De Muysc cubun - Lengua Muisca
Cognados u'wa
U'wa (Nueva plantilla)
| tuf e | tuf m | tuf a | |
|---|---|---|---|
| -ba | 1. dedo de la mano 1. dedo del pie | Headland | |
| -ca | 1. hacia. 1. a. 2. en el futuro. 1. prep. para; a. | Headland | |
| -ca(2) | 1. Hoja (término general) | Headland | |
| -ca(3) | Marca de presente | Headland | |
| -cua | El no involucramiento o distancia en el tiempo y el espacio en el verbo se indica con el sufijo -cua. Este sufijo también se usa para indicar estados típicos. Este sufijo (-cua) también se usa para indicar estados típicos. | Headland | |
| -go | El sufijo -quey se refiere a la acción o el complemento (e.gr. raquey "la venida", rojoquey "lo traído"). | Headland | |
| -gui | Clasificador nominal para animales gregarios. V. gr.: rabucuá, raucuá, chacuá, rencuá, ucuá, yanucuá. | Gómez | |
| -i | "suavizador" | Headland | |
| -ia(2) | Pasado inmediato | Headland | |
| -in | s_pl. hombres s_pl. estudiantes s_pl. obreros El clítico -in indica 'la pertenencia al grupo' o la pluralidad en los sustantivos que indican seres humanos. | Headland | |
| -io | Sufijo | Gómez | |
| -iua | Es una posposición de finalidad. | Casilimas | |
| -n | Denota énfasis | Headland | |
| -n- | Sufijo intencional | Headland | |
| -na | 1. en. | Headland | |
| -na(2) | Ahora, desde este momento. e.g. baca-ra (hace cuatro), esi-ra (hace cinco), abi-ra (hace ocho), ucasi-ra | Gómez | |
| -ne | Declarativo. | Headland | |
| -nga | intención (de realizar) Futuro inmediato | Headland | |
| -nynga | futuro inmediato | Headland | |
| -o | tiempo pasado | Hedaland | |
| -pqua(3) | 1. como (en esas circunstancias). | Headland | |
| -s(2) | Genitivo
| Headland | |
| -sa | 1. en (cajón, hamaca, casa). Adentro adv. detrás. adelante (más allá). contrastivizador 1. v. voltear (como arepa). 2. v. revolver (de cocinar sopa). | Headland | |
| -sa(3) | contraste | Headland | |
| -squa | Marca el presente de los verbos. | Headland | |
| -su | Declarativo | Headland | |
| -suca | Marca de presente. | Headland | |
| -u | Imperativo. Imperativo negativo. | Headland | |
| -u(2) | segundo tercero cuarto quinto primero | Headland | |
| -ua(4) | Pasado inmediato | Headland | |
| -uâ | Sufijo de imperativo | Headland | |
| -z | Ergativo 3. tampoco v. tener | Headland | |
| -za | Negación | Headland | |
| -zi | Negación | Headland | |
| Bozica | Deidad |
| |
| a | olor bueno | Headland | |
| aba | Maíz | Headland | |
| aca | Nueve | Headland | |
| agua | semilla | Headland | |
| ahana* | 1. s. huevo | Headland | |
| ai | adelante (más allá). | Headland | |
| angua | adv. demasiado; | Headland | |
| asy | él, ella (lejos, por allá) | Headland | |
| ata | Uno | Headland | |
| ata(2) | Cueva | Headland | |
| ba | 1. ya. | Headland | |
| bahaoa | Nube | Headland | |
| bahazysuca | v. limpiar (la nariz de mocos, algo derramado, o después de defecar) | Headland | |
| baisuca | 1. rechazar; despreciar. | Headland | |
| basa* | fara (chucha) | Headland | |
| ... más resultados | |||
Cognados u'wa de Barronegro o Manare
| tbn e | tbn m | tbn a | |
|---|---|---|---|
| aca | Nueve | Gómez | |
| ata | uno | Fabo Gómez | |
| basa* | fara, faro, chucha, zarigüeya | Gómez & Salón | |
| be | ¿Quién? | Gómez & Bonilla | |
| boza | Dos | Gómez | |
| casqua | morder | Gómez & Bonilla | |
| chie | nosotros | Gómez & Bonilla | |
| chie(2) | luna | Bonilla & Gómez | |
| chihiza | raíz | Gómez & Salón | |
| chihize | Cuerda | Ruhlen | |
| comba | Tigre | Gómez & Salón | |
| cue | Piojo | Bonilla & Gómez | |
| cuhuca | Oreja, oído | Bonilla & Gómez | |
| cuhupqua | Siete siete | Fabo Gómez | |
| cuhupquy | Conejo | Gómez A | |
| ehe | Sí | Gómez | |
| fique | fique | Gómez A | |
| fucha | mujer | Bonilla & Gómez | |
| fusque | ceniza | Bonilla & Gómez | |
| fusu | Rojo | Bonilla & Gómez Gómez V | |
| guexica | Abuelo | Cocatuma | |
| gusqua | Matar | Gómez | |
| gy(2) | Cuello | Gómez & Bonilla | |
| hischa | tierra | Gómez & Bonilla | |
| hycha | Yo | Bonilla y Gómez | |
| hyzca | Cinco cinco | Fabo Gómez | |
| istysuca | Ver. | Gómez | |
| mica | Tres | Gómez | |
| muyhyca | Cuatro uno | Fabo Gómez | |
| muyhyzy | Color negro | Gómez | |
| nasqua | me voy, adiós | Gómez & Salón | |
| nygua | sal | Gómez V | |
| nymy | león, jaguar | Gómez & Salón | |
| nypquasuca | Oír. | Bonilla y Gómez | |
| pquahaza | rayo trueno | Fabo | |
| quihicha | Pie | Bonilla & Gómez | |
| quy uba | Fruta de árbol | Gómez & Salón | |
| quyca | Mundo | Ruhlen | |
| suhuca | cola | Fabo | |
| taa | Seis | Gómez | |
| tyba | amarillo | Gómez & Bonilla | |
| tyhyba | Hígado | Bonilla y Gómez | |
| uasgua | hijo | Fabo | |
| ubchihica | Diez | Gómez | |
| xie(2) | Río río, agua | Bonilla & Gómez Gómez | |
| xis | Esto | Gómez & Bonilla | |
| xiuhun | sudor | Gómez & Salón | |
| yna | allí | Fabo | |
| yta | mano | Bonilla & Gómez | |
| zaca | Noche | Gómez | |
| ... más resultados | |||
Cognados ika
| arh | |
|---|---|
| -ba | kətti zə-wa |
| -ca | -ekʉ |
| -ia | yʉka |
| -ia(2) | -in |
| -iua | -ngwasi |
| -ne | ni -ʉn |
| -nga | -ngwa |
| -no | -in |
| -s(2) | zʉ- zey |
| -suca | nuk- |
| -u | u |
| -uâ | awa |
| -za | -u'/-' |
| -zi | -ngwa -u' |
| a- | a |
| aba | in |
| aca | ihkágua |
| ata | in'gwi inʔgwi |
| ba | iwa |
| bahaoa | mʉñʉ məɲɨ |
| bahazysuca | a'pinsʉn |
| be | bema |
| benasuca | a'mʉsʉn min_kawa |
| bes | bin zan |
| bgye | wichana |
| bgysqua | wítʃ-ən |
| bica | biga |
| boi | mʉkkʉ |
| bopqua* | bóʔo |
| boza | móuga |
| btysqua | zamáʒən |
| bun | wi |
| busua | bun |
| busuapquame | bun |
| casqua | kəkús-ən |
| cha | cheyrwa |
| chanyca | kingwi |
| chatasa* | tʃáʔgo |
| chi- | niwi- niwi |
| chibsan | chikima |
| chibysuca | chwa- |
| chichy | dikin |
| chie | niwi |
| chie(2) | tima isa'sʉ |
| chihisaba | gwí-adʒína |
| chihiza | a-kəttɨ |
| chihize | si |
| chispqua | dindin |
| chisua | tutu |
| chubia | ʝumi |
| ... más resultados | |
Cognados bribri
| bzd | |
|---|---|
| busua | bùl,_bùlwak |
| busuapquame | bùl,_bùlwak |
| cubun | kabènu̱k |
| cuegui | kuë̀ |
| fagua | bëkwö |
| guai | a̱mì̱wö |
| histe | átu |
| nymy | nãmũ |
| quihicha | kalö̀jkue |
| quye | kàl |
| sospqua | ók,_ókwak |
| sue | du |
| supqua | dukúr,_dakúr |
| tyhyba | tù̱ma̱na̱ |
| uaia | a̱mì̱ |
| ue | wéri ù |
Cognados cabecar
| cjp | |
|---|---|
| bahaoa | bõ |
| chie(2) | tulu |
| chuquy | shkabéi |
| chyquy | síkua |
| cuegui | kuë |
| cuhuca | kúkö |
| fagua | bëgwö |
| gueba | kuáwa |
| gyi | yak |
| hischa | íski |
| hyca(2) | ák |
| nyia | náglö |
| nympqua | dapo |
| nymy | nãmã |
| quihicha | klö |
| quye | kal |
| sue | du |
| supqua | dakúr |
| ua(2) | watak |
| xie(2) | díglö |
| xu* | duklöwö |
| za | tuina |
| zoca | tká |
| zysquy | tsákú |
