De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m (Plantilla de añadidos)
 
(No se muestran 5 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 13: Línea 13:
 
<!-- OJO: Revisar bien. Mezcla análisis antiguo con reciente -->
 
<!-- OJO: Revisar bien. Mezcla análisis antiguo con reciente -->
  
# {{morfo|'''[[muysca|Mvɣſca]] [[micâta]] [[cubun]] [[cħo]][[-qɣ|qɣ]] [[ucansuca|vca]][[-sûca|ſûca]]''' |
+
# [[muysca|Mvɣſca]] [[micâta]] [[cubun]] [[cħo]][[-qɣ|qɣ]] [[ucansuca|vca]][[-sûca|ſûca]]'''
1. La persona que sabe bien una lengua distinta.
+
# [[hiaqû|Hiaqû]] [[m-|n]][[han|hân]] {{cam1|[[cħi-|cħi]][[cħuasuca|cħira]][[-nɣnga|nɣnga]]|cħicħuanɣnga}}, [[huc|hoc]] [[a-|â]][[-b|b]][[gasqua|ga]][[nân]]
2. Una persona distinta que sabe bien la lengua.}}
+
# [[libro|Libro]][[-s|s]], [[cubun]] [[ɣn]] [[ucansuca|uca]][[-n(2)|n]] [[ɣnga]], [[a-|a]][[-b|b]] [[chihisqua|chihiquɣ]][[nân]],
# {{morfo|[[hiaqû|Hiaqû]] [[m-|n]][[han|hân]] {{cam1|[[cħi-|cħi]][[cħuasuca|cħira]][[-nɣnga|nɣnga]]|cħicħuanɣnga}}, [[huc|hoc]] [[a-|â]][[-b|b]][[gasqua|ga]][[nân]]|
+
# [[a-|A]][[puyquychie|puɣqɣ chiê]] [[ʒhɣ]] [[a-|a]][[guenɣ]] [[ɣqɣ]] [[a-|a]][[-n-|n]][[usqua(2)|gu]][[-sûca|ſûca]]<ref>
1. Si la enseña, cómo la aprenderemos? }}
+
:1. La persona que sabe bien una lengua distinta. / Una persona distinta que sabe bien la lengua.
# {{morfo|[[libro|Libro]][[-s|s]], [[cubun]] [[ɣn]] [[ucansuca|uca]][[-n(2)|n]] [[ɣnga]], [[a-|a]][[-b|b]] [[chihisqua|chihiquɣ]][[nân]],|
+
:2. Si la enseña, cómo la aprenderemos?
1. Si escribe por libro y el que conoce allí la lengua
+
:3. Si escribe por libro y el que conoce allí la lengua / Si la escribe y conoce la lengua de los libros
2. Si la escribe y conoce la lengua de los libros}}
+
:4. Tiene su entendimiento
# {{morfo|[[a-|A]][[puɣqɣ]] [[chiê]] [[ʒhɣ]] [[a-|a]][[guene|guenɣ]] [[yqɣ]] [[a-|a]][[-n-|n]][[usqua(2)|gu]][[-sûca|ſûca]]|
+
</ref><br><br>
Dice a aquel tiene entendimiento.}}<br><br>
 
# {{morfo|[[ɣngâ]] [[xis]] [[chi-|chi]][[cubun]] [[ɣqɣ]] [[vmʒhansûca]]|
 
y oscurece esta, nuestra lengua|
 
1. Y esta lengua nuestra
 
}}
 
# {{morfo|[[m-|Vm]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hysca|hɣſquî]] [[nza|ɣnʒha]][[-sasan|ſasân]]}}
 
# {{morfo|[[muyia|Muɣya]][[-s|s]] [[a-|a]][[gasqua|gaʒhînga]], [[nga(2)|ɣnga]] [[ys|yſ]][[quihicha|qhicħa]][[-n|n]]}}
 
# {{morfo|[[za|ʒga]][[-c|qy]] [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yquy|yqɣ]] [[vm-|vm]][[sunsuca|ſunſûcà]].}}<br><br>
 
  
  
# {{morfo|[[arte|Arte]] [[ɣn]] [[chi-|chi]][[chichuasuca|cħicħua]] [[-nɣnga|nɣnga]] [[]] [[um-|vm]]<sup>[[-m|m]]</sup>[[qɣsquâ|]][[nan|nân]], |
+
# '''[[ɣngâ]] [[xis]] [[chi-|chi]][[cubun]] [[ɣqɣ]] [[umʒhansûca|vmʒha]][[-n(2)|n]][[-sûca|sûca]]'''
El arte, en la que aprenderemos, como ya hiciste
+
# '''[[m-|Vm]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hysca|hɣſquî]] [[ɣn]] [[ʒhasqua|ʒha]][[-sasân|ſasân]]'''
}}
+
# '''[[muɣya|Muɣya]][[-s(3)|s]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]], [[ɣnga]] [[ys|yſ]] [[quihicha(2)|qhicħa]][[-n|n]]'''
# {{morfo|[[ipqua(2)|Ipqua]] [[bhoʒa]] [[nua|noa]][[-be|]] [[vm-|vm]][[chiê(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[-b|b]][[qɣsquâ|]][[-ngâ|ngâ]]
+
# '''{{cam1|[[ʒha|ʒga]][[-qɣ|]]|ʒhaqɣ}} [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yquy|yqɣ]] [[vm-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}[[sunsuca|ſun]][[-sûca|ſûcà]]'''<ref>
| qué/cosa, con, será? te honrraremos (haremos tu honrra)  
+
:5. Y esto, que a nuestra lengua oscurece
}}
+
:6. tu entendimiento, que si así allí lo puso,  
# {{morfo|'''[[con|Con]] [[muɣsca|Muɣſca]] [[atabê]] [[vm-|vm]][[-m|<sup>m</sup>]][[qɣsquâ|]] [[ie|]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-ʒhi|ʒhi]][[-nga|nga]]''' |
+
:7. no lo aclarará/aclararía, y por eso,
1. O, alguna persona, hiciste a, ya no pasará
+
:8. de día y de noche, mucho lo pensaste.
2. O, alguna persona, hicsite, camino no pasará
+
</ref><br><br>
}}.<br><br>
 
  
  
 +
 +
# '''[[arte|Arte]] [[ɣn]] [[chi-|chi]][[cħicħuasuca|cħicħua]] [[-nɣnga|nɣnga]] [[yê(2)|yê]] [[um-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}[[qɣsquâ|qɣ]][[nan|nân]]'''
 +
# '''[[ipqua(2)|Ipqua]] [[bhoʒha|bhoʒa]] [[nua|noa]][[-bê(2)|bê]] [[vm-|vm]][[chiê(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[-b|b]][[qɣsquâ|qɣ]][[-ngâ|ngâ]]'''
 +
# [[con|Con]] [[muɣsca|Muɣſca]] [[atabê]] [[vm-|vm]][[-m|{{an|m}}]][[qɣsquâ|qɣ]] [[yê(2)|yê]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-ʒhi|ʒhi]][[-nga|nga]]<ref>
 +
:9. Como ya hiciste el Arte en la que aprenderemos, 
 +
:10. ¿Con qué será que te honrraremos?
 +
:11. *con/el llanto*, alguna persona hiciste, ya no pasará
 +
</ref><br><br>
 +
# '''[[nga(2)|ɣnga]] [[xis]] [[qɣca]][[-ca|câ]] [[vm-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[nhocân]]''';
 +
# '''[[muɣsca|Muɣſcà]] [[um-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[ypqua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[xhi]][[-c|c]][[a-|â]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-ngâ|ngâ]],'''
 +
# '''[[um-|Vm]][[hɣca]] [[Bernardo]] {{cam1|[[ubûqɣ|vqûqɣ]]|ubûqɣ}} [[a-|a]][[bhâqɣnsûca|bhâqɣ]][[-n(3)|n]]'''-<br>'''[[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]]'''<ref>
 +
:12. Y aunque mueras en este mundo
 +
:13. La gente, después de tu muerte, dirá de este modo.    <!-- OJO: Ver la otra forma de escribir el verbo morir por Lugo en 122 r. -->
 +
:14. Tu nombre, Bernardo, jamás será olvidado.
 +
</ref>
  
  
# {{morfo|'''[[nga(2)|ɣnga]] [[xis]] [[qɣca]][[-ca|câ]] [[vm-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[nhocân]]'''; |
 
1. y aunque mueras en este mundo
 
}}
 
# {{morfo|'''[[muɣsca|Muɣſcà]] [[um-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[ypqua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[xhi]][[-c|c]] [[a-|â]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-ngâ|ngâ]]''',|
 
1. La gente, después de tu muerte, dirá de este modo:
 
  OJO: Ver la otra forma de escribir el verbo morir por Lugo en 122 r.
 
}}
 
# {{morfo|'''[[um-|Vm]][[hɣca]] [[Bernardo]] {{cam1|[[ubûqɣ|vqûqɣ]]|ubûqɣ}} [[a-|a]][[bhâqɣnsûca|bhâqɣ]][[-n(3)|n]]'''-<br>'''[[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]]'''.
 
| 1. Tu nombre, Bernardo, jamás será olvidado.
 
}}
 
  
 
|texto =  
 
|texto =  

Revisión actual del 11:45 18 mar 2024

Descarga e instala la fuente "Lucida Console Muysccubun" para visualizar corretamente el contenido de la Gramática de Lugo

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Lematización[2]

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Fotografía[3]
Gramatica Lugo II v.jpg


Referencias

  1. Nicholas Ostler analiza este y el siguiente soneto en un artículo titulado Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca. En él, Ostler evidencia la existencia de erratas y las corrige según su interpretación, adicionalmente realiza un análisis morfológico de los dos sonetos y traduce su contenido al inglés.
  2. Lematización morfológica realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez et Al. Transcripción Gramática de Lugo.
  3. Fotografía tomada de Fray Bernardo de Lugo. Gramatica en la Lengva General del Nvevo Reyno, llamada Mosca. Volumen de la Biblioteca Luis Ángel Arango, volumen del Instituto Caro y Cuervo (Gramática de Pasca), volumen de la Biblioteca Pública de Nueva York y facsímil del volumen de la Universidad del Rosario. Bogotá Colombia. 2004. Digitalizado por Jorge Yopasá Cárdenas.