De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
Línea 6: Línea 6:
 
|morfo_r =
 
|morfo_r =
  
# [[-b|B]][[tyhypquasuca]]
+
#Alançear. '''[[-b|B]][[tyhypquasuca]]'''.<br>
# [[-b|B]][[gahasysuca]]
+
#Alargar alguna cosa, haçella larga. '''[[-b|B]][[gahasysuca]]'''.<br>
# [[a-|A]][[gahasynsuca]]
+
#Alargar desta manera. '''[[a-|A]][[gahasynsuca]]'''.<br>
# [[si|Si]] [[i-|y]][[chosqua]]
+
#Alargar la mano açiacá. '''[[si|Si]] [[i-|y]][[chosqua]]'''.<br>
# [[ai|Ai]] [[i-|y]][[chosqua]] - [[ai]] [[a-|a]][[chosqua|choque]][[-s|s]] [[a-|a]][[-b|b]][[xy]]
+
#Alargar la mano açiallá. '''[[ai|Ai]] [[i-|y]][[chosqua]]''', '''[[ai]] [[a-|a]][[chosqua|choque]][[-s|s]] [[a-|a]][[-b|b]][[xy]]'''.<br>
# [[ai|Ai]] [[-b|b]][[chosqua]]
+
#Alargar otra cosa açiallá. '''[[ai|Ai]] [[-b|b]][[chosqua]]'''.<br>
# [[si|Si]] [[-b|b]][[chosqua]]
+
#Alargar otra cosa açiacá. '''[[si|Si]] [[-b|b]][[chosqua]]'''.<br>
# [[si|Si]] [[-b|b]][[suhusqua]]
+
#Alargar, esto es, tirar açiacá. '''[[si|Si]] [[-b|b]][[suhusqua]]'''.<br>
# [[ai|Ai]] [[-b|b]][[suhusqua]]
+
#Alargar, esto es, tirar a çiallá. '''[[ai|Ai]] [[-b|b]][[suhusqua]]'''.<br>
# [[ai|Ai]] [[-b|b]][[suhusqua]]
+
#Alargar el tiempo o el plazo. '''[[ai|Ai]] [[-b|b]][[suhusqua]]'''.<br>
# [[bosa|Bosa]]
+
#A la rredonda. '''[[bosa|Bosa]]'''.<br>
# [[z-|Z]][[upqua]] [[fihista]][[-n|n]], [[um-|m]][[upqua]] - [[z-|z]][[uba]][[-na|na]], [[um-|m]][[uba]][[-na|na]]
+
#A la uista, esto es, uiéndolo. '''[[z-|Z]][[upqua]] [[fihista]][[-n|n]]''', '''[[um-|m]][[upqua]]''', etc. [o] '''[[z-|z]][[uba]][[-na|na]]''', '''[[um-|m]][[uba]][[-na|na]]''', etc.<br>
# [[upquachie|Upqua chie]][[-ca|ca]] - [[z-|z]][[upquachie|upqua chie]][[-ca|ca]]
+
#A la uista, esto es, a lo que se rrepresenta a la uista. '''[[upquachie|Upqua chie]][[-ca|ca]]''', etc.; como, a mi uista, '''[[z-|z]][[upquachie|upqua chie]][[-ca|ca]]'''.<br>
# [[sihi|Sihi]]c [[husa]]
+
#A la mano derecha o izquierda. '''[[sihi|Sihi]]c [[husa]]''', asiaquí, señalando. No ai otro modo.<br>
# [[ue|Gue]][[iohoza]][[-na|na]] - [[ue|gue]][[iohoza]][[-ca|ca]]
+
#A las espaldas de la casa. '''[[ue|Gue]][[iohoza]][[-na|na]]'''; y  çi abla de mouimiento, '''[[ue|gue]][[iohoza]][[-ca|ca]]'''.<br>
# [[sua|Sua]][[-z|z]] '''sinie''' [[a-|a]][[nysqua(2)|nyquy]][[-na|na]] - [[sua|sua]][[-z|z]] '''sinie''' [[a-|a]][[nysqua(2)|nyc]]'''axin'''
+
#A las  çiete del día. '''[[sua|Sua]][[-z|z]] '''sinie''' [[a-|a]][[nysqua(2)|nyquy]][[-na|na]]''' [o] '''[[sua|sua]][[-z|z]] '''sinie''' [[a-|a]][[nysqua(2)|nyc]]'''axin''''''.<br>
# [[sua|Sua]][[-z|z]] [[a-|a]][[tysqua|tyquy]][[-na|na]] - [[sua|Sua]][[-z|z]] <sup>[[a-|a]]</sup>[[tysqua|tyquy]]''' saxin'''
+
#A las tres de la tarde. '''[[sua|Sua]][[-z|z]] [[a-|a]][[tysqua|tyquy]][[-na|na]]''' [o] '''[[sua|Sua]][[-z|z]] <sup>[[a-|a]]</sup>[[tysqua|tyquy]]''' saxin''''''.<br>
# [[aca|Aca]][[-z|z]] [[a-|a]][[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-na|na]] - [[aca|ac]] [[a-|a]][[gyisuca|gyi]]'''axin'''
+
#A las nuebe. '''[[aca|Aca]][[-z|z]] [[a-|a]][[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-na|na]]''' [o] '''[[aca|ac]] [[a-|a]][[gyisuca|gyi]]'''axin'''''', y así de las demás horas mudado sólo el número.<br>
# [[zacoca|Zacoca]]
+
#A la mañana. '''[[zacoca|Zacoca]]'''.<br>
# [[suame|Suame]][[-ca|ca]] - [[suame]][[-na|na]]
+
#A la tarde. '''[[suame|Suame]][[-ca|ca]]''' [o] '''[[suame]][[-na|na]]'''.<br>
 +
  
 
|texto =
 
|texto =

Revisión del 01:33 11 ago 2014

Lematización[1]
10.

Alançear. Btyhy pquasuca.
Alargar alguna cosa, haçella larga. Bgahasysuca.
Alargar desta manera. Agahasynsuca.
Alargar la mano açiacá. Siychosqua.
Alargar la mano açiallá. Aiychosqua, aiachoques abxy.
Alargar otra cosa açiallá. Aibchosqua.
Alargar otra cosa açiacá. Sibchosqua.
Alargar, esto es, tirar açiacá. Sibsuhusqua.
Alargar, esto es, tirar a çiallá. Aibsuhusqua.
Alargar el tiempo o el plazo. Aibsuhusqua.
A la rredonda. Bosa.
A la uista, esto es, uiéndolo. Zupqua fihistan, mupqua, etc. [o] zubana, mubana, etc.
A la uista, esto es, a lo que se rrepresenta a la uista. Upqua chieca, etc.; como, a mi uista, zupqua chieca.
A la mano derecha o izquierda. Sihic husa, asiaquí, señalando. No ai otro modo.
A las espaldas de la casa. Gueiohozana; y çi abla de mouimiento, gueiohozaca.
A las çiete del día. Suaz sinie anyquyna [o] suaz sinie anycaxin.
A las tres de la tarde. Suaz atyquyna [o] Suaz tyquy saxin.
A las nuebe. Acaz abgyina [o] aca gyiaxin, y así de las demás horas mudado sólo el número.
A la mañana. Zacoca.

A la tarde. Sua meca [o] sua mena.
Fotografía[2]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 10r.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.