De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
Línea 4: Línea 4:
 
|siguiente = fol III r
 
|siguiente = fol III r
 
|foto = Gramatica Lugo II v.jpg
 
|foto = Gramatica Lugo II v.jpg
|morfo =  
+
|morfo =  
  
 
<center><h3>SONETO.<ref>Este análisis morfológico se basa en el realizado por Nicholas Ostler pero discrepa en la interpretación de algunos lexemas. Para mayor información ver '''Nicholas Ostler'''. "Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca."</ref></h3></center>
 
<center><h3>SONETO.<ref>Este análisis morfológico se basa en el realizado por Nicholas Ostler pero discrepa en la interpretación de algunos lexemas. Para mayor información ver '''Nicholas Ostler'''. "Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca."</ref></h3></center>
Línea 23: Línea 23:
 
# {{morfo|[[a-|A]][[puɣqɣ]] [[chiê]] [[ʒhɣ]] [[a-|a]][[guene|guenɣ]] [[yqɣ]] [[a-|a]][[-n-|n]][[usqua(2)|gu]][[-sûca|ſûca]]|
 
# {{morfo|[[a-|A]][[puɣqɣ]] [[chiê]] [[ʒhɣ]] [[a-|a]][[guene|guenɣ]] [[yqɣ]] [[a-|a]][[-n-|n]][[usqua(2)|gu]][[-sûca|ſûca]]|
 
Dice a aquel tiene entendimiento.}}<br><br>
 
Dice a aquel tiene entendimiento.}}<br><br>
# {{morfo|[[ɣngâ]] [[xis]] [[chi-|chi]][[cubun]] [[ɣqɣ]] [[vmʒhansûca]]|
+
# '''[[ɣngâ]] [[xis]] [[chi-|chi]][[cubun]] [[ɣqɣ]] [[umʒhansûca|vmʒha]][[-n(2)|n]][[-sûca|sûca]]'''
y oscurece esta, nuestra lengua|
+
# '''[[m-|Vm]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hysca|hɣſquî]] [[ɣn]] [[ʒhasqua|ʒha]][[-sasân|ſasân]]'''
1. Y esta lengua nuestra
+
# '''[[muɣya|Muɣya]][[-s(3)|s]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]], [[ɣnga]] [[ys|yſ]] [[quihicha(2)|qhicħa]][[-n|n]]'''
}}
+
# '''{{cam1|[[ʒha|ʒga]][[-|]]|ʒhaqɣ}} [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yquy|yqɣ]] [[vm-|vm]]<sup>[[-m|m]]</sup>[[sunsuca|ſun]][[-sûca|ſûcà]]'''<ref>
# {{morfo|[[m-|Vm]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hysca|hɣſquî]] [[nza|ɣnʒha]][[-sasan|ſasân]]}}
+
:5. Y esto, que a nuestra lengua oscurece
# {{morfo|[[muyia|Muɣya]][[-s|s]] [[a-|a]][[gasqua|gaʒhînga]], [[nga(2)|ɣnga]] [[ys|yſ]][[quihicha|qhicħa]][[-n|n]]}}
+
:6. tu entendimiento, que si así allí lo puso,
# {{morfo|[[za|ʒga]][[-c|qy]] [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yquy|yqɣ]] [[vm-|vm]][[sunsuca|ſunſûcà]].}}<br><br>
+
:7. no lo aclarará/aclararía, y por eso,
 +
:8. de día y de noche, mucho lo pensaste
 +
</ref><br><br>
 +
 
  
  
Línea 37: Línea 40:
 
}}
 
}}
 
# {{morfo|[[ipqua(2)|Ipqua]] [[bhoʒha|bhoʒa]] [[nua|noa]][[-bê(2)|bê]] [[vm-|vm]][[chiê(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[-b|b]][[qɣsquâ|qɣ]][[-ngâ|ngâ]] |  
 
# {{morfo|[[ipqua(2)|Ipqua]] [[bhoʒha|bhoʒa]] [[nua|noa]][[-bê(2)|bê]] [[vm-|vm]][[chiê(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[-b|b]][[qɣsquâ|qɣ]][[-ngâ|ngâ]] |  
1. Con qué será? te honrraremos (haremos tu honrra)
+
1. ¿Con qué será que te honrraremos?
 
}}
 
}}
 
# {{morfo|'''[[con|Con]] [[muɣsca|Muɣſca]] [[atabê]] [[vm-|vm]][[-m|<sup>m</sup>]][[qɣsquâ|qɣ]] [[yê(2)|yê]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-ʒhi|ʒhi]][[-nga|nga]]''' |  
 
# {{morfo|'''[[con|Con]] [[muɣsca|Muɣſca]] [[atabê]] [[vm-|vm]][[-m|<sup>m</sup>]][[qɣsquâ|qɣ]] [[yê(2)|yê]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-ʒhi|ʒhi]][[-nga|nga]]''' |  
 
1. *con/el llanto*, alguna persona hiciste, ya no pasará
 
1. *con/el llanto*, alguna persona hiciste, ya no pasará
 
2. O, alguna persona, hiciste, el camino, no pasará
 
2. O, alguna persona, hiciste, el camino, no pasará
}}.<br><br>
+
}}<br><br>
 +
# '''[[nga(2)|ɣnga]] [[xis]] [[qɣca]][[-ca|câ]] [[vm-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[nhocân]]''';
 +
# '''[[muɣsca|Muɣſcà]] [[um-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[ypqua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[xhi]][[-c|c]][[a-|â]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-ngâ|ngâ]],'''
 +
# '''[[um-|Vm]][[hɣca]] [[Bernardo]] {{cam1|[[ubûqɣ|vqûqɣ]]|ubûqɣ}} [[a-|a]][[bhâqɣnsûca|bhâqɣ]][[-n(3)|n]]'''-<br>'''[[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]]'''<ref>
 +
:12. Y aunque mueras en este mundo
 +
:13. La gente, después de tu muerte, dirá de este modo.    <!-- OJO: Ver la otra forma de escribir el verbo morir por Lugo en 122 r. -->
 +
:14. Tu nombre, Bernardo, jamás será olvidado.
 +
</ref>
  
  
 
# {{morfo|'''[[nga(2)|ɣnga]] [[xis]] [[qɣca]][[-ca|câ]] [[vm-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[nhocân]]'''; |
 
1. y aunque mueras en este mundo
 
}}
 
# {{morfo|'''[[muɣsca|Muɣſcà]] [[um-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[ypqua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[xhi]][[-c|c]][[a-|â]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-ngâ|ngâ]]''',|
 
1. La gente, después de tu muerte, dirá de este modo:
 
  OJO: Ver la otra forma de escribir el verbo morir por Lugo en 122 r.
 
}}
 
# {{morfo|'''[[um-|Vm]][[hɣca]] [[Bernardo]] {{cam1|[[ubûqɣ|vqûqɣ]]|ubûqɣ}} [[a-|a]][[bhâqɣnsûca|bhâqɣ]][[-n(3)|n]]'''-<br>'''[[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]]'''.
 
| 1. Tu nombre, Bernardo, jamás será olvidado.
 
}}
 
  
 
|texto =  
 
|texto =  

Revisión del 09:51 27 ene 2023

Descarga e instala la fuente "Lucida Console Muysccubun" para visualizar corretamente el contenido de la Gramática de Lugo

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Lematización[2]

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Fotografía[3]
Gramatica Lugo II v.jpg


Referencias

  1. Nicholas Ostler analiza este y el siguiente soneto en un artículo titulado Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca. En él, Ostler evidencia la existencia de erratas y las corrige según su interpretación, adicionalmente realiza un análisis morfológico de los dos sonetos y traduce su contenido al inglés.
  2. Lematización morfológica realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez et Al. Transcripción Gramática de Lugo.
  3. Fotografía tomada de Fray Bernardo de Lugo. Gramatica en la Lengva General del Nvevo Reyno, llamada Mosca. Volumen de la Biblioteca Luis Ángel Arango, volumen del Instituto Caro y Cuervo (Gramática de Pasca), volumen de la Biblioteca Pública de Nueva York y facsímil del volumen de la Universidad del Rosario. Bogotá Colombia. 2004. Digitalizado por Jorge Yopasá Cárdenas.