De Muysc cubun - Lengua Muisca
m |
m |
||
(No se muestran 149 ediciones intermedias del mismo usuario) | |||
Línea 1: | Línea 1: | ||
= Equivalencias = | = Equivalencias = | ||
<!-- | <!-- | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | río, agua hijo, niño oreja |
− | {{ | + | muysca -e/0 'dʲi-e 'wasgua 'kuhka |
− | + | uwa central -ha/-ʃa 'ri-ha wak-'ha kuka-'ha/-ʃa | |
− | | | + | uwa Rw riya -ja 'ri-ja 'wak-ia kuka-'ja |
− | | | + | Barí ará -ti wakku kok-ti |
− | | | + | |
− | }} | + | --> |
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <!-- | ||
+ | == Fonología del PCC == | ||
+ | {| class="wikitable" style="text-align: center" | ||
+ | ! || Bilabial || Alveolar || Postalveolar || Velar || Glotal | ||
+ | |- | ||
+ | | '''Nasales''' || m || n || | ||
+ | |- | ||
+ | | '''Oclusivas''' || b || t d || || k ɡ || ʔ | ||
+ | |- | ||
+ | | '''Fricativas''' || || || ʃ ʒ || || h | ||
+ | |- | ||
+ | | '''Africativas''' || || ts dz || || || | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | == Desarrollo de *n == | ||
+ | |||
+ | Reglas: | ||
+ | # En posición incial | ||
+ | # Organizar de más a menos caracteres ??? | ||
+ | |||
+ | === *n #_ === | ||
+ | {{tabla_cog|n:r|(chb) n > n / #_ > <br> (tuf) n > r / #_}} | ||
+ | ==== *n V_V ==== | ||
+ | {{tabla_cog|n:n}} | ||
+ | {{tabla_cog|z:n|Como alomorfo de 'n' en conjugaciones verbables}} | ||
+ | {{tabla_cog|z:ʔn|}} | ||
+ | {{tabla_cog|n:ɾ|Rotacismo en uwa}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔ:n|(chb) nə > n > ʔ <br> (tuf) nə > n(i,u) }} | ||
+ | {{tabla_cog|m:n|(chb) n > m /_k <br> (tuf) n > n }} | ||
+ | |||
+ | ==== Desarrollo de ʔn ==== | ||
+ | OJO: Alternancia entre bunta y buhuta | ||
+ | {{tabla_cog|ʔ:ʔn|(chb) *ʔn > uʔ <br> (tuf) ʔn > ʔn }} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔn:ʔɾ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔ:ʔɾ}} | ||
+ | {{tabla_cog|n:ʔn}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔz:ʔn|Disimilación de n por cercanía de otra n.}} | ||
+ | |||
+ | ==== Desarrollo de ns ==== | ||
+ | {{tabla_cog|ʔs:ɾs|(chb) *ns > ʔs <br> (tuf) *ns > ɾs / ɾos }} | ||
+ | {{tabla_cog|nʃʲ:ns|(chb) *ns > nʃʲ <br> (tuf) *ns > ns }} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | == Desarrollo de *b == | ||
+ | {{tabla_cog|b:b}} | ||
+ | {{tabla_cog|w:b}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | == Desarrollo de *m == | ||
+ | {{tabla_cog|m:b|Desnasalización de *m en uwa}} | ||
+ | {{tabla_cog|0:m|}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | == Desarrollo de *d == | ||
+ | Palatalización en muysca:Rotacismo en uwa | ||
+ | {{tabla_cog|dz:r}} | ||
+ | {{tabla_cog|dzʷ:r}} | ||
− | |||
− | == t | + | == Desarrollo de *t == |
− | {{ | + | {{tabla_cog|t:t}} |
− | + | {{tabla_cog|0:t|(chb) t > 0 <br> (tuf) t > t }} | |
− | | | + | {{tabla_cog|t:ʔ}} |
− | | | ||
− | | | ||
− | }} | ||
− | + | {{tabla_cog|tʲ:0|(chb) tʰ > tʲ /_u <br> (tuf) tʰ > h > 0 /_u. Ver Toisan (Szeyap, Cantonese), proto-tai, etc.}} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|tʲ:t}} |
− | + | {{tabla_cog|t:j}} | |
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | }} | ||
− | + | {{tabla_cog|ʔtʲ:ʔj|Sería ʔ lo que lo habría hecho sonar "ch"?}} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|xtʲ:ʔj}} |
− | |||
− | | ? | ||
− | | | ||
− | |||
− | }} | ||
+ | === Palatalización progresiva === | ||
+ | {{tabla_cog|ʔtʲ:ʔt}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Probablemente *d/*t == | ||
+ | {{tabla_cog|t:ɾ|Rotacismo en uwa}} | ||
+ | {{tabla_cog|tʲ:ɾ}} | ||
+ | {{tabla_cog|dʒ:ɾ}} | ||
+ | === Grupos consonánticos con *st === | ||
+ | {{tabla_cog|tʲ:s|(chb) st > ht <br> (tuf) st > ss }} | ||
+ | {{tabla_cog|ht:st}} | ||
+ | {{tabla_cog|htʲ:st}} | ||
− | |||
− | == | + | == Desarrollo de *s == |
− | {{ | + | {{tabla_cog|s:s}} |
− | + | {{tabla_cog|ʃ:s|(chb) s > ʃ /#_i <br>(tuf) s > s}} | |
− | | | + | {{tabla_cog|sʲ:s|*Para verificar que no haya sʲ. Debe estar vacío}} |
− | |||
− | | | ||
− | }} | ||
− | == | + | === sʷ:s === |
− | {{ | + | {{tabla_cog|sʷ:s}} |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | }} | ||
+ | === Clústers === | ||
+ | Los dos siguientes son el mismo fenómeno: ʔʃʲ:ʔs y ʃʲ:s. Hay que estudiar el otro. Sería muy cercano. | ||
+ | {{tabla_cog|ʔʃʲ:ʔs}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʃʲ:s}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔʃʲ:s}} | ||
+ | Ya no existe: | ||
+ | {{tabla_cog|xtʲ:st}} | ||
+ | === Clúters de s === | ||
+ | {{tabla_cog|k:st|(chb) *sk > *k <br> (uwa) *sk > *st }} | ||
+ | {{tabla_cog|hk:st|(chb) *xk > *xk <br> (uwa) *xk > *st }} | ||
− | = Desarrollo de | + | ==== Desarrollo de *ks ==== |
+ | {{tabla_cog|ks:ks| Sin resultados }} | ||
+ | {{tabla_cog|kʃʲ:ks|(chb) *ks > *kʃʲ / _i <br> (uwa) *ks > *ks}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | == Desarrollo de *ts == |
− | + | Ver el fenómeno de desafricación en uwa, donde *ts > s. Ver sijácura (luna), suta (seno). La hipótesis hasta ahora sería en muysca: | |
− | + | *tsʲ > *tʃ 'ch' <br> | |
− | + | *sʲ > *ʃ 'ch' <br> | |
− | + | *kʲ > *ɕ 'z' <br> uz-a 'el que dice' | |
− | + | *tʲ > *ɕ 'z' <br> | |
− | + | *ʃʲ > *ɕ 'z' <br> | |
− | + | {{tabla_cog|s:t}} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|t:s}} |
− | + | {{tabla_cog|ts:s}} | |
− | | | + | {{tabla_cog|tsʲ:ʔs}} |
− | |||
− | |||
− | }} | ||
+ | == Desarrollo de *z == | ||
+ | Paradigmáticos: quysua:caruwá, ybsa:ibará. | ||
+ | Probable inexistencia de ʒ. Seguir indagando. | ||
+ | {{tabla_cog|z:ɾ|Rotacismo en uwa}} | ||
− | = Desarrollo de * | + | == Desarrollo de *ʃ == |
+ | {{tabla_cog|h:ʃ|Posición inicial y ante núcleo}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʃ:ʃ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʃʲ:ʃ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔʃ:ʔʃ}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Desarrollo de ʒ == | ||
+ | Todo parece indicar que ʒ se ensordeció en muysca en todos los contextos. Esperar nuevos registros. | ||
+ | {{tabla_cog|0:ɾ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʒ:ɾ|Rotacismo en uwa}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʒ:j}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔʃ:ɾ|ʔʒ devino ʔʃ en muysca y ɾ en uwa}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔʃ:ʔɾ|ʔʒ devino ʔʃ en muysca y ɾ en uwa?}} | ||
+ | {{tabla_cog|z:ɾ}} | ||
+ | == Desarrollo de *ɡ == | ||
+ | {{tabla_cog|ɡ:0|(chb) ɡ > ɡ <br>(tuf) ɡ > 0 / _e, _i<br>(tuf) ɡ > 0 / _w }} | ||
− | |||
− | + | {{tabla_cog|ɡ:k|(chb) ɡ > ɡ <br>(tuf) ɡ > k / _u, _o }} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|ɡ:j|(tuf) ɡ > j / _i }} |
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | }} | ||
− | + | {{tabla_cog|ɡʷ:0}} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|ɡʷ:j|(chb) ɡʷ > ɡʷ <br> (tuf) ɡʷ > j }} |
− | + | {{tabla_cog|ɡʷ:kʷ|??}} | |
− | | ? | + | {{tabla_cog|ɡw:w|}} |
− | | | + | {{tabla_cog|ɡʷ:b|}} |
− | | | ||
− | }} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Desarrollo de *k == | ||
+ | {{tabla_cog|k:0}} | ||
+ | {{tabla_cog|k:k}} | ||
+ | {{tabla_cog|k:h|(chb) k > k /V_V <br> (uwa) ek,ik > iʃ,eʃ/ih,eh}} | ||
+ | === Labialización === | ||
+ | {{tabla_cog|kʷ:0}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʷ:kʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔkʷ:ʔkʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʷ:ʔkʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʷ:ku}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʷ:k}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʲʷ:kʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔk:kʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔkʷ:k}} | ||
+ | {{tabla_cog|sk:kʷ}} | ||
+ | {{tabla_cog|kʲ:k|(chb) *k > *kʲ / i_ <br> (uwa) *k > k }} | ||
+ | {{tabla_cog|stʲ:k|(chb) *st > *stʲ /i_ <br> (qrx) *st > t <br> (uwa) *st > sk > k }} | ||
+ | {{tabla_cog|k:ʃ|(uwa) k > ʃ / _u}} | ||
+ | == Desarrollo de k ? == | ||
+ | {{tabla_cog|ʔk:ʔɾ}} | ||
− | |||
− | == | + | === Grupos consonánticos de *k === |
− | + | {{tabla_cog|hk:hk}} | |
− | {{ | + | {{tabla_cog|k:hk}} |
− | + | {{tabla_cog|ʔk:ʔk}} | |
− | | | + | {{tabla_cog|k:ʔk}} |
− | | | + | {{tabla_cog|sk:hk}} |
− | | | + | {{tabla_cog|sk:k}} |
− | }} | + | {{tabla_cog|k:sk}} |
+ | {{tabla_cog|ʃk:sk}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Desarrollo de *ʔ == | ||
+ | {{tabla_cog|0:ʔ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔ:ʔ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔt:ʔ}} | ||
+ | {{tabla_cog|ʔ:0|Verificar en otras lenguas chibchas}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Desarrollo de *h == | ||
+ | {{tabla_cog|h:h}} | ||
+ | {{tabla_cog|h:0}} | ||
+ | {{tabla_cog|0:h}} | ||
+ | {{tabla_cog|h:ɾ}} | ||
+ | {{tabla_cog|h:a}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | = Grupos consonánticos independientes = | ||
+ | == Desarrollo de st == | ||
+ | Para los grupos k:st, hk:st, ver el desarrollo de s ante k | ||
+ | {{tabla_cog|st:st}} | ||
+ | {{tabla_cog|st:t}} | ||
+ | {{tabla_cog|t:st}} | ||
+ | {{tabla_cog|hts:st}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | == Desarrollo de tk > t:k == |
− | {{ | + | {{tabla_cog|t:k}} |
− | + | {{tabla_cog|tʲ:k}} | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | }} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | == Desarrollo de kt > k:t == |
− | {{ | + | {{tabla_cog|k:t}} |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | }} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | == Desarrollo de hk > xk:hk == | ||
+ | {{tabla_cog|xk:hk}} | ||
+ | == Desarrollo de nɡ > ɡ:n == | ||
+ | {{tabla_cog|ɡ:n}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | = Aproximantes = |
− | {{ | + | == Desarrolllo de *w == |
− | + | {{tabla_cog|w:w}} | |
− | | | + | {{tabla_cog|w:ʔ|}} |
− | | | ||
− | |||
− | }} | ||
+ | == Desarrolllo de *j == | ||
+ | {{tabla_cog|j:j}} | ||
+ | {{tabla_cog|i:j}} | ||
+ | {{tabla_cog|j:i}} | ||
Línea 402: | Línea 320: | ||
− | = | + | = Nasalización de la aproximante w en uwa *** = |
+ | {{tabla_cog|ʒ:w̃|(chb) ng > gʲ . (tuf) ngw > 'nw' > hw̃ > w̃. }} | ||
+ | {{tabla_cog|w:w̃}} | ||
+ | {{tabla_cog|nw:w̃}} | ||
+ | {{tabla_cog|w̃:uʔ|(chb) wn > w̃}} | ||
+ | == Progresiva == | ||
+ | {{tabla_cog|o:w̃a|(tuf) nw > ʔw̃}} | ||
+ | {{tabla_cog|nw:ʔw̃|(chb) ŋw > nw . (tuf) ŋw > w̃}} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
Línea 427: | Línea 338: | ||
− | == | + | = Vocales = |
+ | == == | ||
+ | {{tabla_cog|əi:i|(chb) *ei > əi : (tuf) *ei > i}} | ||
− | {{ | + | == Desarrollo de i == |
− | + | {{tabla_cog|a:i}} | |
− | + | == Desarrollo de i? == | |
− | + | {{tabla_cog|a:ɾa}} | |
− | | | ||
− | }} | ||
− | |||
− | + | --> | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | == | + | <!-- |
− | {{#ask: | + | == Todos los cognados == |
− | + | {{ | |
+ | #ask: | ||
+ | [[tuf::+]] | ||
+ | | ?fonologia_gomez | ||
| ?qrx = Duit | | ?qrx = Duit | ||
| ?tuf = Uwa central | | ?tuf = Uwa central | ||
| ?mbp = Damana | | ?mbp = Damana | ||
+ | | ?arh = Ika | ||
+ | | ?kog = Kogui | ||
+ | | ?bzd = Bribri | ||
+ | | ?cjp = Cabecar | ||
+ | | limit= 1000 | ||
}} | }} | ||
--> | --> |