m |
m (Clasificar |cit: mover {{come}}, {{sema}} y cognados a |come=, |sema*=, |cog=) |
||
| (No se muestran 5 ediciones intermedias del mismo usuario) | |||
| Línea 2: | Línea 2: | ||
|IPA_GONZALEZ = nɨskua | |IPA_GONZALEZ = nɨskua | ||
|IPA_CONSTENLA = | |IPA_CONSTENLA = | ||
| − | | | + | |PROTO = (PCC) *nɨ- |
|FON = nɨ | |FON = nɨ | ||
|MORFOLOGIA = | |MORFOLOGIA = | ||
|HOMO = nysqua | |HOMO = nysqua | ||
}} | }} | ||
| − | |||
{{I| v. aux. | Ir, andar | {{I| v. aux. | Ir, andar | ||
|def = Denota la actual y continua acción expresada por un verbo principal | |def = Denota la actual y continua acción expresada por un verbo principal | ||
|gra = Se usa sin marcas de tiempo | |gra = Se usa sin marcas de tiempo | ||
| − | + | ||
| + | |con = | ||
| + | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|par_pas = nye | |par_pas = nye | ||
| − | |imp = siu <!-- siune, ms. 2923 --> | + | |imp = siu <!-- siune, ms. 2923 --> |
}} | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Continuar, esto es, voy diçiendo, voy haçiendo. Se junta este verbo, ''mny'' [o] ''bsy'' con el que significa la acción, y çiendo de cosas pasadas este verbo, ''bsoque'', vga., vé diçiendo, ''vzu many''; vé haçiendo, ''quyu manye'';|43v}} | {{voc_158|Continuar, esto es, voy diçiendo, voy haçiendo. Se junta este verbo, ''mny'' [o] ''bsy'' con el que significa la acción, y çiendo de cosas pasadas este verbo, ''bsoque'', vga., vé diçiendo, ''vzu many''; vé haçiendo, ''quyu manye'';|43v}} | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |come= | ||
| + | |||
| + | Al parecer se trata del mismo verbo ''xy'', que se nasalizaba pospuesto a ''-m''. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |cog= | ||
{{tuf|rauwinro(2)|Empezar a (usado en el pasado como verbo auxiliar para algo en proceso)|Headland}} | {{tuf|rauwinro(2)|Empezar a (usado en el pasado como verbo auxiliar para algo en proceso)|Headland}} | ||
| − | + | |sema =Ir haciendo|sema1 =Aspecto}} | |
| − | |||
| + | {{II| frecuent. tr. | Llevar frecuentemente, *transportar. | ||
| + | |con = | ||
| − | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|imp = neu/nyu | |imp = neu/nyu | ||
|par_pas = nye | |par_pas = nye | ||
}} | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Lleuar. ''Mnysqua''. Pretérito, ''mny, neu''.|85v}} | {{voc_158|Lleuar. ''Mnysqua''. Pretérito, ''mny, neu''.|85v}} | ||
{{gra_158|P[or] çignificar este verbo llebar actualmente (''Bxy''), ''zemnysqua'', que çignifica también llebar en el presente, es frequentatibo y así quando se dise ''iamnysqua'', quiere desir ya lo suele llebar, ya lo lleba; pero para deçir, ya lo lleba actualmente, disen ''iabxy''. |25r}} | {{gra_158|P[or] çignificar este verbo llebar actualmente (''Bxy''), ''zemnysqua'', que çignifica también llebar en el presente, es frequentatibo y así quando se dise ''iamnysqua'', quiere desir ya lo suele llebar, ya lo lleba; pero para deçir, ya lo lleba actualmente, disen ''iabxy''. |25r}} | ||
{{voc_158|Que lleuaſte <nowiki>=</nowiki> ''ipquo manye'' <nowiki>=</nowiki>|105v}} | {{voc_158|Que lleuaſte <nowiki>=</nowiki> ''ipquo manye'' <nowiki>=</nowiki>|105v}} | ||
| − | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sema=Llevar}} | ||
{{III| sq. intr. | Dar, chocar, golpear | {{III| sq. intr. | Dar, chocar, golpear | ||
|def = Que se encuentra violentamente contra alguna cosa | |def = Que se encuentra violentamente contra alguna cosa | ||
|gra = Usado también como transitivo | |gra = Usado también como transitivo | ||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Dar la piedra, o otra coʃa, en el ojo o en otra parte <nowiki>=</nowiki> ''tapian//anysqua''[,] ''zupquan anysqua''. pero quando la coʃa, cae de ariba no se diçe síno. ''izysquyc aza'', l, ''izyʃquy gec aza''. diome en la cabeça: ''guê gec aza'' Dio sobre la caʃa y assì se díçe, de todas las demas Cosaʃ <nowiki>=</nowiki>|51r}} | {{voc_158|Dar la piedra, o otra coʃa, en el ojo o en otra parte <nowiki>=</nowiki> ''tapian//anysqua''[,] ''zupquan anysqua''. pero quando la coʃa, cae de ariba no se diçe síno. ''izysquyc aza'', l, ''izyʃquy gec aza''. diome en la cabeça: ''guê gec aza'' Dio sobre la caʃa y assì se díçe, de todas las demas Cosaʃ <nowiki>=</nowiki>|51r}} | ||
{{voc_158|Caer bocabajo <nowiki>=</nowiki> ''ʃaca fihista Cha <u>mnys</u> guan <nowiki>=</nowiki> zemasqua'' <nowiki>=</nowiki>|33v}} | {{voc_158|Caer bocabajo <nowiki>=</nowiki> ''ʃaca fihista Cha <u>mnys</u> guan <nowiki>=</nowiki> zemasqua'' <nowiki>=</nowiki>|33v}} | ||
| − | |||
| − | {{IV| sq. ditr. | Dar, entregar |m~ | + | |
| + | |sema = Golpear}} | ||
| + | |||
| + | {{IV| sq. ditr. | Dar, entregar |m~ | ||
| + | |con = | ||
| + | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|imp=nyu | |imp=nyu | ||
| Línea 56: | Línea 103: | ||
|par_fut=nynga | |par_fut=nynga | ||
}} | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{tuf|ranro|1. Vender|Headland}} | {{tuf|ranro|1. Vender|Headland}} | ||
| Línea 61: | Línea 115: | ||
{{voc_158|Dar. ''Hoc mnysqua''. Pretérito, ''hoc mny''; ''hoc anu, hoc chanysca, hoc chany, hoc chanynga''.|50r}} | {{voc_158|Dar. ''Hoc mnysqua''. Pretérito, ''hoc mny''; ''hoc anu, hoc chanysca, hoc chany, hoc chanynga''.|50r}} | ||
{{modos_158|...''ipquabìe <u>muhuque <sup>a</sup>ne</u>Z aguenua''. a te dado alguna Cosa...|5r}} | {{modos_158|...''ipquabìe <u>muhuque <sup>a</sup>ne</u>Z aguenua''. a te dado alguna Cosa...|5r}} | ||
| − | {{modos_158 | + | {{modos_158|...''ipquabíe <u>muhc annyua</u> a te dado algo|5r}} |
:2. '''hoc m~'''. Llevar, llevar con paciencia, tolerar | :2. '''hoc m~'''. Llevar, llevar con paciencia, tolerar | ||
| Línea 77: | Línea 131: | ||
| − | {{L_I| loc. v. | Engañar| agotac m~ | + | }} |
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Engañar| agotac m~|cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Engańar a otro = ''agotac mnysqua'', l, ''agotac btasqua'' l, ''ahuichc btasqua'' = |72r}} | {{voc_158|Engańar a otro = ''agotac mnysqua'', l, ''agotac btasqua'' l, ''ahuichc btasqua'' = |72r}} | ||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Engañar | ||
| + | |||
| + | }} | ||
Revisión actual - 09:53 17 sep 2025
nysqua#I v. aux. Ir, andar (Denota la actual y continua acción expresada por un verbo principal) || nysqua#II frecuent. tr. Llevar frecuentemente, *transportar. || nysqua#III sq. intr. Dar, chocar, golpear (Que se encuentra violentamente contra alguna cosa) || nysqua#IV sq. ditr. Dar, entregar || nysqua#V || nysqua#L I agotac m~ loc. v. Engañar
nysqua, nesqua, nɣsqua, nɣsquâ
- 1. hoc m~. Dar
- 2. hoc m~. Llevar, llevar con paciencia, tolerar
- 3. ai/sia m~. Pagar, pagar tributo (lit. dar allá o dar acá.)
Comentarios: Al parecer se trata del mismo verbo xy, que se nasalizaba pospuesto a -m.
Ver también " Ir haciendo ": nysqua, sosqua(2), xy
Ver también " Aspecto ": -ne, -o, -za, -∅, nysqua, sosqua(2), ubina, xy, xyquy
Continuar, esto es, voy diçiendo, voy haçiendo. Se junta este verbo, mny [o] bsy con el que significa la acción, y çiendo de cosas pasadas este verbo, bsoque, vga., vé diçiendo, vzu many; vé haçiendo, quyu manye; [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 43v
Ver también " Llevar ":
Lleuar. Mnysqua. Pretérito, mny, neu. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 85v
P[or] çignificar este verbo llebar actualmente (Bxy), zemnysqua, que çignifica también llebar en el presente, es frequentatibo y así quando se dise iamnysqua, quiere desir ya lo suele llebar, ya lo lleba; pero para deçir, ya lo lleba actualmente, disen iabxy. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Gra. fol. 25r
Que lleuaſte = ipquo manye = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 105v
Ver también " Golpear ": taguasuca, uitysuca
Dar la piedra, o otra coʃa, en el ojo o en otra parte = tapian//anysqua[,] zupquan anysqua. pero quando la coʃa, cae de ariba no se diçe síno. izysquyc aza, l, izyʃquy gec aza. diome en la cabeça: guê gec aza Dio sobre la caʃa y assì se díçe, de todas las demas Cosaʃ = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 51r
Caer bocabajo = ʃaca fihista Cha mnys guan = zemasqua = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 33v
IV. sq. ditr. Dar, entregar
Dar. Hoc mnysqua. Pretérito, hoc mny; hoc anu, hoc chanysca, hoc chany, hoc chanynga. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 50r
...ipquabìe muhuque aneZ aguenua. a te dado alguna Cosa... [sic] (Gómez & Torres, 2015) - Ms. 158. Mod. fol. 5r
{{modos_158|...ipquabíe muhc annyua a te dado algo|5r}}
5. Vm paba vm guayà acuins aſucun nàn aqɣs ʒhõnɣnga, a hoqɣ ɣmnɣguâ? (Dueñas G., Gómez D. & Melo L, 2011.) - Gra. Lu. fol. 147v
Has ayudado y fauorecido a tus padres en ſus neceſidades (Dueñas G., Gómez D. & Melo L, 2011.) - Gra. Lu. fol. 130r
Pagar el tributo y todo lo que se deue que no sea por uía de compra. Ai mnysqua, que es dar allá [o] sia mnysqua, que es dar acá, porque bcusqua es solamente pagar lo que se deue por bía de compra. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 92v
Dar allá, esto es, a otros. Ai mnysqua. Es el mismo v[er]bo, 'dar acá', si mnysqua, el mismo v[er]bo; como, myta si nyu, daca acá tu mano. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 50r
Ver también "Pagar": aspquago, cusqua(2), nysqua, quychpquasuca, quysqua
Ver también "Tributar": nysqua, tamsa, tamsagosqua
Comentarios: El imperativo anu registrado en el 158 y 2922, parece ser un yerro de nyu, dado que esta forma es común de los verbos intransitivos y no de los transitivos.
L.I. loc. v. Engañar
Ver también " Engañar ": gota(2)
Engańar a otro = agotac mnysqua, l, agotac btasqua l, ahuichc btasqua = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 72r
