-15T05:40:44Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 37r<br />
|siguiente = fol 38r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
activo, et solet poni quod roditar; nam absolute positum solet signare rem turpem.<br />
<br />
Roer proprie = '''Bzonequesuca'''.<br />
<br />
Rogar – este es, rogar llorando = '''Ahuichquy zequazansuca''', neutro./. '''Agachi''' zebgasqua'''.<br />
'''<br />
Romadizo = '''Hûa,/. Haza huâ./. Hua haza'''.<br />
<br />
Romadizarse = '''Huachahacamisqua./. Chaan azasqua'''. Romadizo tener = '''Hua chanan''' '''asucunev.<br />
<br />
Roncar vide resollar.<br />
<br />
Ruga = '''Quynta./. Ziquy'''.<br />
<br />
Rebolver mezclando = '''Zebcunesuca'''. Imperativo '''cunu, macuna. Ubi'''nota. '''Ynamaso''', es no mas que meneado, '''achichyto''', es échale un licor à otro. '''Sahacu./. Sahachu,/. gahan./. Insgahansquyn''', id est, mézclalo, '''cunu''' es rebuélvelo.<br />
<br />
Rebozarse la capa, ó manta = '''Huen btasqua./. Zebiasqua'''. imperativos. '''Umhuento'''.<br />
'''Umhueniao'''.<br />
<br />
Rebolcarse = '''Zehosqua, mosqua, ahosqua''' etc. particip. de presente = '''Huesca'''.<br />
<br />
Repartir algo entre muchos – v.g. El padre reparte maíz entre los Indios = '''Chiquiz''' '''muyscaganyque abasacan abtasqua,/. Zabas muyscaz aguasqua'''.<br />
<br />
Recelarse de alguna v.g. del padre = '''Chiquis anguabquysqua./. Chiquiz, asicas''' '''zebsiesuca''' ./. '''Chiquis, asicas ichquy isusqua'''.<br />
<br />
Reportarse = '''Zepuyquys quypquasbzasqua'''.<br />
<br />
Ruido, id est, estruendo hacerse = '''Atinansuca'''.<br />
<br />
Ruido hacer = '''Izonansuca,/. Izonansuca zitensuca''', los dos juntos, ó el primero solo, el segundo. Solo no basta.<br />
<br />
Ruido sentir = '''Anqua bquysqua'''. Pretérito '''bquy quy'''.<br />
<br />
Ruido sentir entre los oídos, id est, aquel zumbido que se siente en ellos = '''Zecuhucuta''' /.'''Zecuhucutan,/. Zecuhucuty./. Zecuhucutyn aguazyn mague'''. v.g. si vosotros hacéis ruido, zumbirme ha en los oídos = '''Mie zni zonan nan miiten nan''' '''zecuhucuta agua '''zyn nynga'''. [al margen derecho: hay un texto mal fotocopiado, y por tanto ilegible]<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_37r&diff=11095Manuscrito 2923 BPRM/fol 37r2009-11-15T05:36:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 36v<br />
|siguiente = fol 37v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
<br />
Reluciente cosa = '''Achinan mague'''.<br />
<br />
Rempugar = '''Oban zebgyisuca'''.<br />
<br />
Reñir = '''Zinagosqua''' de palabra.<br />
<br />
Reprender = '''Yquy zefihisuagosqua''' neutro.<br />
<br />
Repudiar = '''Zebtatysuca''' activo<br />
<br />
Resvalar = '''Zechuguansuca./. Zemohozquynsuca'''.<br />
<br />
Resollar = '''Zefihizca./. Zesaca zahusqua'''.<br />
<br />
Resuello = '''Fihizca'''.<br />
<br />
Resplandor = '''Pquihiza'''.<br />
<br />
Responder = '''Obaque zebiasqua./ Obaque zecubunsuca'''.<br />
<br />
Retozar = '''Zepqua zegosqua'''.<br />
<br />
Retozon = '''Apquazyn mague'''.<br />
<br />
Retozo = '''Pquazygo'''<br />
<br />
Resucitar = '''Ichichabtasqua./. Cus zequy synsuca'''. Este último proprie es levantarse.<br />
<br />
Recia cosa = '''Achizan mague./. Achizco'''.<br />
<br />
Recio, adverbio, id est, fortiter, quitando la fortaleza ha de estar en <br />
la cosa que se hace. Pohozque. Como cierra recio, '''pohozque'''<br />
'''quyhyquyto'''. etc. Pero si la fortaleza ha de estar en la acción,<br />
y si es acción del brazo, dicen de esta manera = '''Umpquaca quyne'''<br />
'''gueca'''; si es del pie, '''umquihicha quyne gueca''' etc. conforme fuere el <br />
miembro con que se hace la acción.<br />
Di recio = '''Gynyquyu manza./. Xcaquyny guecusu./. Gyn uzu./. Chizytaguecu uzu'''./.<br />
'''Chiza quyneguecu uzu'''. <br />
<br />
Ribera, o orilla del río = '''Hista quyxca./. Xiequysa'''.<br />
<br />
Rincón = '''Chopqua'''.<br />
<br />
Riñones = '''Hate'''. Sobre los riñones = '''Hutaquy'''.<br />
<br />
Río = '''Xie./. Hista'''.<br />
<br />
Rozar arcabuco = '''Zehuichygosqua'''. Neutro.<br />
<br />
Rozar en zabana = '''Zebzosysuca''' activo./. '''Izosygosqua''' neutro.<br />
y así dicen – '''Itabzosysuca''',/ abro mi labranza./. '''Itan izosygosqua''',<br />
estos labrando en mi labranza, o rozando.<br />
<br />
Rociar con la boca = '''Yquy zebtu hutusuca'''.<br />
<br />
Rociar con otra cosa = '''Yquy zebchachatusuca''' – advierte que aquella partícula <br />
'''yquy''' refiere al licor, y no à la cosa rociada. '''Sie ingueq’ chachaa''', echa un poco de agua.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_36v&diff=11094Manuscrito 2923 BPRM/fol 36v2009-11-15T05:32:14Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 36r<br />
|siguiente = fol 37r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>R</center>==<br />
<br />
Raíz Que chupan los Indios = '''Tazy'''.<br />
<br />
Rara cosa, id est, qual y qual entre muchas = '''Chichy gansa./. Chichegansuca'''.<br />
<br />
Raer = '''Zemoho sysuca'''.<br />
<br />
Rayar = Idem quod pintar.<br />
<br />
Rayo del cielo = '''Pqua haza'''.<br />
<br />
Rayo de lumbre, ó resplandor = '''Pquihiza'''.<br />
<br />
Raíz = '''Chihiza'''.<br />
<br />
Ramo ó ramo = '''Quyeca'''.<br />
<br />
Rascar = '''Zebcoiquesuca'''.<br />
<br />
Rasgar = '''Zebtosqua'''. – Rasgarse neutro = '''Atosqua'''.<br />
<br />
Ratón = '''Chuhuca''' = El pardillo = '''Fosua''', el negro. '''Tybza''' el colorado.<br />
<br />
Revelarse = '''Chahas aquysynsuca./. Chahan amahabensuca''', es vocear <br />
contra mí. el 1° es levantarse contra mí.<br />
<br />
Revivir, ó resucitar = '''Chichibtasqua'''.<br />
<br />
Reventar otra cosa = '''Zepinzynsuca – zeposysuca./.Zebtohotynsuca'''.<br />
<br />
Reventar. Neutros = '''Zepin zynsuca – zeposynsuca, itohotynsuca'''.<br />
Este último no se dice del hombre, sino de otras cosas. <br />
<br />
Rebosar = '''Ybcas aquynsuca./. Aquyhycan hischanaiansuca'''.<br />
<br />
Rebuscar = '''Zetyhy zagosqua''', neutro./. '''Zebtyhy zasuca'''. Activo.<br />
<br />
Recebir = '''Zebgusqua'''.<br />
<br />
Recompensar = '''Entazhocmnysqua'''.<br />
<br />
Red = '''Quyne'''.<br />
<br />
Redonda cosa como bola = '''Atovoca./.Abenuca'''.<br />
<br />
Redonda cosa, y llana como tabla = '''Ysabanuca'''.<br />
<br />
Redondo como plato, ó figura semejante = '''Gasquypquyna'''.<br />
<br />
Redondear como bola = '''Zetovasuca'''.<br />
<br />
Refregar = '''Zemohosysuca'''.<br />
<br />
Regar, o las plantas, o el suelo = '''Zebsieosuca'''.<br />
<br />
Regazo = '''Fizpqua'''.<br />
<br />
Regatear = '''Zegychcagosqua'''.<br />
<br />
Regaton = '''Achychcan mague'''.<br />
<br />
Regoldar = '''Ichyzhasaiansuca'''.<br />
<br />
Reír = '''Zegyuassuca''' – Reidor = '''Agytyn mague'''.<br />
<br />
Relámpago = '''Hicabimy'''.<br />
<br />
Relampaguear = '''Hicabimyanysuca./. Amynansuca'''.<br />
<br />
Relumbrar = '''Achinansuca./. Amynanasuca'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_36r&diff=11093Manuscrito 2923 BPRM/fol 36r2009-11-15T05:26:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 35v<br />
|siguiente = fol 36v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
A este modo se han de hacer semejantes oraciones, no haciendo caso de aquel que último, como sino estuviera allí.<br />
<br />
Qué haces que no vienes? = '''Ipqua maquiscas mnyzane'''./ Qué haces?<br />
<br />
Qué hiciste = '''Ipqua maquisca? Ipqua maquyia'''? Así dicen estos modos, conviene à saber, por participio.<br />
<br />
Quántos has hecho = '''Fiuamquy'''?<br />
<br />
Quien = '''Xie''' – Quien es? = '''Xiebe?/. Xieoa.2./.Xieoabe'''?<br />
'''<br />
Quitar = '''Zebgusqua'''.<br />
<br />
Quinto = '''Amhyzum''' zona.<br />
<br />
Quinze = '''Quihicha syzca'''.<br />
<br />
Quixada = '''Quynhûa'''.<br />
<br />
Quitárseme la enfermedad, y lo que se me ha pegado = '''Chaas aiansuca'''.<br />
<br />
Quitársele la habla = '''Zexcaque zemasqua, mxca cum masqua'''. Etc.<br />
<br />
Quántos? '''Fiûa'''.<br />
<br />
Quántas veces = '''Ycabicacua'''?<br />
<br />
Quitar = '''Zebgusqua'''. Quítole la manta = '''Mboi zebqueua.?./ Mytas''' <br />
'''abgucua'''. De ambas maneras se dice este romance, quitarme.<br />
<br />
Querer hacer algo cum determinatione, prout distinguitir contra desiderium, se dice <br />
por el primer gerundio, ponendo al fin este impersonal = '''Puyquyne'''. v.g. Quiero confesar = Confesar '''zebquyiuâ puyquyne'''. Quo etiam tranfertur ad res naturales, cum causa est in proximo ad effectum. v.g. quiero morirme = '''Zebgyiuâ'''<br />
'''apuyquyne''' = Quiere llover = '''Atan inâ apuy quyne'''.<br />
<br />
Quizá = [no figura correspondencia muisca]<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_35v&diff=11092Manuscrito 2923 BPRM/fol 35v2009-11-15T05:22:43Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 35r<br />
|siguiente = fol 36r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>Q</center>==<br />
<br />
Qual y qual, raro entre muchos = '''Chihygansa./. Chichegansuca'''.<br />
<br />
Qual? = '''Vesva'''?<br />
<br />
Quando, hablando de tiempo pasado = '''Fesinua'''?<br />
<br />
Quando, hablando de tiempo futuro = '''Fesua?/. Haque aganoa'''?<br />
<br />
Quando hablando de horas = '''Ficaxina'''.<br />
<br />
Quando = '''Vicaoa'''? mejor y más usado es = '''Fiq’ /. Ficavâ'''? Hoc est, quanta cantidad, porque ficasa más quiere decir como es, ó qué tal es?<br />
Lo mismo quiere decir '''iahaca guecuavâ'''? cómo es? de qué manera es?<br />
<br />
Quarenta = '''Guêboza'''.<br />
<br />
Quatro = '''Muyhyca'''.<br />
<br />
Quebrada de montes = '''Guatoque xietoque'''.<br />
<br />
Quebrar ollas y otros vasos = '''Zemugusuca'''.<br />
<br />
Quebrarse estas cosas = '''Abugunsuca'''.<br />
<br />
Quebrar cosas largas y rollisas = '''Zebgyusuca'''.<br />
<br />
Quebrarase estas cosas = '''Agynsuca'''.<br />
<br />
Quebrar piedras, tablas, y cosas semejantes = '''Zebtosqua'''.<br />
<br />
Quebrarse estas cosas = '''Atosqua'''.<br />
<br />
Quebrar cabuias, hlos, y cosas así = '''Zemascasuca'''.<br />
<br />
Quebrarase estas cosas = '''Abascansuca'''.<br />
<br />
Quedarse = '''Ipquaque zemasqua'''.<br />
<br />
Quedo estar = '''Bahaque izasqua./. Atan izone./. Ichubabahaque zemuysqua'''.<br />
<br />
Quedo, ó quedito = '''Chahuana'''.<br />
<br />
Quedito decir = '''Fihizcaque zegusqua'''.<br />
<br />
Quemar = '''Zebga ipquasuca./. Zepquihistasuca'''. Cosa que quema =<br />
'''Apquihistan mague'''.<br />
<br />
Quemarse = '''Aga ipquâsuca./. Apquihistansuca'''.<br />
<br />
Quemar rozas = '''Zesucogosqua./. Suquego zebquysqua'''.<br />
<br />
Querer = '''Zebgasqua'''. – No quiero = '''Puycà./. Zebgasquaza'''.<br />
<br />
Qué? preguntando = '''Ipqua./. Ipquavâ'''?<br />
Sobre qué? '''Ipquy fihistana./. Ipquy gyna./. Gyca'''. <br />
<br />
Que relativo del otro de otro = Ne hase de poner al fin de la palabra; como sinna que vayas.<br />
<br />
Qué tan grande es? = '''Fiqueûa cuhumine'''?<br />
<br />
Qué tanto valdrá? 0 '''Fiquenuacuca'''./. Qué tanto vale?- '''Ficua cuca'''.<br />
<br />
Que he hecho yo, que me han de azotar.? ='''Ipquo chaquyia changuitynynga'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_35r&diff=11091Manuscrito 2923 BPRM/fol 35r2009-11-15T05:11:57Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 34v<br />
|siguiente = fol 35v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Publicarse alguna cosa, neutro correlativo de este = '''Atyensuca'''. Item = '''Qycazas''' '''atyensuca'''.<br />
<br />
Publicamente = '''Chiegoq’'''<br />
<br />
Puerta = '''Guê quy hyca'''. – Puerta con que se cierra = '''Gue quyhyne'''.<br />
<br />
'''Pues = '''Nga./. Ngavan'''. – Pues como, conjunción adversiva – '''umquaxin'''.<br />
<br />
Pulpa = '''Chimy'''.<br />
<br />
Punzar = Pretérito = '''Quihyquy. Zebquihisqua'''./. Este significa alancear<br />
también = '''Btyhypquasuca'''.<br />
<br />
Pura cosa = '''Ynbe hezia./. Ynfuyza./. Bihizca'''.<br />
<br />
Pusillanime = '''Apquyquy asucân mague'''.<br />
<br />
Puxo tener = '''Ysquy zegytysuca'''. Verbo neutro.<br />
<br />
Puñado = '''Hanna'''.<br />
<br />
Poner nombre = '''Ahyca zebquysqua'''.<br />
<br />
Poner en el suelo = '''Itychanbzasqua'''. Dicitur fere de una re.<br />
<br />
Poner arriba = '''Zos bzasqua'''.<br />
<br />
Poner al sol = '''Suan bzasqua./. Suan./. Suas bquysqua./. Suan./. Suas zebiasqua'''.<br />
<br />
Ponerse el sombrero = '''Pquapqua izyn./. Izys bzasqua'''.<br />
<br />
Ponerse la camisa, ó camiseta = '''Chineque izasqua. Camisaque izasqua'''.-<br />
<br />
Ponérmela = '''Yquy izasqua'''.-<br />
<br />
Ponérsela a otro = '''Yquy bzasqua'''.<br />
<br />
Ponerse los calzones = Calzon '''chahaque bzasqua'''.<br />
<br />
Ponerse las calzas = Calza '''zegocaque bzasqua'''.<br />
<br />
Por de dentro, y por de fuera = '''Tyinnxie faquin nxie'''.<br />
<br />
Por de dentro = '''Tyina'''. –Por de fuera = '''Faquina'''.<br />
<br />
Por encima = '''Asac, como '''asac bahazu – Assaque zamuyhyzyn mague'''. Por encima está sucia.<br />
<br />
Postrera cosa = '''Bgyu. Chab gyugue, mabgyugue''' del verbo vAbgyúsuca''', que es acabarse, dar fin à la cosa.<br />
<br />
Provechosa cosa = '''Bgyu. Chab gyugue, mabgyugue''' del verbo '''Abgyúsuca''', que es acabarse, dar fin <br />
à la cosa.<br />
<br />
Provechosa cosa hacer = '''Chahas abquysqua''', id est, prodest '''mihi'''.<br />
<br />
Punta = '''Obta'''. – chine obta. Punta de alfiler, o de espina.<br />
<br />
Pan = '''Fun''' – Pan avinagrado = '''Fun cun zasa'''. – Mohoso = '''Fun chiguasa'''.<br />
<br />
Picar el sol, ó el fuego mucho, calentar mucho = '''Gata./. Sua, chahan'''<br />
'''abcusqua./. Chahan aquynsuca'''.<br />
<br />
Puntualmente = Sin tocar nada = '''Aymenzaque'''.<br />
<br />
Paciencia tener = '''Umsbtasqua''', esto es, tragarlo. Sic loquuntur indi.<br />
<br />
Palabra no como quiera, sino al modo que decimos, no hablo sino una palabrita = Fihin atan '''zeguquy'''.<br />
<br />
Paja = '''Muyne./. Muyne quye'''. – Paja donde duermen = '''Susua'''.<br />
<br />
Paja de hacer cabuya = '''Uze'''.- Paja de cubrir casas = '''Fupqua'''.<br />
<br />
Paja que suelen echar debajo delmaíz = '''Huiguan'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_34v&diff=11090Manuscrito 2923 BPRM/fol 34v2009-11-15T05:06:07Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 34r<br />
|siguiente = fol 35r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Porquè? '''Ipqua npquauca./. Ipqua quihichan./. Ipqua nzona''' – item '''iahocoa''', ut, '''iahacos'''<br />
'''mnazane''' porque no fuiste? Item. '''Ipquava'''. Ut. '''Ipquos cha vmchibysuca'''?. Porqué<br />
me miras? '''Ipquos mnazane'''? Porqué no fuiste?<br />
<br />
Precio = '''Cuca'''.<br />
<br />
Preguntar es lo mismo que pedir.<br />
<br />
Prenda = '''Chubso'''<br />
<br />
Prender la planta – ys./. '''Yn achuhuzansuca'''.<br />
<br />
Preñada = '''Guasquyn./. Muysca aiequesuza'''.<br />
<br />
Preñada hacerse = '''Muysca ziecazasqua'''.<br />
<br />
Preñada estar = '''Muysca ziecazone'''.<br />
<br />
Prestar no lo hay, sino prestado tomar = '''Zebtyusuca. Mboi zebtyusuca''', tomo prestada<br />
tu manta, o tú me prestas tu manta. Puéde decir = '''Mahaquebtiusuca'''. Tomo<br />
prestado de ti, '''chaaque, mihaque''' etc.<br />
<br />
Prestada cosa, id est, lo que me prestan = '''Ityugo''', lo que te prestan mty ugo etc.<br />
<br />
Presto = '''Spquina'''. – item toca cum verbis negativis. item – '''yecua'''. como, '''Yecuze'''<br />
'''hunga''', presto vendré. Item. Cua añadido al imperativo 1° y a la 1° persona del 2°.<br />
Primero, ó primeramente ó de primero, ó la primera vez = '''Sasa./. Quyhyna'''./. Sasuca'''./.'''Sasaquyhyna'''.<br />
<br />
Primera cosa = '''Sas zona./. Quyhyn zona'''.<br />
<br />
Primos hermanos-hijos de dos hermanos, ó de dos hermanas, se llaman ni más, ni menos que si fueran hermanos./. Guia '''ycuhuba. Nyquy yquahaza'''.<br />
<br />
Primos hermanos, el uno hijo de hermano, y el otro hijo de hermana, siendo ambos varones, se llama respecto del otro = Vbso. Y si ambas son hembras, se llaman la una à la otra '''pabcha'''. Y si el uno es varón, y el otro hembra, el varón respecto de la hembra se llama '''sahaoa''', y la hembra respecto del varón '''pabcha'''.<br />
<br />
Pródigo = [no figura se correspondencia en muisca]<br />
<br />
Prohibir = '''Zebcumusuca'''.<br />
<br />
Probar á hacer algo = '''Bquysbchibysuca'''.<br />
<br />
Publicar alguna cosa = '''Zebtyesuca'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_34r&diff=11089Manuscrito 2923 BPRM/fol 34r2009-11-15T04:55:14Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 33v<br />
|siguiente = fol 34v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
sino à cosa de nuestras personas, que teniendo algún agujero pequeño, se coló por<br />
allí. etc.<br />
<br />
Por no. Este modo se dice con pretérito afirmativo, y al fin esta<br />
partícula '''quihichaque''', y no sepuede poner otra partícula. v.g.<br />
Por no ir al infierno, no hago cosas malas = Infierno que in<br />
'''aquichaque guahaica bquysquaza''' etc.<br />
<br />
Poner muchas cosas una encima de otra = '''Gyquy gyquy bsoasqua''' pretérito<br />
'''bsoà. Impo. so, masoaia'''.<br />
<br />
Poner al fuego la olla, y otras cosas = '''Ynbzasqua'''.<br />
<br />
Ponerse el sol = '''Suazaiaquynsuca./. Aiamisqua. Pretérito ami./. Sua chicas aquynsuca'''.<br />
<br />
Podrirse = '''Afutynsuca./. Agahachansuca./. Apantynsuca./. Aonannsuca'''.<br />
<br />
Polvo = '''Fusqua'''.<br />
<br />
Polvorear = '''Fusqua yszebiasqua'''.<br />
Por id est, preposición de lugar = '''Sa'''. como plazasa, por la plaza<br />
fisiza '''sa''', por esta calle – fisizes '''inanga''', por esta calle iré, -ie-<br />
'''chosa''', por buen camino – '''chuenza sa''', por mal camino.<br />
<br />
Por aquí = '''Sisysa./. Sihica'''. –Por ay = '''Ysca./. Ysisa'''.<br />
<br />
Por ay, no señalando donde = '''Asysie'''.<br />
<br />
Por ay. Id est, no sè por donde = '''Epquana guynea'''.<br />
<br />
Por acullá = '''Asca./. Asysa'''.<br />
<br />
Por donde?. '''Iahacoa./. Fesysua'''?<br />
<br />
Poco falta = '''Apuyngue vasgue./. Azingue vasgue'''.<br />
<br />
Poco falta, para llegar = '''Apuyngue vasgue ynaquechipquanga''', sic dicitur hic modus.<br />
<br />
Por, id est, propter =''' Npquaca. Cucana./. Nzona'''. y pónese con nombres.<br />
y con verbos. Item = '''Quihichan./. San''', y pónense solamente con nombres.<br />
También esta palabra – fihiste '''hacazâca''' jurar mquy zinga. Nojures<br />
por Dios en vano. Mfihiste, '''mchibynynga'''. Mirad por vos. Isan ai<br />
nyu pagad por mí. '''Chaas iohotu''', bebed tabaco por mí.<br />
'''ybas''' significa por, quando se va, ó viène por alguna cosa, como = '''Xie'''<br />
'''ybas''' ana, fue por agua; '''Zybas''' por mí '''mybas''' por ti, abas por el etc.<br />
/.'''Zequihycasuque, umquihy casugue''' etc. '''chicaca./. Chicana''' también significa<br />
propter, id est, por ocasión, como '''umchicaque chunguyty''', por amor de tí me<br />
azotaron.- Item '''ytaca''', v.g. por mi, '''zytaca''', por ti, '''mytaca''' etc. pero esta partícula<br />
no significa ocasión, sino causa inmediata que causó el mal, que es lo que en <br />
Español decimos; desto estoy malo, id est, me causó el mal. Como '''nynytaque'''<br />
'''zuisuca''', de caminar estoy malo, '''nynytaca''' del camino, o de caminar.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_33v&diff=11088Manuscrito 2923 BPRM/fol 33v2009-11-15T04:49:10Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 33r<br />
|siguiente = fol 34r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Poco a poco = '''Hischan puyca./. Hischana'''.<br />
<br />
Poco = '''Ingue./. Ingue puynga./. Puyngue./. Quynza''', no mucho.<br />
<br />
Poco después = '''Puyngue aaquana'''.<br />
<br />
Poder. Júntanse con verbos de pretérito estas palabras, '''chonua''',<br />
'''chonga'''. Omo podrás hacer? '''Vmquy chonua'''? Responde '''chonga''', si <br />
podreé, ó al trocado '''maquynga choa'''? Resp. choque [al margen izquierdo: <br />
Ayer pude = '''Muyhyca suasa chogue xina./. Chaxina]'''.<br />
<br />
Poner '''Zebzasqua''' es verbo para poner una cosa no más, et nota que los<br />
verbos de poner, no se dicen à solas, sino que han de estar acompañados<br />
con alguna palabra especialmente el imperativo, que nunca dicen – '''zopon, sinoynazo''', '''mesazo''' etc.<br />
Item poner = '''Zem nysqua'''. Pretérito '''mnyquy'''.<br />
<br />
Ponerse neutro correlativo deste = '''Izasqua./.Itysqua''', pretérito = '''Ityquy'''.<br />
Esto es de una cosa, pero de muchas = '''Chibisqua'''. Imperativo '''abizu'''.<br />
pretérito '''chibique./. Zemisqua'''. pretérito '''zemiquy'''.<br />
<br />
Poner multitud de cosas, o poner agua, paja etc. qua sunt aunum<br />
multiplex = '''Zebquysqua''' pretérito '''bquy./Zemnysqua'''. pretérito''' quy'''.<br />
<br />
Poner cosas que se doblan, y se desdoblan, como mantas, papeles etc. '''zemuysqua'''.<br />
<br />
Poner muchas cosas en número limitado = '''Zepquysqua'''. pretérito '''zepuyquy'''.<br />
<br />
Ponerse, ó subir encima de otra cosa = '''Agyquy zemisqua./. Izasqua'''.<br />
<br />
Ponerse de por medio, para deshacer alguna pendencia = '''Aganna bziquy'''.<br />
<br />
Perderse por algún camino, ó alguna otra parte = '''Zequihycas'''<br />
'''maquyne./.Zequi hycas aquyne./.Zin, min, a, inquyne''' =<br />
Yo, tu, aquel etc. nos perdimos.<br />
<br />
Pensar bien lo que se dice, o habla, hablar con tiento, reparar<br />
en lo que se dice = '''Yquy muys bsuns zecubunsuca./.Zepuyquy'''<br />
'''zupqua hischan mnyquy zecubunsuca'''.<br />
<br />
Prudente persona = ,'''A, puyquy,a, opqua hischan asucune'''.<br />
<br />
Perder el tiempo = '''Hacazaque suagan nyquebtasqua'''.<br />
<br />
Por, id est, per = Sa, ut plazasana, fue por la plaza. '''Quye zegocasami''', entró el palo por mi pierna. Item esta partícula histes, ut '''Zecuhuque''' histes ami, entró por mi oído, '''zupqu''' histes, por mis ojos, isaquehistes por mis narices, pero<br />
no se dice, ni acomoda esto à la boca, ò à la ventana, ó puerta etc.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_33r&diff=11087Manuscrito 2923 BPRM/fol 33r2009-11-15T04:42:49Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 32v<br />
|siguiente = fol 33v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Pelo = '''Absa'''.<br />
<br />
Peloso = '''Absaquyn./. Ybsaquyn'''.<br />
<br />
Penetrar el licor, id est, calar = '''Achicha bgysuca'''.<br />
<br />
Penetrar = '''Etaquia yquy zemisqua'''.<br />
<br />
Petaquilla = '''Hisza'''.<br />
<br />
Pensar = '''ZeZepquyquy yquybtasqua./. Zebsunsuca./. Yquy zebsunsuca'''.<br />
<br />
Pensativo y triste andar = ''Zepquyquy zatequynsuca.zepuquy, z, asunsuca./. Ipquabie''' '''zepuynagosqua./.Ze puy quysuca'''.<br />
<br />
Pepita = '''Pqua'''.<br />
<br />
Pequeña cosa = '''Inguezunga./.Ingue zinga./. Ingue zyhynynga'''. <br />
<br />
Perder = '''Aibtasqua./. Aibgyisuca./. Aguezaque bgasqua'''.<br />
<br />
Perderse = '''Azasensuca./. Agueza cagasqua./Ipquabie zamisqua'''. pretérito '''ami'''.<br />
<br />
Perdonar = '''Aapqua zegusquaza''', muy husa,'''apquaz zeguza''', te perdono.<br />
<br />
Perezoso = '''Acain mague-Aiozan nuca./.Aio zan mague cuhuq’ zeguene'''.<br />
/.'''Ionquyn./.Iontaquyn'''.<br />
<br />
Emperzar = '''Zohozansuca./.Zecainsuca'''.<br />
<br />
Pesar = '''Zeguaosuca'''. Al justo = '''Cocafista'''.<br />
<br />
Pesarme =''' Chahacatyzynsuca'''.<br />
<br />
Pesar la carga = '''Afihizansuca'''. Pésame = '''Chahas afihizansuca'''<br />
<br />
Pesada cosa = '''Afihizan mague'''.<br />
<br />
Pescar = '''Quazebgusqua'''.<br />
<br />
Pesquero = '''Qye'''.<br />
<br />
Pestañas = '''Vpquaga'''.<br />
<br />
Pestilencia = '''Quyca'''.<br />
<br />
Pestilencia venir = '''Quyca zabsosqua./. Quyca zamaque'''.<br />
<br />
Pestilencia dar sobre ellos = '''Quyca chahas amuysqua'''.<br />
<br />
Pie = '''Quihicha'''.<br />
<br />
Piedra = '''Hyca'''.<br />
<br />
Pierna = '''Goca'''.<br />
<br />
Pimpollo e árbol = '''Guye one./. Acuspqua one'''.<br />
<br />
Pintar = '''Zebchihisqua'''.pretérito = '''Bchhihiquy'''.<br />
<br />
Pisada = '''Quihichaoque'''.<br />
<br />
Piojo de la cabeza = '''Cue'''. Piojo del cuerpo = '''Cumme'''.<br />
<br />
Piojoso = '''Cumnequyn;cuequyn'''.<br />
<br />
Pisar = '''Zebzahanasuca'''.<br />
<br />
Planta del pie = '''Quihicha fihista'''.<br />
<br />
Plazo = '''Quimy'''. – Plazab = '''Vta'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_32v&diff=11086Manuscrito 2923 BPRM/fol 32v2009-11-15T04:21:00Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 32r<br />
|siguiente = fol 33r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Pasar el río de esta parte à la otra parte = '''Xie vnzansuca''', porque <br />
'''xiesin zansuca''' est viceversa.<br />
<br />
Pasar el río de parte à parte encima de la balsa = '''Zynegyq’'''<br />
'''xie unzansuca'''.<br />
<br />
Pasar a uno de parte a parte = '''Achicha aibtasqua'''.<br />
<br />
Pasarle el instrumento, ó la cosa de parte à parte = '''Achicha ai amisqua'''.<br />
<br />
Pasar de otra cosa = '''Zeges amisqua./. Zeges abcasqua'''.<br />
<br />
Pasarse el día, ò tiempo etc. '''Suas ai amisqua./. Chiges amisqua''' pásesenos.<br />
<br />
Pasar entre renglones = '''Gannyquybtasqua'''. Vide in additione.<br />
<br />
Pasarse entre renglones = '''Gannyquy zemasqua'''.<br />
<br />
Pasearse de aquí por allí = '''Asysysy zepquasqua'''.<br />
<br />
Pasito = '''Hischahaana../. Chahuâna'''.<br />
<br />
Pasado mañana = '''Moza'''.<br />
<br />
Pato = '''Suumne'''.<br />
<br />
Pájaro = '''Sueguanna./. Sue'''.<br />
<br />
Peze = Gua. Pescadillo pequeño = '''Guapquyhyza.’''' <br />
<br />
Pece capitán = '''Gua muyhyca'''.<br />
<br />
Pedaço = '''Sacan'''./. Maque. este es sobra, id est, '''etago'''. <br />
<br />
Pedir = '''Zenzisqua''', o preguntar. imp. '''ziu'''.<br />
<br />
Pegar una cosa à otra = '''Yszemihibysuca; chaas amihibysuca'''. [al margen izquierdo: '''chanacagymne mague''', cosa pegajosa].<br />
me la pega a mí./. '''Chahas abquihistasuca. Hanabzasqua./. Cha'''.<br />
<br />
Pegárseme = '''Cha''' as avihi '''bynsuca''', neutro correlativo deste-item <br />
'''chahas''' abqui histan '''sucaa'''./. '''Cha han azasqua./. Chahan anysqua'''.<br />
<br />
Pegalle la enfermedad = '''Iu yquybtasqua'''.<br />
<br />
Pegar fuego à otra cosa = '''Gata yquybtasqua'''.<br />
<br />
Pegarse muchos animales grandes, o pequeños = '''Chahasabusqua'''.<br />
pretérito '''abuquy./. Chahas amasqua'''. pretérito '''amaquy'''.<br />
<br />
Peine = '''Cuhuza'''.<br />
<br />
Peinar = '''Cuhuza bohoza zyeguasbtasqua'''.<br />
<br />
Pelar = '''Zeguahachysuca'''.<br />
<br />
Pelear = '''Zecasqua./. Caque zebquysqua – Xie bohoza zecan'''<br />
'''gabe'''? Con quién tengo de pelear? '''ichihizagosqua'''.<br />
<br />
Pelear en la guerra = '''Zesabagosqua'''.<br />
<br />
Pelea = '''Caque./. Chyzago''', pelea de manos.<br />
<br />
Pellejo = '''Hoca'''.<br />
<br />
Pellizcar = '''Zebsohozasuca./. Zemaba hanuhannsuca''', imperativo '''banu'''.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_32r&diff=11085Manuscrito 2923 BPRM/fol 32r2009-11-15T04:14:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 31v<br />
|siguiente = fol 32v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>P</center>==<br />
<br />
Padre = '''Paba'''.- Padre llamando con respeto = '''Pabi'''… Dñe.<br />
<br />
Padrastro = '''Zequihiquypquaia zepaba'''.<br />
<br />
Pagar lo que se ha comprado = '''Zebcusqua'''.<br />
<br />
Pagar lo que se debe por otra obligación = '''Ayzemnisqua'''.<br />
<br />
Pagar el pasaje de la balsa = '''Zinzebquichpquasuca'''.<br />
<br />
Palabra = '''Cubun./.In,zin,min,mia,tuia. –Hyca''' significa también palabra, o voz, no a solas, sino acompañada de otras palabras. v.g. '''xcazinga''' = Callad.-'''Xcazaque'''-<br />
calladamente, vide in additione.<br />
<br />
Paladar = '''Quyhycata'''.<br />
<br />
Palma de la mano = '''Yta fihista'''.<br />
<br />
Palo = '''Quye./.Quye chune./. Quye muyne'''.<br />
<br />
Pan = '''Un./. Fun'''<br />
<br />
Pantano = '''Suamne'''.<br />
<br />
Papagayo, periquito = '''Pquista'''.<br />
<br />
Papirote = '''Pihichigo'''.-Papirotes dar = '''Zepihichigosqua'''.<br />
<br />
Par = ''''Tamata'''. –'''tamaboza''' = Dos pares etc.<br />
<br />
Páramo = '''Zoque''' –Para –guaca.<br />
<br />
Parar = '''Quypquas'''. Pretérito = '''Quy. Itysqua./. Quypquas zequynsuca'''.<br />
'''Quypquas zequysqua./. Quypquas izasqua'''.<br />
<br />
Parda cosa = '''Atyban mague./. Tybco./. Busun mague'''.<br />
<br />
Para siempre = '''Hataca vbuca'''.<br />
<br />
Parida = '''Isquyn'''.<br />
<br />
Parecer, id est, apparere = '''Chan histysuca, man histysuca, an-histysuca''' etc. et cum negatione in fine, significa no parecer.<br />
<br />
Parece bien = '''Yquyazyquy'''. –No parece bien = '''Yquyaz iza./Yquy az ycuque aza'''.-<br />
'''Yquyazynga''' = Bien parecera etc.<br />
<br />
Parir = '''Zebxisqua''' activo. Item '''ixisqua''' neutro. Item faque '''bgasqua''' activo.<br />
<br />
Partear = '''Ie zebiasqua'''.<br />
<br />
Partera = '''Ie iasca./. Muysca iasca'''.<br />
<br />
Párpado del ojo = '''Upquaboi'''.<br />
<br />
Partir = '''Sacan btasqua'''.-Partirse = Sacan '''amasqua./. Ahychansuca'''.<br />
<br />
Partirse, id est.proficisi='''Inasqua'''. Partiose de mi = '''Zuhuinana'''.<br />
<br />
Pasar = '''Aizemisqua'''. Pretérito '''zemi'''.<br />
<br />
Pasarse de un cabo à otro='''Ipquabie vbin aibtasqua'''.<br />
<br />
Pasar el río, id est, vadearlo, andar por él = '''Xie zebxysqua'''. Pretérito '''bxihiquy'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_42r&diff=11084Manuscrito 2923 BPRM/fol 42r2009-11-15T04:03:08Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 41v<br />
|siguiente = fol 42v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Torcerse la mano, y poniendo '''zequihicha''', se dice del pie – '''Yquy zemuy hyzasuca''' es el activo.<br />
<br />
Turbarse, quedar cortado y no acertar à hablar etc. '''zuichque amny./. Zuichque''' '''amuyhyzyne'''.<br />
<br />
==<center>V</center>==<br />
<br />
Vltima Cosa = '''Bgyu'''.- Lo que está último, o a la postre = '''Bgyuque''' zona./. '''Asuhucanzona'''. Yo soi el postrero = '''Chabgygue, mabgyugue''' etc.<br />
<br />
Vltimo día = '''Guquezona sua'''.<br />
<br />
Vltimamente a la postre = '''Bgyuca./. Abgyunasuhucan xie'''.<br />
<br />
Vno = '''Ata'''.- Vno solo, ó una sola vez = '''Zonata'''.<br />
<br />
Vna vez = '''Ycata'''.- Vna sola vez = '''Ycatuca'''.<br />
<br />
Vngir = '''Yquy zemohosysuca'''. Vntar. Impo '''yquy ohosu, yquy mahosua'''.<br />
<br />
Vnica cosa = '''Atuca./. Atupqua'''.<br />
<br />
Vña = '''Coca'''.<br />
<br />
Vndir = '''Boiquyen bzasqua'''./. '''Zinne zemnyscasuca'''.<br />
<br />
Vaguido de cabeza tener = '''Isanamasqua'''.<br />
<br />
Valer, tener precio = '''Acucague'''.<br />
<br />
Vapor de tierra = '''Hischfusuan''', vnde '''hischa fusuansuca''' vaporar la tierra, et sic de alijs rebus.<br />
<br />
Var para enmaderar = '''Vchquy''' – las más delgadas = MiVaria cosa = '''Micacaguecua'''.<br />
<br />
Vasallo = '''Cupqua./. Cupqua chihica'''.<br />
<br />
Vaciar, id est, ponello vacío = '''Ytuque bzasqua'''.<br />
<br />
Vacío estar = '''Ytucaguene./. Ytucazone'''.<br />
<br />
Vaciallo, id est, echarlo en otra parte = '''Ychquy,/. Vchas yquy ai zemisqua./. Yquy''' '''btasqua'''.<br />
<br />
Vaciallo, id est, trastornarlo, o deramarlo. Vide ibi.<br />
<br />
Ver = '''Zemistysuca'''. No lo he visto = '''Zemistyza./. Zupquacagaza'''.<br />
<br />
Veinte = '''Gueta'''.<br />
<br />
Vena del cuerpo = '''Chihiza'''.<br />
<br />
Venado = '''Chihica./. Suquyne, sucunquyhyca''', boca de venado.<br />
<br />
Vender = '''Zemutysuca'''.<br />
<br />
Venir = '''Zehusqua'''. Part. '''Huca''' de pretérito el presente '''Husca''', de pretérito '''Hunga'''. Item = '''Inysqua'''. Item = '''Ixyquiano'''.<br />
<br />
Venir à menudo = '''Zehusuca'''.<br />
<br />
Ventana = '''Guepihigua'''.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_42v&diff=11083Manuscrito 2923 BPRM/fol 42v2009-11-15T03:56:20Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 42r<br />
|siguiente = fol 43r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Verdad = '''Ocasa'''<br />
<br />
Verde = '''Achysquyn mague./. Chyquyco'''.<br />
<br />
Verdolaga hierba = '''Chiguaca'''.<br />
<br />
Verdugo = '''Muyscamagusca'''.<br />
<br />
Verano tiempo de seca = '''Suaty'''.<br />
<br />
Vestir = [no figura correspondencia en muisca]<br />
<br />
Vecino = '''Chiguaquechyban aguêguê'''.<br />
<br />
Vez = '''Yca'''. Vez 1. a = '''Sasuca'''. Vez segunda = '''Amuyiaca'''. Vez tercera = '''Amicuca'''.<br />
<br />
Viejo = '''Tybara./. Tybacha'''.<br />
<br />
Vieja = '''Chutocaa''', y quando la llaman = '''Guai'''.<br />
<br />
Vieja cosa = '''Saca./. Fihize abcaque'''. Dícese este último de ripa trahida, aunque no es vieja.<br />
<br />
Viga = '''Bfue'''.<br />
<br />
Vil cosa, ó persona vide baja cosa.<br />
<br />
Vista = '''Opquachie'''.<br />
<br />
Vomitar = '''Zebcosqua''' imperativo '''abco, mabcoia'''.<br />
<br />
Vomito = '''Bco'''.<br />
<br />
Vosotros = '''Mie'''. – vuestro- mi. id est, vester – a, um.<br />
<br />
Viruelas = '''Iza./. Quyca'''.<br />
<br />
Vida agena = '''Eca./. Ica'''. Mi vida = '''Zaca'''. tu vida = '''Mica, aeca,/. Aica''' '''chyca, mÿca'''. etc. También se junta la otra partícula conotra que es esta = '''Quim''', como '''zica zequim, micamquim''' etc.<br />
También se dice en lugar del '''zica, mica''' etc. '''zita, mita, aeta, chota, mÿta''' etc.<br />
También significan vida agena estas partículas = '''Itymquy zica, mtymquy mica''' etc item = '''Itymne, umtymne''' etc.<br />
<br />
Vidas agenas saber = '''Aeca./. Aica zemucansuca'''.<br />
<br />
Voluntad = '''Pquyquy'''.<br />
<br />
Vmbral de la puerta = '''Guisca'''.<br />
<br />
Voz = '''Chiza'''.<br />
<br />
Vno tras otro = '''Zoian zoian./. Gahan gahan''', esto es, hablando de animales, o de hombres; pero de las demás cosas inanimadas que están puestas por orden una tras otra, dícese = '''Chican chican''', y lo mismo se dice de golpes que se dan, y así para decir, que toquen la campana apriesa, dicen = '''Chican chican gyu''', esto es, un golpe y otro, item se dice hombres que están de lado por orden en regla.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_43r&diff=11082Manuscrito 2923 BPRM/fol 43r2009-11-15T03:49:38Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 42v<br />
|siguiente = <br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Valiente y esforzado = '''Ynyapuyquyne, ynya zepuyquyne''',<br />
'''ynyampuyquyne, ynayachipuyquyne'''. etc.<br />
El uno al otro = '''Han vbina'''.<br />
<br />
Viéndolo yo, id est, ad sensum./. Notitiam meam = '''Zehuichquy, muychquy'''. Etc.<br />
<br />
Vivir = '''Zupquazabizine''', tengo los ojos abiertos, estoi vivo./. '''Zehuyhyzensuca'''.<br />
<br />
Ventura = '''Chihicha'''.<br />
<br />
Viuda = '''Bgye saia gui'''.<br />
<br />
Vsar, ó aprovecharse de la cosa, servirse de ella = '''Ipquabie btyusuca./. Ipquabie''' '''btiusuca zeguasqua''', pretérito '''zeguaquy'''. Pónense estos dos verbos juntos y todos a un mismo tiempo. – '''Aica zoyas btyunynga zeguanga''', mañana me serviré de la olla. Vel '''zipqua, z, biez abquysqua'''. <br />
V.g. '''Aica sys zoyaz zipquable, z, abquynga'''. El romance como el pasado.<br />
<br />
De qué te sirve esta manta? = '''Sysboi mipquao quisca'''. Futuro = '''Sysboi mipquaos''' '''quinga'''. <br />
pretérito = '''Sysboi mipquas quyia'''.<br />
<br />
Vengarse = '''Zinta ysbquysqua''', me vengo de él. '''Minta chahas umquisqua''', te vengas de mí etc.<br />
<br />
==<center>X</center>==<br />
<br />
Xagua con que embijan = '''Mue'''.<br />
<br />
Xaboncillo de los Indios = '''Fooaba''', y otro que ay se llama, '''fiqueone'''.<br />
<br />
Xugo = '''Sui'''<br />
<br />
Ximia = '''Muysco./. Mizegui'''.<br />
<br />
<br />
==<center>Z</center>==<br />
<br />
Zabullir à otro = '''Sieque inbtasqua./. Sieque inze mutysuca'''.<br />
<br />
Zanbullirse = '''Inzemisqua./. Zesuguagosqua'''.<br />
<br />
Zelos tener = '''Zemosua suca./. Zebosuagosqua'''.<br />
<br />
Zorra = '''Foo'''.<br />
<br />
Zarza = '''Bobesicca./. Bobe sicca tabià'''.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_42v&diff=11081Manuscrito 2923 BPRM/fol 42v2009-11-15T03:44:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 42r<br />
|siguiente = fol 43r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Verdad = Ocasa<br />
Verde = Achysquyn mague./. Chyquyco.<br />
Verdolaga hierba = Chiguaca.<br />
Verdugo = Muyscamagusca.<br />
Verano tiempo de seca = Suaty.<br />
Vestir = [no figura correspondencia en muisca]<br />
Vecino = Chiguaquechyban aguêguê.<br />
Vez = Yca. Vez 1. a = Sasuca. Vez segunda = Amuyiaca. Vez tercera = Amicuca.<br />
Viejo = Tybara./. Tybacha.<br />
Vieja = Chutocaa, y quando la llaman = Guai.<br />
Vieja cosa = Saca./. Fihize abcaque. Dícese este último de ripa trahida, aunque no es vieja.<br />
Viga = Bfue.<br />
Vil cosa, ó persona vide baja cosa.<br />
Vista = Opquachie.<br />
Vomitar = Zebcosqua imperativo abco, mabcoia.<br />
Vomito = Bco.<br />
Vosotros = Mie. – vuestro- mi. id est, vester – a, um.<br />
Viruelas = Iza./. Quyca.<br />
Vida agena = Eca./. Ica. Mi vida = Zaca. tu vida = Mica, aeca,/. Aica chyca, mÿca. etc. También se junta la otra partícula conotra que es esta = Quim, como zica zequim, micamquim etc.<br />
También se dice en lugar del zica, mica etc. zita, mita, aeta, chota, mÿta etc.<br />
También significan vida agena estas partículas = Itymquy zica, mtymquy mica etc item = Itymne, umtymne etc.<br />
Vidas agenas saber = Aeca./. Aica zemucansuca.<br />
Voluntad = Pquyquy.<br />
Vmbral de la puerta = Guisca.<br />
Voz = Chiza.<br />
Vno tras otro = Zoian zoian./. Gahan gahan, esto es, hablando de animales, o de hombres; pero de las demás cosas inanimadas que están puestas por orden una tras otra, dícese = Chican chican, y lo mismo se dice de golpes que se dan, y así para decir, que toquen la campana apriesa, dicen = Chican chican gyu, esto es, un golpe y otro, item se dice hombres que están de lado por orden en regla.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_42r&diff=11080Manuscrito 2923 BPRM/fol 42r2009-11-15T03:44:01Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 41v<br />
|siguiente = fol 42v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Torcerse la mano, y poniendo zequihicha, se dice del pie – Yquy zemuy hyzasuca es el activo.<br />
Turbarse, quedar cortado y no acertar à hablar etc. zuichque amny./. Zuichque amuyhyzyne.<br />
<br />
==<center>V</center>==<br />
<br />
Vltima Cosa = Bgyu.- Lo que está último, o a la postre = Bgyuque zona./. Asuhucanzona. Yo soi el postrero = Chabgygue, mabgyugue etc.<br />
Vltimo día = Guquezona sua.<br />
Vltimamente a la postre = Bgyuca./. Abgyunasuhucan xie.<br />
Vno = Ata.- Vno solo, ó una sola vez = Zonata.<br />
Vna vez = Ycata.- Vna sola vez = Ycatuca.<br />
Vngir = Yquy zemohosysuca. Vntar. Impo yquy ohosu, yquy mahosua.<br />
Vnica cosa = Atuca./. Atupqua.<br />
Vña = Coca.<br />
Vndir = Boiquyen bzasqua./. Zinne zemnyscasuca.<br />
Vaguido de cabeza tener = Isanamasqua.<br />
Valer, tener precio = Acucague.<br />
Vapor de tierra = Hischfusuan, vnde hischa fusuansuca vaporar la tierra, et sic de alijs rebus.<br />
Var para enmaderar = Vchquy – las más delgadas = MiVaria cosa = Micacaguecua.<br />
Vasallo = Cupqua./. Cupqua chihica.<br />
Vaciar, id est, ponello vacío = Ytuque bzasqua.<br />
Vacío estar = Ytucaguene./. Ytucazone.<br />
Vaciallo, id est, echarlo en otra parte = Ychquy,/. Vchas yquy ai zemisqua./. Yquy btasqua.<br />
Vaciallo, id est, trastornarlo, o deramarlo. Vide ibi.<br />
Ver = Zemistysuca. No lo he visto = Zemistyza./. Zupquacagaza.<br />
Veinte = Gueta.<br />
Vena del cuerpo = Chihiza.<br />
Venado = Chihica./. Suquyne, sucunquyhyca, boca de venado.<br />
Vender = Zemutysuca.<br />
Venir = Zehusqua. Part. Huca de pretérito el presente Husca, de pretérito Hunga. Item = Inysqua. Item = Ixyquiano.<br />
Venir à menudo = Zehusuca.<br />
Ventana = Guepihigua.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_41v&diff=11079Manuscrito 2923 BPRM/fol 41v2009-11-15T03:43:17Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 41r<br />
|siguiente = fol 42r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Triste estar = Zepquyquy zasucansuca.<br />
Triste persona = Zepquyquy zasucan mague.<br />
Trocar = Zemimisuca./ Sin trocar nada puntualmente = Aymenzaque.<br />
Trastocar, ó mudar alguna cosa. Imperativo imu maima.<br />
Tropezar = Zetovansuca./. Zecocansuca./. Zequihichebtasqua.<br />
Tronar = Atinansuca.<br />
Tronco = Queye tamy./. Queye quichpqua<br />
Tu = Mue. Tu solo = Muecua. V.g. Sube tú nomás = Muecu sosaiasu<br />
Tuerta cosa = Beheta.<br />
Tuerto de un ojo = Opquabeheta- El tiene un ojo menos = Opqua quinta. El que tiene el ojo blanco = Opquasuta ./. Opua sutoqua./. Opgua hana. El que tiene el ojo mediocerrado = Opqua ima. El que es cegajoso = Opqua chisca.<br />
Tuétano = Chihicaquyn cuspqua<br />
Tullirse de pies y manos = Quihicha ata aquynansuca./. Agonhuansuca./. Achahuansuca<br />
Turbarse =Zepquyquyzamuynsuca. Vide infra.<br />
Turma de animal = Neiomy./ Turma rais = Iomza./. Iomy.<br />
Turma amarilla = Tybaiomy.<br />
Tutuma grande = Zoca./ tutuma chica = Chye.<br />
Todos somos hombres = Apuynuca chiacha fuyzygue.<br />
Todos somos honrados = Chichienuca fuyzygue.<br />
Todo el día = Suan siuca.<br />
Toda la noche = Zansiuca.<br />
Todo el día y toda la noche estuvo allá = Suansiuca zansiuca anacazone.<br />
Todo./. Todos = Azonuca./. Apuynuca. Item = Achahansuca. impersonal puesto después de otro verbo. V.g. todos se han ido = Anas achahane. Item = Fuyza puesto después del nombre. V.g. Nyca fuyza, cosa que es toda de oro. Chofuyzygue. Todos son buenos. – Muemauco fuyzynzo, tú lo sabes todo.- Suaboza fuyzyco, miras que por todos son dos días.<br />
Todos los días = Suas puynuca/. Suata suata.- todas las mañanas = Aique puynuca. – todas las tardes = Zinnepuynuca./. Zinnaque puynuca.<br />
Tupida cosa = Cabco, y así se dice de una cosa bien texida./. Acaban mague.<br />
Tanto, quod latine dicimus adeo = Hysquie./. Hsquyquie.<br />
Torcerse el pie = Zequihiche yquy abe chechansuca./. Zequihiche yquy achuiansuca./. Zyta yquy achuiansuca./. Zyta yquy etc. para la mano./. Zytazsamuy hyzansuca.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_41r&diff=11078Manuscrito 2923 BPRM/fol 41r2009-11-15T03:42:53Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 40v<br />
|siguiente = fol 41v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Tomar de memoria = Zepquyquy fihistan bzasqua.<br />
Tomarse à brazo partido = Ubas chimasqua.<br />
Tominejo avecita = Quynza.<br />
Tonto = Tucum zi./. Pquyta./. Pquagua.<br />
Tontear = Zepquaguansuca./. Zepquytansuca.<br />
Toparse, vide encontrarse.<br />
Topar con la pared, ò otra cosa =Yschahas mahas izasqua.<br />
Topetar uno con otro = Yns chipquysqua.<br />
Torcer hilo con las manos = Zimme zemusysuca./ Vide in additione<br />
Torcer hilo con el huso = Zimme zebzaûasuca.<br />
Torcer la mano, el dedo, uel quid simile = Zyta, [tachado z] uamuy hy zasuca.<br />
Tortero = Zazaguane.<br />
Tortuga = Cuêgûi.<br />
Tostar en vaso = Zemaosuca.<br />
Tostar inmediatamente al fuego = Zebgazysuca.<br />
Tortola = Sumgûi.<br />
Tovillo = Iomquyn.<br />
Trabajar = Ichosqua. imp. Achocu, machoca. <br />
Traher = Zemasqua./. Zeb cosqua.<br />
Traher à cuestas = Zegahansazonszmasqua.<br />
Tragar = Umys btasqua./. Guas btasqua./. Umys zegyisuca./. Quas zemenasuca.<br />
Tras antaño, ó antantaño = Zocambona.<br />
Trasplantar = Amuyiaca zebxisqua<br />
Trasegar = Id est, echar el licor de un vaso en otro = Ai zemisqua. pretérito = Aizemique. Añadiendo yquy ayzemisqua, es referir el vaso donde se pasa.<br />
Trastornar algún vaso = Umquy zebtasqua./. Umquy bzasqua./. Umquy zemnysqua.<br />
Trenza = Muyhyca.<br />
Trvar una cosa con otra = Inszebtasqua, estar asitravada neutro correlativo de este = Insatane.<br />
Travesadamente = Uchacaca.<br />
Treinta = [Figura sin correspondencia en muisca]<br />
Trementina = Hmne.- y la negra = Chupqua.<br />
Trasquilar = Zebcahacasuca. impo 2° mahacaoa.<br />
Treze = Quihicha mica.<br />
Tributo = Tamsa. Tributo dar = Zetamsa gosqua.<br />
Tripas = Zimsua.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_40v&diff=11077Manuscrito 2923 BPRM/fol 40v2009-11-15T03:42:24Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 40r<br />
|siguiente = fol 41r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
Acaban zequyxca, quiere decir, lindamente texida. Cosa que no está biem texida = Zynga ./ Suecaty,/. Anp quaz ysa zaza.<br />
Tierna cosa = Acamenza./. Tierno maíz = Hachua. Y quando aún no está granado = Auy./. Auquy.<br />
Tierra = Hischa./ tierra, id est, regio, patrioa etc. Quyca./ tierra caliente = Sutata. Cosa de tierra caliente = Sutata, cosa de tierra caliente = Sutata cagueca.<br />
Tiesto = Bugun.<br />
Tibia agua = Guêsa./. Guê nucca./ tibia hacerse = Aquênsuca.<br />
Trahición hacer =, I, zyta, z, aquihysynsuca. Me hace trahición.<br />
Totuma = Zoca./. Chye.<br />
Trahidor = A, puyquybohoza.<br />
Tigre = Comba.<br />
Tiña de la cabeza = Zonta./. Tahata.<br />
Tinta de ubillas = Muyscomy.<br />
Tío hermano del Padre = Paba.<br />
Tío hermano de Madre = Guecha.<br />
Tía hermana de Padre = Paba.<br />
Tío hermana de Madre = Quaia.<br />
Tirar arrojando = Ai zebtasqua./. Aibgyisuca.<br />
Tirar àotra cosa = Xcabohoza./. Quyebohoza chabgyi, tirome con piedra, con palo etc. y diciendo absolutamente, tirome, se edice chabgyi, de suerte que zebgyisuca solo, no significa tirar ó arrojar, sino tirar, ó arrojar à otra cosa.<br />
Tirar flechas, tiraderas, et quid quid aliud, son los mismos verbos.<br />
Tirar un garrote à otro, para dalle = Zebta quasuca. Verbo activo.<br />
Tirar de otra cosa = Zebsuhusqua.<br />
Tirar hacia arriba = Zoszebsuhusqua.<br />
Tizon = Gatamoque.<br />
Tizne = Umne. Tiznar à otro = Umneque zemenasuca.<br />
Tiznarse, neutro = Umneque zebenansuca.<br />
Tocar, id est, tentar = Zebgetasuca./. E,/. Ie ichosqua. Yo me tiento = Zeichosqua, meichosqua etc. ichoque pretérito.<br />
Tocar, id est, llgar = Amuyszepquasqua.<br />
Todo./. todos = Azonuca,/.Apquynuca.<br />
Todavía = eque yscuque./. fanxie./. faxique.<br />
Tomar = Zebgusqua./ tomar para sí = Zuaca zebgusqua.<br />
Tomar en brazos = Zepquaca fihiste bzasqua.<br />
Tomar acuestas = Zegahan bzasqua.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_40r&diff=11076Manuscrito 2923 BPRM/fol 40r2009-11-15T03:41:53Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 39v<br />
|siguiente = fol 40v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>T</center>==<br />
<br />
Tabaco = Hosca.<br />
Tabique = Cuhuta.<br />
Tañer dando golpes = Isbgyisuca.<br />
Tañer instrumentos de boca = Zebcusqua.<br />
Tapas = Guyihyquybtasqua.<br />
Tapadora = Guyhyne.<br />
Tardarse = Ityegosqua, tardándose mucho tiempo, atiegueca, atiezaca, sin tardarse.<br />
Tarde del día = Sua mena./. Sue meca. Esta tarde = Fasua meca.<br />
Tarea = Zuaca, mguaca, aguaca. etc. mitarea, tutarea. mtc. Más usado es, zua, mgua, agua etc.<br />
Tarea señalar = Agua zebzasqua.<br />
Tarea cumplir = Zuaca zebquysqua.<br />
Tartamudear = Zepqua gansuca. Tratamudenado = Pquagua.<br />
Telar = Quyty.<br />
Telaraña = Sospqua zine.<br />
Temblar = Zeusynsuca./. Temblar la tierra = Iezamisqua.<br />
Temer = Zebsiesysuca./. Zequyhyca azasqua. Vide recelarse de alguno.<br />
Temeroso = Bxies mague.<br />
Temprano, con tiempo = Umpquacuca.<br />
Tender = Zebsuhusqua./. Zemuysqua.<br />
Tender en el suelo = Hischas./. Hischan zemuysqua./. Chytas bzasqua.<br />
Tender al sol trigo, urmas etc. = Suas bquysqua.<br />
Tener en la mano = Zytan./. Zytaquebzasqua./. Zemnysqua,/. Azone.<br />
Tener, id est, poseer = Aguene.<br />
Tener, id est, asir. Vide = Asir. Tener à cuestas = Zegahan azone.<br />
Teñir = Muyhy zioque zebquysqua, et sic de reliquis coloribus, que es decir, hacer lo negro verde etc. ./. Yquy zemusqua, quiere decir, estenderlo en alguna parte. <br />
Teñir de negro = Zebchyugosua./. Zebchyusuca.<br />
Término = Eca/ Ica./ Términos poner = Eca./. Icabzasqua.<br />
Terrible cosa = Anguague.<br />
Terriblemente anda = Anynzangua, es lo mismo que mucho, y así suelen decir, guasga zanguague, id, est, ynapuyquyne.<br />
Terrón = Gune.<br />
Teta = Chue.<br />
Texer = Zepquasqua. – cosa bien texida = Acaban mague./. Cabco./.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_39v&diff=11075Manuscrito 2923 BPRM/fol 39v2009-11-15T03:41:13Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 39r<br />
|siguiente = fol 40r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
nario; pero porque en algunas cosas varían algunas veces, pondremos aquí algunos exemplos que serán como excepciones = Ysva hacaguecua xin zemucanza, no sé es eso.<br />
Sombra, id est, parte sombria, velut distinguitur contra sol, como quando decimos sol y sombra = Myhyinca; pero no se dice relative, hoc est, sombra de otra cosa.<br />
Sombra de otra cosa = Ij. v.g. mi sombra = Zij. Tu sombra = Mij. Su sombra = Aee. <br />
Pedro ij = La sombra de Pedro etc. Pero para decir a la sombra, se dice de esta manera = Zijnca, a mi sombra. Mÿnca, a tu sombra. Eenca, a la sombra de él. Guêijnca, a la sombra de la casa etc. item de otra manera = Zuhupquaca, a mi sombra muhupquaca, à tu sombra hupquaca, à su sombra quehupquaca, a la sombra de la casa etc. Gue hupquaca mazona, estaos a la sombra de la casa etc.<br />
Sombra hacer = Zly zebquysqua. My umquysca etc.<br />
Sentarse en cunclillas = Huchquy izasqua<br />
Sentir ruido = Anguaabuysqua. Pretérito = Anguabquyquy.<br />
Sentir la falta de una cosa = V.g. Nose qué decir la falta que me hizo la manta = Zefoyapqua./. A, ipqua bziquy hataca ahuzenza.<br />
Semejante cosa = Fihize.<br />
Sucia cosa =, A, tymyquy, a, quyhyquy, ó el 1°. Solo./ Amuy hy zyn maquy.<br />
Soldado = Qêheza chaqueaquecua.<br />
Sentarse muchos = Hischan chivihiquy. Imperativo avizu. Yquando es multitud de gente = Hischan chiquyns aychibcaquy. Sentaos = Hischan quisu va aybcacova./.<br />
Hischan aguisu ay bcaca. El 2°.= Hischan miquisa ay mibcaca.<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_39r&diff=11074Manuscrito 2923 BPRM/fol 39r2009-11-15T03:40:50Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 38v<br />
|siguiente = fol 39v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Sombra hacer el hombre = Zy zebquysqua.<br />
Sollozar = Zefihistacanysqua./. Ichychynsuca.<br />
Sombrero = Pquapqua.<br />
Sonar = Estos dos es de tabaola trueno = Tinansabcasqua./Atinansuca. <br />
cosa que así suena = Ahoahoan mague. [Ahoahoansuca, proprie hacer sonido una campana, flauta ]<br />
Soñar = Zemuysygosqua.<br />
Soñar mal = Zemyts ygosqua.<br />
Soñar mal = Zemuysua zaguahaiansuca.<br />
Sonarse, ó limpiar las narices = Saca./. Hota zemanhozysuca./. Btytysuca.<br />
Soplar = Yquy zebcusqua.<br />
Sordo = Cuhupqua./. Sordo estar = Acuhuca maguesa.<br />
Sordo hacerse, ensordecer = Zecuhupquansuca.<br />
Sospechar = Zepquyquy yquy amisqua./. Zepquy quy yquyazasqua.<br />
Subir = Zoszansuca. Subir trepando por un palo, o pared lisa = Ichiegosqua.<br />
Sudar = Ixiunsuca. Sudor = Xiuhun.<br />
Suegro respecto del hierno = Chica.<br />
Suegro respecto de la nuera = Chasguaia.<br />
Suelo = Hischa fihista./. Iegui.<br />
Sueño = Muysva./. Muysygo.<br />
Suspirar = Zefihizca guanbtasqua.<br />
Saber = Zemucansuca. Dicen también. Mocoa.? Sábeslo ? Chocogue, sí se.<br />
No saber = Zemucanza.<br />
Nota que esta partícula vaxin pospuesta á la dicción interrogativa, quier decir, no sé . v.g. xie?<br />
quien? xie vaxin, no sé quién es ipqua? Significa, quid?/. qua? Y posponiéndole esta partícula vaxin, y diciendo ipquavaxin, quiere decir no sé qué es.- fies significa qual, fies vaxin, no sé qual es, et sic de reliquis dictionibus interrogativis.<br />
Nota que añadiendo algún verbo, entonces se ha de dividir la partícula separando el va del xin, y la partícula xin tras del verbo v.g. no sé donde le hallaré, ha de decir así = Epquanva zemistynyngaxin. No sé dónde está = Epquanva asucunxin. No sé quando vino = ficaxinva ahuquexin etc. et nota que aunque al cabo de estas oraciones para maior expresión se añade zemucanza, pero no es necesario.<br />
Nota también que en lugar de la partícula xin se puede poner esta letra n, pero entonces es necesario poner al fin el zemucanza. V.g. Nosé quien es = xie van zemucanza. Nosé donde le hallaré = Epquan van zemistynynga zemucanza. etc. Esto es lo ordi-<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_38v&diff=11073Manuscrito 2923 BPRM/fol 38v2009-11-15T03:40:26Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 38r<br />
|siguiente = fol 39r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Sed tener = Zepquyhyzynsuca.<br />
Segar = Zemascasuca./. Zebgynsuca./. Zebgyiusuca.<br />
Segundo = Amuyia.<br />
Segunda vez = Amyiáca.<br />
Sembrar = Zebxisqua. Pretérito Zebxiquy. impo. xicu,maxiza.<br />
Señal = Oque ./ Cuhuquaquezona.<br />
Señalñar = Oque zebquysqua.<br />
Seno = Chuhupqua.<br />
Sentarse = Hischan izasqua./. Hischan itysqua. Dicitur de uno. Vide in additione<br />
Sequedad de tiempo = Suaty.<br />
Sereno de la noche = Saia.<br />
Sesos = Zote.<br />
Serojas, id est, rebusco de leña = Ytachichvia.<br />
Si: respuesta afirmativa = a.C.-oo, item, oho, quando accipitur. Norabuena- ongo.<br />
Siempre = Hischanxie./. Yscuque hatac, ubica.<br />
Sieso = Iohozaquyhyca.<br />
Silvar = Zegòhozynsuca.<br />
Simiente = Sune. Simiente de turmas = Iomsun.<br />
Simiente de maís = Absun.<br />
Sin más, ni más = Uahaque. Tengo de ir sin más ni más? Uahaco inanga.<br />
Sobaco = Gacata.<br />
Soverbio, riñoso = Muynquyn.<br />
Sobrar = Aetagosqua./. Azegosqua. Sed fere dicitur in pretérito [al margen derecho: abitado. sobras de maíz].<br />
Sobre = Agyca./. Agyna./.Afihiste./.Afihistana./.Afihistaca.<br />
Estos tres últimos se dicen de cosa plana, y de cosa que propriamente no tiene asiento, como el aire, y de cosa metafórica, ut, cum dicimur, di en <br />
tu lengua. umbucubun fihistace uzu.<br />
Sobrino, ó sobrina hijo de hermano respecto del tío = Chuta.<br />
Sol = Sua. Sol grande = Suazynapuyquyne.<br />
Sola cosa = Atuca./. Achquisa. Huchaza solo, pero inter multa, aliter.<br />
Solo estar = Achquisizone.<br />
Soltar = Uzebtasqua.<br />
Soltarse, id est, desatarse = Vide ibi.<br />
Soltarse correlativo del pasado = Yzemasqua; pero no se dice sino de cosas materiales.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_38r&diff=11072Manuscrito 2923 BPRM/fol 38r2009-11-15T03:39:51Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 37v<br />
|siguiente = fol 38v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>S</center>==<br />
<br />
Saber = Zemucansuca. Suelen decir, chocoque, si sé- macoa, sabes?<br />
Saber el manjar = Zequyxcaque chogue./Saber mal = Zequyxcacachuenza./. Zequyxca cahaicague.<br />
Sabrosa cosa = Amuyentan mague./. Amuy syn mague,/. Hien mague,/. Chuen mague.<br />
Sacar = Vaquebzasqua./. Vaquezemasqua./. Vaquebtasqua./. Vaque zemisqua. Este último es de cosas que se doblan y desdoblan, como mantas, etc.<br />
Sacar niguas = Muyza vaquebzasqua./. Muyza zepquasqua.<br />
Sacudir = Zebtytysuca.<br />
Sal = Nygua. Salar = Nygua yszebiasqua.<br />
Salir = Vaque zansuca.<br />
Salir muchas cosas = Vaque agusqua.impo. vacagu.<br />
Salir el pájaro del huebo = Supquague. Vgaaumsuca.<br />
Salir el sol = Suas guan amisqua. Vaca zasqua.<br />
Saliva = Quyhyza.<br />
Salpicar idem quod saltar.<br />
Saltar = Guatezansuca./. Guatebehahansuca, neutros.<br />
Saltear = Isapquagosqua.<br />
Salteamiento = Sapquago –sapquaguesca.<br />
Salvar d epeligro = Zehiuhyzysuca.<br />
Salvarse ó escapar de peligro = Zehuihyzynsuca.<br />
Sangrar = Zebquihisqua.<br />
Sufrir, refrenarse = Zepuyquy zecahamensuca./. Umsbtasqua.<br />
Additio<br />
./. Zepuy quy abgysqua./. Achichy./. Achichahan bcaquyabgysisyne.<br />
Sajar = Ybzebgahazysuca. <br />
Sanar á otro = Zebchucosuca.<br />
Sanar = Ichuensuca.<br />
Sangre = Yba.<br />
Sapo = Iba.<br />
Sarna = Iza. – Sarnoso = Izaquyn<br />
Sarna tener así = Iza chaanamnyquy./. Chahacami zizansuca, mizansuca, aizansuca. etc.<br />
Sana menudita = Fuza./. Juize.<br />
Saya de Yndia = Fuchaguan.<br />
Secar = Zemuchuasuca.<br />
Secar el humo = Ies =./. Ieque zebxiquysuca. Imp. xicu,maxicua.<br />
Secarse = Afuchuansuca./. Acaîquansuca.<br />
Secreto guardar = Zequyhycasvacaianzinga.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_37v&diff=11071Manuscrito 2923 BPRM/fol 37v2009-11-15T03:39:09Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 37r<br />
|siguiente = fol 38r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
activo, et solet poni quod roditar; nam absolute positum solet signare rem turpem.<br />
Roer proprie = Bzonequesuca.<br />
Rogar – este es, rogar llorando = Ahuichquy zequazansuca, neutro./. Agachi zebgasqua.<br />
Romadizo = Hûa,/. Haza huâ./. Hua haza.<br />
Romadizarse = Huachahacamisqua./. Chaan azasqua. Romadizo tener = Hua chanan asucune.<br />
Roncar vide resollar.<br />
Ruga = Quynta./. Ziquy.<br />
Rebolver mezclando = Zebcunesuca. Imperativo cunu, macuna. Ubi nota. Ynamaso, es no mas que meneado, achichyto, es échale un licor à otro. Sahacu./. Sahachu,/. gahan./. Insgahansquyn, id est, mézclalo, cunu es rebuélvelo.<br />
Rebozarse la capa, ó manta = Huen btasqua./. Zebiasqua. imperativos. Umhuento.<br />
Umhueniao.<br />
Rebolcarse = Zehosqua, mosqua, ahosqua etc. particip. de presente = Huesca.<br />
Repartir algo entre muchos – v.g. El padre reparte maíz entre los Indios = Chiquiz muyscaganyque abasacan abtasqua,/. Zabas muyscaz aguasqua.<br />
Recelarse de alguna v.g. del padre = Chiquis anguabquysqua./. Chiquiz, asicas zebsiesuca ./. Chiquis, asicas ichquy isusqua.<br />
Reportarse = Zepuyquys quypquasbzasqua.<br />
Ruido, id est, estruendo hacerse = Atinansuca.<br />
Ruido hacer = Izonansuca,/. Izonansuca zitensuca, los dos juntos, ó el primero solo, el segundo. Solo no basta.<br />
Ruido sentir = Anqua bquysqua. Pretérito bquy quy.<br />
Ruido sentir entre los oídos, id est, aquel zumbido que se siente en ellos = Zecuhucuta /.Zecuhucutan,/. Zecuhucuty./. Zecuhucutyn aguazyn mague. v.g. si vosotros hacéis ruido, zumbirme ha en los oídos = Mie zni zonan nan miiten nan zecuhucuta agua zyn nynga. [al margen derecho: hay un texto mal fotocopiado, y por tanto ilegible]<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_37r&diff=11070Manuscrito 2923 BPRM/fol 37r2009-11-15T03:38:29Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 36v<br />
|siguiente = fol 37v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Reluciente cosa = Achinan mague.<br />
Rempugar = Oban zebgyisuca.<br />
Reñir = Zinagosqua de palabra.<br />
Reprender = Yquy zefihisuagosqua neutro.<br />
Repudiar = Zebtatysuca activo<br />
Resvalar = Zechuguansuca./. Zemohozquynsuca.<br />
Resollar = Zefihizca./. Zesaca zahusqua.<br />
Resuello = Fihizca.<br />
Resplandor = Pquihiza.<br />
Responder = Obaque zebiasqua./ Obaque zecubunsuca.<br />
Retozar = Zepqua zegosqua.<br />
Retozon = Apquazyn mague.<br />
Retozo = Pquazygo<br />
Resucitar = Ichichabtasqua./. Cus zequy synsuca. Este último proprie es levantarse.<br />
Recia cosa = Achizan mague./. Achizco.<br />
Recio, adverbio, id est, fortiter, quitando la fortaleza ha de estar en <br />
la cosa que se hace. Pohozque. Como cierra recio, pohozque<br />
quyhyquyto. etc. Pero si la fortaleza ha de estar en la acción,<br />
y si es acción del brazo, dicen de esta manera = Umpquaca quyne<br />
gueca; si es del pie, umquihicha quyne gueca etc. conforme fuere el <br />
miembro con que se hace la acción.<br />
Di recio = Gynyquyu manza./. Xcaquyny guecusu./. Gyn uzu./. Chizytaguecu uzu./.<br />
Chiza quyneguecu uzu. <br />
Ribera, o orilla del río = Hista quyxca./. Xiequysa.<br />
Rincón = Chopqua.<br />
Riñones = Hate. Sobre los riñones = Hutaquy.<br />
Río = Xie./. Hista.<br />
Rozar arcabuco = Zehuichygosqua. Neutro.<br />
Rozar en zabana = Zebzosysuca activo./. Izosygosqua neutro.<br />
y así dicen – Itabzosysuca,/ abro mi labranza./. Itan izosygosqua,<br />
estos labrando en mi labranza, o rozando.<br />
Rociar con la boca = Yquy zebtu hutusuca.<br />
Rociar con otra cosa = Yquy zebchachatusuca – advierte que aquella partícula <br />
yquy refiere al licor, y no à la cosa rociada. Sie ingueq’ chachaa, echa un poco de agua.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_36v&diff=11069Manuscrito 2923 BPRM/fol 36v2009-11-15T03:38:00Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 36r<br />
|siguiente = fol 37r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>R</center>==<br />
<br />
Raíz Que chupan los Indios = Tazy.<br />
Rara cosa, id est, qual y qual entre muchas = Chichy gansa./. Chichegansuca.<br />
Raer = Zemoho sysuca.<br />
Rayar = Idem quod pintar.<br />
Rayo del cielo = Pqua haza.<br />
Rayo de lumbre, ó resplandor = Pquihiza.<br />
Raíz = Chihiza.<br />
Ramo ó ramo = Quyeca.<br />
Rascar = Zebcoiquesuca.<br />
Rasgar = Zebtosqua. – Rasgarse neutro = Atosqua.<br />
Ratón = Chuhuca = El pardillo = Fosua, el negro. Tybza el colorado.<br />
Revelarse = Chahas aquysynsuca./. Chahan amahabensuca, es vocear <br />
contra mí. el 1° es levantarse contra mí.<br />
Revivir, ó resucitar = Chichibtasqua.<br />
Reventar otra cosa = Zepinzynsuca – zeposysuca./.Zebtohotynsuca.<br />
Reventar. Neutros = Zepin zynsuca – zeposynsuca, itohotynsuca.<br />
Este último no se dice del hombre, sino de otras cosas. <br />
Rebosar = Ybcas aquynsuca./. Aquyhycan hischanaiansuca.<br />
Rebuscar = Zetyhy zagosqua, neutro./. Zebtyhy zasuca. Activo.<br />
Recebir = Zebgusqua.<br />
Recompensar = Entazhocmnysqua.<br />
Red = Quyne.<br />
Redonda cosa como bola = Atovoca./.Abenuca.<br />
Redonda cosa, y llana como tabla = Ysabanuca.<br />
Redondo como plato, ó figura semejante = Gasquypquyna.<br />
Redondear como bola = Zetovasuca.<br />
Refregar = Zemohosysuca.<br />
Regar, o las plantas, o el suelo = Zebsieosuca.<br />
Regazo = Fizpqua.<br />
Regatear = Zegychcagosqua.<br />
Regaton = Achychcan mague.<br />
Regoldar = Ichyzhasaiansuca.<br />
Reír = Zegyuassuca – Reidor = Agytyn mague.<br />
Relámpago = Hicabimy.<br />
Relampaguear = Hicabimyanysuca./. Amynansuca.<br />
Relumbrar = Achinansuca./. Amynanasuca.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_36r&diff=11068Manuscrito 2923 BPRM/fol 36r2009-11-15T03:35:25Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 35v<br />
|siguiente = fol 36v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
A este modo se han de hacer semejantes oraciones, no haciendo caso de aquel que último, como sino estuviera allí.<br />
Qué haces que no vienes? = Ipqua maquiscas mnyzane./ Qué haces?<br />
Qué hiciste = Ipqua maquisca? Ipqua maquyia? Así dicen estos modos, conviene à saber, por participio.<br />
Quántos has hecho = Fiuamquy?<br />
Quien = Xie – Quien es? = Xiebe?/. Xieoa.2./.Xieoabe?<br />
Quitar = Zebgusqua.<br />
Quinto = Amhyzum zona.<br />
Quinze = Quihicha syzca.<br />
Quixada = Quynhûa.<br />
Quitárseme la enfermedad, y lo que se me ha pegado = Chaas aiansuca.<br />
Quitársele la habla = Zexcaque zemasqua, mxca cum masqua. Etc.<br />
Quántos? Fiûa.<br />
Quántas veces = Ycabicacua?<br />
Quitar = Zebgusqua. Quítole la manta = Mboi zebqueua.?./ Mytas <br />
abgucua. De ambas maneras se dice este romance, quitarme.<br />
Querer hacer algo cum determinatione, prout distinguitir contra desiderium, se dice <br />
por el primer gerundio, ponendo al fin este impersonal = Puyquyne. v.g. Quiero confesar = Confesar zebquyiuâ puyquyne. Quo etiam tranfertur ad res naturales, cum causa est in proximo ad effectum. v.g. quiero morirme = Zebgyiuâ<br />
apuyquyne = Quiere llover = Atan inâ apuy quyne.<br />
Quizá = [no figura correspondencia muisca]<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_35v&diff=11067Manuscrito 2923 BPRM/fol 35v2009-11-15T03:35:01Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 35r<br />
|siguiente = fol 36r<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
==<center>Q</center>==<br />
<br />
Qual y qual, raro entre muchos = Chihygansa./. Chichegansuca.<br />
Qual? = Vesva?<br />
Quando, hablando de tiempo pasado = Fesinua?<br />
Quando, hablando de tiempo futuro = Fesua?/. Haque aganoa?<br />
Quando hablando de horas = Ficaxina.<br />
Quando = Vicaoa? mejor y más usado es = Fiq’ /. Ficavâ? Hoc est, quanta cantidad, porque ficasa más quiere decir como es, ó qué tal es?<br />
Lo mismo quiere decir iahaca guecuavâ? cómo es? de qué manera es?<br />
Quarenta = Guêboza.<br />
Quatro = Muyhyca.<br />
Quebrada de montes = Guatoque xietoque.<br />
Quebrar ollas y otros vasos = Zemugusuca.<br />
Quebrarse estas cosas = Abugunsuca.<br />
Quebrar cosas largas y rollisas = Zebgyusuca.<br />
Quebrarase estas cosas = Agynsuca.<br />
Quebrar piedras, tablas, y cosas semejantes = Zebtosqua.<br />
Quebrarse estas cosas = Atosqua.<br />
Quebrar cabuias, hlos, y cosas así = Zemascasuca.<br />
Quebrarase estas cosas = Abascansuca.<br />
Quedarse = Ipquaque zemasqua.<br />
Quedo estar = Bahaque izasqua./. Atan izone./. Ichubabahaque zemuysqua.<br />
Quedo, ó quedito = Chahuana.<br />
Quedito decir = Fihizcaque zegusqua.<br />
Quemar = Zebga ipquasuca./. Zepquihistasuca. Cosa que quema =<br />
Apquihistan mague.<br />
Quemarse = Aga ipquâsuca./. Apquihistansuca.<br />
Quemar rozas = Zesucogosqua./. Suquego zebquysqua.<br />
Querer = Zebgasqua. – No quiero = Puycà./. Zebgasquaza.<br />
Qué? preguntando = Ipqua./. Ipquavâ?<br />
Sobre qué? Ipquy fihistana./. Ipquy gyna./. Gyca. <br />
Que relativo del otro de otro = Ne hase de poner al fin de la palabra; como sinna que vayas.<br />
Qué tan grande es? = Fiqueûa cuhumine?<br />
Qué tanto valdrá? 0 Fiquenuacuca./. Qué tanto vale?- Ficua cuca.<br />
Que he hecho yo, que me han de azotar.? =Ipquo chaquyia changuitynynga.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenaslhttps://muysca.cubun.org/index.php?title=Manuscrito_2923_BPRM/fol_35r&diff=11066Manuscrito 2923 BPRM/fol 35r2009-11-15T03:34:05Z<p>Geduenasl: </p>
<hr />
<div>{{trascripcion_2923<br />
|seccion = <br />
|anterior = fol 34v<br />
|siguiente = fol 35v<br />
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg<br />
|texto =<br />
<br />
Publicarse alguna cosa, neutro correlativo de este = Atyensuca. Item = Qycazas atyensuca.<br />
Publicamente = Chiegoq’<br />
Puerta = Guê quy hyca. – Puerta con que se cierra = Gue quyhyne.<br />
Pues = Nga./. Ngavan. – Pues como, conjunción adversiva – umquaxin.<br />
Pulpa = Chimy.<br />
Punzar = Pretérito = Quihyquy. Zebquihisqua./. Este significa alancear<br />
también = Btyhypquasuca.<br />
Pura cosa = Ynbe hezia./. Ynfuyza./. Bihizca.<br />
Pusillanime = Apquyquy asucân mague.<br />
Puxo tener = Ysquy zegytysuca. Verbo neutro.<br />
Puñado = Hanna.<br />
Poner nombre = Ahyca zebquysqua.<br />
Poner en el suelo = Itychanbzasqua. Dicitur fere de una re.<br />
Poner arriba = Zos bzasqua.<br />
Poner al sol = Suan bzasqua./. Suan./. Suas bquysqua./. Suan./. Suas zebiasqua.<br />
Ponerse el sombrero = Pquapqua izyn./. Izys bzasqua.<br />
Ponerse la camisa, ó camiseta = Chineque izasqua. Camisaque izasqua.-<br />
Ponérmela = Yquy izasqua.-<br />
Ponérsela a otro = Yquy bzasqua.<br />
Ponerse los calzones = Calzon chahaque bzasqua.<br />
Ponerse las calzas = Calza zegocaque bzasqua.<br />
Por de dentro, y por de fuera = Tyinnxie faquin nxie.<br />
Por de dentro = Tyina. –Por de fuera = Faquina.<br />
Por encima = Asac, como asac bahazu – Assaque zamuyhyzyn mague. Por encima está sucia.<br />
Postrera cosa = Bgyu. Chab gyugue, mabgyugue del verbo Abgyúsuca, que es acabarse, dar fin à la cosa.<br />
Provechosa cosa = Bgyu. Chab gyugue, mabgyugue del verbo Abgyúsuca, que es acabarse, dar fin à la cosa.<br />
Provechosa cosa hacer = Chahas abquysqua, id est, prodest mihi.<br />
Punta = Obta. – chine obta. Punta de alfiler, o de espina.<br />
Pan = Fun – Pan avinagrado = Fun cun zasa. – Mohoso = Fun chiguasa.<br />
Picar el sol, ó el fuego mucho, calentar mucho = Gata./. Sua, chahan<br />
abcusqua./. Chahan aquynsuca.<br />
Puntualmente = Sin tocar nada = Aymenzaque.<br />
Paciencia tener = Umsbtasqua, esto es, tragarlo. Sic loquuntur indi.<br />
Palabra no como quiera, sino al modo que decimos, no hablo sino una palabrita = Fihin atan zeguquy.<br />
Paja = Muyne./. Muyne quye. – Paja donde duermen = Susua.<br />
Paja de hacer cabuya = Uze.- Paja de cubrir casas = Fupqua.<br />
Paja que suelen echar debajo delmaíz = Huiguan.<br />
<br />
<br />
<br />
}}</div>Geduenasl