De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
 
Línea 6: Línea 6:
 
|morfo_d =
 
|morfo_d =
 
<br>
 
<br>
# Varia coʃa &#61;  '''[[micata|micat]] [[a|a]][[guene|guecua]]''' &#61;<br>  
+
# Varia coʃa &#61;  '''[[micata|micat]] [[a|a]][[guene|gue]][[-cua|cua]]''' &#61;<br>  
 
# Varon &#61;  '''[[cha]]''' &#61;<br>  
 
# Varon &#61;  '''[[cha]]''' &#61;<br>  
 
# Vasallo &#61;  '''[[cupqua(2)|cupqua]]''', {{lat|l,}} '''[[cupqua(2)|cupqua]] [[?|chihîca]]''' &#61;<br>  
 
# Vasallo &#61;  '''[[cupqua(2)|cupqua]]''', {{lat|l,}} '''[[cupqua(2)|cupqua]] [[?|chihîca]]''' &#61;<br>  
 
# Vaçiar {{lat|vide}} traſtornar &#61;<br>  
 
# Vaçiar {{lat|vide}} traſtornar &#61;<br>  
# Vaçíar eſto es ponerlo baçío &#61; '''[[ytu]][[-c|c]] [[-b|b]][[zasqua]]''' &#61;<br>  
+
# Vaçíar eſto es ponerlo baçío &#61; '''[[ytu]][[-c|c]] [[-b|b]][[zasqua|za]][[-squa|squa]]''' &#61;<br>  
 
# Vaçia coʃa - '''{{cam1|[[ytu]][[gue|ge]]|ytugue}}''' <br>  
 
# Vaçia coʃa - '''{{cam1|[[ytu]][[gue|ge]]|ytugue}}''' <br>  
# Vaçio eſtar &#61;  '''[[ytu]][[-c|c]] [[a-|a]][[guene]]'''{{an1|,}}  '''[[ytu]]c [[a-|a]][[zone]]''' &#61;<br>  
+
# Vaçio eſtar &#61;  '''[[ytu]][[-c|c]] [[a-|a]][[guene]]'''{{an1|,}}  '''[[ytu]][[-c|c]] [[a-|a]][[zone]]''' &#61;<br>  
 
# Vagido tener &#61;  '''[[?|isan]] [[a-|a]][[masqua(2)|ma]][[-squa|squa]]''' <br>  
 
# Vagido tener &#61;  '''[[?|isan]] [[a-|a]][[masqua(2)|ma]][[-squa|squa]]''' <br>  
 
# Vena del Cuerpo &#61;  '''[[chihiza]]''' &#61;<br>  
 
# Vena del Cuerpo &#61;  '''[[chihiza]]''' &#61;<br>  
Línea 18: Línea 18:
 
# Vender &#61;  '''[[z-|ze]][[-m|m]][[utysuca|uty]][[-suca|suca]]''' <br>  
 
# Vender &#61;  '''[[z-|ze]][[-m|m]][[utysuca|uty]][[-suca|suca]]''' <br>  
 
# Vendìome &#61;  '''[[cha-|cha]][[hac]] [[a-|a]][[-m|m]][[utysuca|uty]]''' <br>  
 
# Vendìome &#61;  '''[[cha-|cha]][[hac]] [[a-|a]][[-m|m]][[utysuca|uty]]''' <br>  
# Vengarʃe &#61; '''[[z-|z]][[inta]][[-z|z]] {{cam1|[[-b|b]][[quysqua|quyqua]]|bquysqua}}. [[m-|m]][[inta]][[-z|z]]. [[m-|m]]{{an|[[-m|m]]}}[[quysqua]]. {{an|[[a-|a]]}}[[inta|enta]][[-z|z]] [[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quys{{in|qua}}]]''' <br>  
+
# Vengarʃe &#61; '''[[z-|z]][[inta]][[-z|z]] [[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|{{an|s}}qua]]. [[m-|m]][[inta]][[-z|z]]. [[m-|m]]{{an|[[-m|m]]}}[[quysqua|quy]][[-squa|squa]]. {{an|[[a-|a]]}}[[inta|enta]][[-z|z]] [[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|s{{in|qua}}]]''' <br>  
# Vengarse de palabra &#61;  '''[[z-|z]][[inta]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|usqua]]''' <br>  
+
# Vengarse de palabra &#61;  '''[[z-|z]][[inta]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]]''' <br>  
# Venír &#61;  '''{{cam1|[[z-|z{{t_l|c}}]][[husqua]]|zehusqua}}. [[i-|i]][[nysqua(2)|nysqua]]''' &#61;<br>  
+
# Venír &#61;  '''{{cam1|[[z-|z{{t_l|c}}]][[husqua|hu]][[-squa|squa]]|zehusqua}}. [[i-|i]][[nysqua(2)|ny]][[-squa|squa]]''' &#61;<br>  
 
# Venir actualmente &#61;  '''[[i-|i]][[xyquy]]'''  <br>  
 
# Venir actualmente &#61;  '''[[i-|i]][[xyquy]]'''  <br>  
# Venir a menudo &#61;  '''{{cam1|[[z-|zc]][[husuca]]|Zehusuca}}.''' <br>  
+
# Venir a menudo &#61;  '''{{cam1|[[z-|zc]][[husuca|hu]][[-suca|suca]]|Zehusuca}}.''' <br>  
 
# Ventana &#61;  '''[[pihigua|píhigua]]''' <br>  
 
# Ventana &#61;  '''[[pihigua|píhigua]]''' <br>  
 
# Ventura &#61;  '''[[tyquy]]''' <br>  
 
# Ventura &#61;  '''[[tyquy]]''' <br>  
# Ver &#61; '''[[z-|ze]][[-m|m]][[istysuca|iſtysuca]]'''{{an1|,}}  no lo e uíſto <sup>'''[[ze-|z]][[-m|m]][[istysuca|isty]][[-za|za]]'''<ref>Reconstrucción basada en el ms. 2923. fol 42 r.</ref></sup><br>  
+
# Ver &#61; '''[[z-|ze]][[-m|m]][[istysuca|iſty]][[-suca|suca]]'''{{an1|,}}  no lo e uíſto '''{{an1|[[ze-|z]][[-m|m]][[istysuca|isty]][[-za|za]]}}'''<ref>Reconstrucción basada en el ms. 2923. fol 42 r.</ref><br>  
# Verano tìempo de ʃeca &#61;  '''[[suaty]]''' <br>  
+
# Verano{{an1|,}} tìempo de ʃeca &#61;  '''[[suaty]]''' <br>  
 
# Verdad &#61;  '''[[ocasa]]''' <br>  
 
# Verdad &#61;  '''[[ocasa]]''' <br>  
# Verdadera coʃa &#61;  '''[[ocasa]][[-c|c]] [[a-|a]][[guene|guecua]]''' <br>  
+
# Verdadera coʃa &#61;  '''[[ocasa]][[-c|c]] [[a-|a]][[guene|gue]][[-cua|cua]]''' <br>  
 
# Verdaderamente &#61;  '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca|nuc]]''' {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[ocaxinga|ocánxinga]]''' &#61;<br>  
 
# Verdaderamente &#61;  '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca|nuc]]''' {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[ocaxinga|ocánxinga]]''' &#61;<br>  
# Verde color &#61;  '''[[a-|a]][[chysquy]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]], [[chysquyco]]''' <br>  
+
# Verde color &#61;  '''[[a-|a]][[chysquy]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]], [[chysquyco|chysquy]][[-co|co]]''' <br>  
# Verde no maduro &#61;  '''[[tyhyca]]''' {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[chuhuchua]]. [[a-|a]][[iensuca|ien]][[-za|za]]'''  {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[a-|a]][[onansuca|onan]][[-za|za]]''' <br>  
+
# Verde{{an1|,}} no maduro &#61;  '''[[tyhyca]]''' {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[chuhuchua]]. [[a-|a]][[iensuca|ie]][[-n(4)|n]][[-za|za]]'''  {{an1|{{lat|l.}}}} '''[[a-|a]][[onansuca|ona]][[-n(4)|n]][[-za|za]]''' <br>  
# Verdeguear &#61;  '''[[a-|a]][[chysquynsuca]]''' <br>  
+
# Verdeguear &#61;  '''[[a-|a]][[chysquynsuca|chysquy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]''' <br>  
# Verdugo &#61;  '''[[muysca]] [[ma-|ma]][[gusqua|gusca]]''' &#61;<br>  
+
# Verdugo &#61;  '''[[muysca]] [[ma-|ma]][[gusqua|gu]][[-sca|sca]]''' &#61;<br>  
 
{{der|Verdulaga &#61;}}
 
{{der|Verdulaga &#61;}}
  

Revisión actual del 07:30 4 abr 2025

Lematización[1]

  1. Varia coʃa = micat aguecua =
  2. Varon = cha =
  3. Vasallo = cupqua, l, cupqua chihîca =
  4. Vaçiar vide traſtornar =
  5. Vaçíar eſto es ponerlo baçío = ytuc bzasqua =
  6. Vaçia coʃa - ytuge[2]
  7. Vaçio eſtar = ytuc aguene[,] ytuc azone =
  8. Vagido tener = isan amasqua
  9. Vena del Cuerpo = chihiza =
  10. Venado = chihica, l, guahagui =
  11. Vender = zemutysuca
  12. Vendìome = chahac amuty
  13. Vengarʃe = zintaz bquy[s]qua. mintaz. m[m]quysqua. [a]entaz abquyqua
  14. Vengarse de palabra = zinta zegusqua
  15. Venír = zchusqua[3] . inysqua =
  16. Venir actualmente = ixyquy
  17. Venir a menudo = zchusuca[4] .
  18. Ventana = píhigua
  19. Ventura = tyquy
  20. Ver = zemiſtysuca[,] no lo e uíſto [zmistyza][5]
  21. Verano[,] tìempo de ʃeca = suaty
  22. Verdad = ocasa
  23. Verdadera coʃa = ocasac aguecua
  24. Verdaderamente = agues nuc [l.] ocánxinga =
  25. Verde color = achysquyn mague, chysquyco
  26. Verde[,] no maduro = tyhyca [l.] chuhuchua. aienza [l.] aonanza
  27. Verdeguear = achysquynsuca
  28. Verdugo = muysca magusca =
Verdulaga =
Fotografía[6]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 122v.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Creemos que lo correcto debió haber sido ytugue.
  3. Creemos que lo correcto debió haber sido zehusqua.
  4. Creemos que lo correcto debió haber sido Zehusuca.
  5. Reconstrucción basada en el ms. 2923. fol 42 r.
  6. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.