De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
 
(No se muestran 15 ediciones intermedias de 2 usuarios)
Línea 3: Línea 3:
 
|anterior = fol 32v
 
|anterior = fol 32v
 
|siguiente = fol 33v
 
|siguiente = fol 33v
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg
+
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_fol_33r.jpg
|texto =
+
|morfo_d =
 +
 
 +
{{der|33.}}
 +
# Pelo = '''[[absa|Absa]]'''.<br>
 +
# Peloso = '''[[absaquyn]]'''. {{lat|l.}} '''[[ybsaquyn]]'''.<br>
 +
# Penetrar el licor, {{lat|id est}}, calar = '''[[a-|a]][[chicha(2)|chicha]] {{cam1|[[-b|b]][[gyisuca|gij]][[-suca|suca]]|bgÿsuca}}'''.<br>
 +
# Penetrar = '''[[eta]][[-que|qu]][[-ia|ia]] [[yquy]] [[ze-|Ze]][[misqua|mi]][[-squa|squa]]'''.<br>
 +
# Petaquilla = '''[[hisza|Hisza]]'''.<br>
 +
# Pensar = '''[[ze-|Ze]][[pquyquy]] [[yquy]] [[-b|b]][[tasqua|ta]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[-b|b]][[sunsuca|sun]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[yquy]] {{cam1|[[ze-|ze]][[-b|b]][[sunsuca|sun]][[-suca|sucu]]|zebsunsuca}}'''.<br>
 +
# Pensativo y triste andar = '''[[ze-|Ze]][[pquyquy]],[[-z|Z]], [[a-|a]][[tequynsuca|tequy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[puyquy|pu{{an|y}}quy]],[[-z|Z]]''',<br> '''[[a-|a]][[sucansuca|suca]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[ipquabie]] [[ze-|ze]][[puynagosqua?|puyna]][[-go|go]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[puyquysuca?|puyquy]][[-suca|suca]]'''.<br>
 +
# Pepita = '''[[pqua(2)|pqua]]'''.<br>
 +
# Pequeña cosa = '''[[ingue]] [[zunga]]'''. {{lat|l.}} '''[[ingue]] [[zinga]]'''. {{lat|l.}} '''[[ingue]] [[zyhy]][[-nynga|nynga]]'''.<br>
 +
# Perder = '''[[ai|Ai]] [[-b|b]][[tasqua|ta]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ai]] [[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|A]][[gue]][[-za|za]][[-que|que]] [[-b|b]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''.<br>
 +
# Perderse = '''[[a-|A]][[zasensuca|zase]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|a]][[gue]][[-za|za]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ipquabie]],[[-z|z]],[[a-|a]][[misqua|mi]][[-squa|squa]]'''.<br> pret.<sup>o</sup> '''[[a-|a]][[misqua|mi]]'''.<br>
 +
# Perdonar = '''[[a-|A]][[apqua(3)|apqua]] [[ze-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]][[-za|za]], [[muy]] [[husa]], [[apqua(3)|apqua]][[-z|z]] [[ze-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-za|za]]''', te<br> perdono.<br>
 +
# Perezoso = '''[[a-|A]][[cai]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]]''' _ '''[[a-|A]][[ioza(2)|ioza]][[-n|n]] [[nuca]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|a]][[ioza(2)|ioza]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]] [[cuhu]][[-que|ʠ]] [[ze-|ze]][[gue]][[-ne|ne]]'''.<br> {{lat|l.}} '''[[ionquyn]]'''. {{lat|l.}} '''[[iontaquyn]]'''.<br>
 +
# Emperezar = '''[[z-|Z]][[iohozansuca|{{an|i}}ohoza]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[cainsuca|cai]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
 +
# Pesar = '''[[ze-|Ze]][[-g|g]][[uaosuca|uao]][[-suca|suca]]'''. al justo = '''[[coca]] [[fista]]'''.<br>
 +
# Pesarme = '''[[cha-|cha]][[hac]] [[a-|a]][[tyzynsuca|tyzy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
 +
# Pesar la carga = '''[[a-|A]][[fihizansuca|fihiza]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. Pesame = '''[[cha-|cha]][[has]] [[a-|a]][[fihizansuca|fihiza]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
 +
# Pesada cosa = '''[[a-|A]][[fihiza]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]]'''.<br>
 +
# Pescar = '''[[gua(5)|gua]] [[ze-|ze]][[-b|b]][[gusqua|gu]][[-squa|squa]]'''.<br>
 +
# Pesquezo = '''[[gye(2)|gye]]'''.<br>
 +
# Pestañas = '''[[upquaga|vpquaga]]'''.<br>
 +
# Pestilencia = '''[[quyca(2)|quyca]]'''.<br>
 +
# Pestilencia venir = '''[[quyca(2)|quyca]][[-z|z]] [[a-|a]][[-b|b]][[sosqua(2)|sosque]]'''. {{lat|l.}} '''[[quyca(2)|quyca]][[-z|Z]] [[a-|a]]{{an|[[-m|m]]}}[[basqua|maque]]'''.<br>
 +
# Pestilencia dar sobre ellos = '''[[quyca(2)|quyca]] [[cha-|cha]][[has]] [[a-|a]][[muysqua|muy]][[-squa|squa]]'''.<br>
 +
# Pie = '''[[quihicha]]'''.<br>
 +
# Piedra = '''[[hyca(2)|hyca]]'''.<br>
 +
# Pierna = '''[[goca]]'''.<br>
 +
# Pimpollo de arbol = '''[[quye]] [[one]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|a]][[cuspqua]] [[one]]'''.<br>
 +
# Pintar = '''[[ze-|Ze]][[-b|b]][[chihisqua|chihi]][[-squa|squa]]'''. pret.<sup>o</sup> = '''[[-b|b]][[chihisqua|chihiquy]]'''.<br>
 +
# Pisada = '''[[quihicha]] [[oque]]'''.<br>
 +
# Piojo de la cabeza = '''[[cue]]'''. Piojo del cuerpo = '''[[cumne]]'''.<br>
 +
# Piojoso = '''[[cumnequyn]]; [[cuequyn]]'''.<br>
 +
# Pisar = '''[[ze-|Ze]][[-b|b]][[zahanasuca|zahana]][[-suca|suca]]'''.<br>
 +
# Planta del pie = '''[[quihicha]] [[fihista]]'''.<br>
 +
# Plazo = '''[[quimy]]'''._ Plaza = '''[[uta|vta]]'''.<br>
 +
 
 +
 
 +
 
  
Pelo = '''Absa'''.
 
  
Peloso = '''Absaquyn./. Ybsaquyn'''.
+
|texto =
  
Penetrar el licor, id est, calar = '''Achicha bgysuca'''.
+
{{der|33.}}
 +
Pelo = '''Absa'''.<br>
  
Penetrar = '''Etaquia yquy zemisqua'''.
+
Peloso = '''absaquyn'''. {{lat|l.}} '''ybsaquyn'''.<br>
  
Petaquilla = '''Hisza'''.
+
Penetrar el licor, {{lat|id est}}, calar = '''achicha {{cam1|bgijsuca|bgÿsuca}}'''.<br>
  
Pensar = '''ZeZepquyquy yquybtasqua./. Zebsunsuca./. Yquy zebsunsuca'''.
+
Penetrar = '''etaquia yquy Zemisqua'''.<br>
  
Pensativo y triste andar = ''Zepquyquy zatequynsuca.zepuquy, z, asunsuca./. Ipquabie''' '''zepuynagosqua./.Ze puy quysuca'''.
+
Petaquilla = '''Hisza'''.<br>
  
Pepita = '''Pqua'''.
+
Pensar = '''Zepquyquy yquybtasqua'''. {{lat|l.}} '''Zebsunsuca'''. {{lat|l.}} '''yquy {{cam1|zebsunsucu|zebsunsuca}}'''.<br>
  
Pequeña cosa = '''Inguezunga./.Ingue zinga./. Ingue zyhynynga'''.  
+
Pensativo y triste andar = '''Zepquyquy''','''Z''','''atequynsuca'''. {{lat|l.}} '''Zepuquy''','''Z''',<br>
 +
'''asucansuca'''. {{lat|l.}} '''ipquabiezepuynagosqua'''. {{lat|l.}} '''Zepuyquysuca'''.<br>
  
Perder = '''Aibtasqua./. Aibgyisuca./. Aguezaque bgasqua'''.
+
Pepita = '''pqua'''.<br>
  
Perderse = '''Azasensuca./. Agueza cagasqua./Ipquabie zamisqua'''. pretérito '''ami'''.
+
Pequeña cosa = '''inguezunga'''. {{lat|l.}} '''inguezinga'''. {{lat|l.}} '''ingue zyhynynga'''.<br>
  
Perdonar = '''Aapqua zegusquaza''', muy husa,'''apquaz zeguza''', te perdono.
+
Perder = '''Aibtasqua'''. {{lat|l.}} '''aibgyisuca'''. {{lat|l.}} '''Aguezaquebgasqua'''.<br>
  
Perezoso = '''Acain mague-Aiozan nuca./.Aio zan mague cuhuq’ zeguene'''.
+
Perderse = '''Azasensuca'''. {{lat|l.}} '''agueza cagasqua'''. {{lat|l.}} '''ipquabie''','''z''','''amisqua'''.<br>
/.'''Ionquyn./.Iontaquyn'''.
+
pret.<sup>o</sup> '''ami'''.<br>
  
Emperzar = '''Zohozansuca./.Zecainsuca'''.
+
Perdonar = '''Aapqua zegusquaza''', '''muyhusa''', '''apquaz''' '''zeguza''', te<br>
 +
perdono.<br>
  
Pesar = '''Zeguaosuca'''. Al justo = '''Cocafista'''.
+
Perezoso = '''Acain mague''' _ '''Aiozan nuca'''. {{lat|l.}} '''aiozan mague cuhuʠ zeguene'''.<br>
 +
{{lat|l.}} '''ionquyn'''. {{lat|l.}} '''iontaquyn'''.<br>
  
Pesarme =''' Chahacatyzynsuca'''.
+
Emperezar = '''Zohozansuca'''. {{lat|l.}} '''Zecainsuca'''.<br>
  
Pesar la carga = '''Afihizansuca'''. Pésame = '''Chahas afihizansuca'''
+
Pesar = '''Zeguaosuca'''. al justo = '''coca fista'''.<br>
  
Pesada cosa = '''Afihizan mague'''.
+
Pesarme = '''chahacatyzynsuca'''.<br>
  
Pescar = '''Quazebgusqua'''.
+
Pesar la carga = '''Afihizansuca'''. Pesame = '''chahas afihizansuca'''.<br>
  
Pesquero = '''Qye'''.
+
Pesada cosa = '''Afihizan mague'''.<br>
  
Pestañas = '''Vpquaga'''.
+
Pescar = '''guazebgusqua'''.<br>
  
Pestilencia = '''Quyca'''.
+
Pesquezo = '''gye'''.<br>
  
Pestilencia venir = '''Quyca zabsosqua./. Quyca zamaque'''.
+
Pestañas = '''vpquaga'''.<br>
  
Pestilencia dar sobre ellos = '''Quyca chahas amuysqua'''.
+
Pestilencia = '''quyca'''.<br>
  
Pie = '''Quihicha'''.
+
Pestilencia venir = '''quyca zabsosque'''. {{lat|l.}} '''quyca Zamaque'''.<br>
  
Piedra = '''Hyca'''.
+
Pestilencia dar sobre ellos = '''quyca chahas amuysqua'''.<br>
  
Pierna = '''Goca'''.
+
Pie = '''quihicha'''.<br>
  
Pimpollo e árbol = '''Guye one./. Acuspqua one'''.
+
Piedra = '''hyca'''.<br>
  
Pintar = '''Zebchihisqua'''.pretérito = '''Bchhihiquy'''.
+
Pierna = '''goca'''.<br>
  
Pisada = '''Quihichaoque'''.
+
Pimpollo de arbol = '''quye one'''. {{lat|l.}} '''acuspqua one'''.<br>
  
Piojo de la cabeza = '''Cue'''. Piojo del cuerpo = '''Cumme'''.
+
Pintar = '''Zebchihisqua'''. pret.<sup>o</sup> = '''bchihiquy'''.<br>
  
Piojoso = '''Cumnequyn;cuequyn'''.
+
Pisada = '''quihichaoque'''.<br>
  
Pisar = '''Zebzahanasuca'''.
+
Piojo de la cabeza = '''cue'''. Piojo del cuerpo = '''cumne'''.<br>
  
Planta del pie = '''Quihicha fihista'''.
+
Piojoso = '''cumnequyn'''; '''cuequyn'''.<br>
  
Plazo = '''Quimy'''. – Plazab = '''Vta'''.
+
Pisar = '''Zebzahanasuca'''.<br>
  
 +
Planta del pie = '''quihicha fihista'''.<br>
  
 +
Plazo = '''quimy'''._ Plaza = '''vta'''.<br>
  
 
}}
 
}}

Revisión actual del 14:12 31 ago 2023

33.

Pelo = Absa.

Peloso = absaquyn. l. ybsaquyn.

Penetrar el licor, id est, calar = achicha bgijsuca[1] .

Penetrar = etaquia yquy Zemisqua.

Petaquilla = Hisza.

Pensar = Zepquyquy yquybtasqua. l. Zebsunsuca. l. yquy zebsunsucu[2] .

Pensativo y triste andar = Zepquyquy,Z,atequynsuca. l. Zepuquy,Z,
asucansuca. l. ipquabiezepuynagosqua. l. Zepuyquysuca.

Pepita = pqua.

Pequeña cosa = inguezunga. l. inguezinga. l. ingue zyhynynga.

Perder = Aibtasqua. l. aibgyisuca. l. Aguezaquebgasqua.

Perderse = Azasensuca. l. agueza cagasqua. l. ipquabie,z,amisqua.
pret.o ami.

Perdonar = Aapqua zegusquaza, muyhusa, apquaz zeguza, te
perdono.

Perezoso = Acain mague _ Aiozan nuca. l. aiozan mague cuhuʠ zeguene.
l. ionquyn. l. iontaquyn.

Emperezar = Zohozansuca. l. Zecainsuca.

Pesar = Zeguaosuca. al justo = coca fista.

Pesarme = chahacatyzynsuca.

Pesar la carga = Afihizansuca. Pesame = chahas afihizansuca.

Pesada cosa = Afihizan mague.

Pescar = guazebgusqua.

Pesquezo = gye.

Pestañas = vpquaga.

Pestilencia = quyca.

Pestilencia venir = quyca zabsosque. l. quyca Zamaque.

Pestilencia dar sobre ellos = quyca chahas amuysqua.

Pie = quihicha.

Piedra = hyca.

Pierna = goca.

Pimpollo de arbol = quye one. l. acuspqua one.

Pintar = Zebchihisqua. pret.o = bchihiquy.

Pisada = quihichaoque.

Piojo de la cabeza = cue. Piojo del cuerpo = cumne.

Piojoso = cumnequyn; cuequyn.

Pisar = Zebzahanasuca.

Planta del pie = quihicha fihista.

Plazo = quimy._ Plaza = vta.
Lematización[3]
33.
  1. Pelo = Absa.
  2. Peloso = absaquyn. l. ybsaquyn.
  3. Penetrar el licor, id est, calar = achicha bgijsuca[4] .
  4. Penetrar = etaquia yquy Zemisqua.
  5. Petaquilla = Hisza.
  6. Pensar = Zepquyquy yquy btasqua. l. Zebsunsuca. l. yquy zebsunsucu[5] .
  7. Pensativo y triste andar = Zepquyquy,Z, atequynsuca. l. Zepu[y]quy,Z,
    asucansuca. l. ipquabie zepuynagosqua. l. Zepuyquysuca.
  8. Pepita = pqua.
  9. Pequeña cosa = ingue zunga. l. ingue zinga. l. ingue zyhynynga.
  10. Perder = Ai btasqua. l. ai bgyisuca. l. Aguezaque bgasqua.
  11. Perderse = Azasensuca. l. aguezac agasqua. l. ipquabie,z,amisqua.
    pret.o ami.
  12. Perdonar = Aapqua zegusquaza, muy husa, apquaz zeguza, te
    perdono.
  13. Perezoso = Acain mague _ Aiozan nuca. l. aiozan mague cuhuʠ zeguene.
    l. ionquyn. l. iontaquyn.
  14. Emperezar = Z[i]ohozansuca. l. Zecainsuca.
  15. Pesar = Zeguaosuca. al justo = coca fista.
  16. Pesarme = chahac atyzynsuca.
  17. Pesar la carga = Afihizansuca. Pesame = chahas afihizansuca.
  18. Pesada cosa = Afihizan mague.
  19. Pescar = gua zebgusqua.
  20. Pesquezo = gye.
  21. Pestañas = vpquaga.
  22. Pestilencia = quyca.
  23. Pestilencia venir = quycaz absosque. l. quycaZ a[m]maque.
  24. Pestilencia dar sobre ellos = quyca chahas amuysqua.
  25. Pie = quihicha.
  26. Piedra = hyca.
  27. Pierna = goca.
  28. Pimpollo de arbol = quye one. l. acuspqua one.
  29. Pintar = Zebchihisqua. pret.o = bchihiquy.
  30. Pisada = quihicha oque.
  31. Piojo de la cabeza = cue. Piojo del cuerpo = cumne.
  32. Piojoso = cumnequyn; cuequyn.
  33. Pisar = Zebzahanasuca.
  34. Planta del pie = quihicha fihista.
  35. Plazo = quimy._ Plaza = vta.


Referencias

  1. Creemos que lo correcto debió haber sido bgÿsuca.
  2. Creemos que lo correcto debió haber sido zebsunsuca.
  3. Realizada manualmente por Diego F. Gómez.
  4. Creemos que lo correcto debió haber sido bgÿsuca.
  5. Creemos que lo correcto debió haber sido zebsunsuca.
  6. Fotografía original en la Real Biblioteca de Palacio.