De Muysc cubun - Lengua Muisca

m (Añadidos en muysca)
 
(No se muestran 5 ediciones intermedias de 2 usuarios)
Línea 1: Línea 1:
 
{{trascripcion_158
 
{{trascripcion_158
|seccion = Gramática
+
|seccion   = Gramática
|anterior = fol 5v
+
|anterior = fol 5v
 
|siguiente = fol 6v
 
|siguiente = fol 6v
|foto = Manuscrito_158_BNC_Gramatica_-_fol_6r.jpg
+
|foto     = Manuscrito_158_BNC_Gramatica_-_fol_6r.jpg
|texto =
+
|morfo_d  =
 +
 
 +
{{der|6}}
 +
'''[[ze-|Ze]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. Yo are. '''[[vm-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}[[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
'''[[chi-|chi]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. &.<sup>a</sup> '''[[mi-|mi]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''<ref>ibid.</ref> &.<sup>a</sup><br>
 +
<center><h4>Ymp.<sup>o</sup> 1.<sup>o</sup></h4></center>
 +
'''[[quysqua|Quy]][[-û|û]]''' has tu. '''[[quysqua|quy]][[-uua|uua]]'''. hazed vosotros.<br>
 +
<center><h4>Ymp.<sup>o</sup> 2.<sup>o</sup></h4></center>
 +
'''[[cha-|cha]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]'''. eſte yo haciendo. '''[[ma-|Ma]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]'''. eſta tu &.<sup>a</sup><br>
 +
'''[[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' eſte aquel &.<sup>a</sup> '''[[chi-|chi]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' eſtemos &.<sup>a</sup> '''[[mi-|Mi]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' <br>
 +
eſtad &.<sup>a</sup> '''[[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' eſten aquellos haçiendo.<br>
 +
<center><h4>Otro Ymp.<sup>o</sup> 2.<sup>o</sup></h4></center>
 +
'''[[cha-|Cha]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]  '''. haga Yo. '''[[ma-|ma]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' has tu. '''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' haga <br>
 +
aquel. '''[[chi-|chi]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' hagamos &.<sup>a</sup> '''[[mi-|Mi]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' hagais &.<sup>a</sup> '''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]'''<br>
 +
hagan aquellos=<br>
 +
<center><h4>Supino 1.<sup>o</sup></h4></center>
 +
'''[[ze-|Ze]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]'''. hazer  o p{{in|a}} hazer Yo. '''[[vm-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}.[[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' &.<sup>a</sup> <br>
 +
'''[[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chi-|chi]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mi-|mi]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
'''[[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
<center><h4>Supino 2.<sup>o</sup></h4></center>
 +
'''[[quysqua|Qui]][[-ca|ca]]'''. a hazer.<br>
 +
<center><h4>Partiçipios.</h4></center>
 +
<h5>de presente y de p.<sup>o</sup> ymp.<sup>to</sup></h5>
 +
'''[[cha-|Cha]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]'''. Yo el que hago o haçia. '''[[ma-|Ma]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
'''[[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chi-|Chi]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mi-|Mi]][[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[quysqua|qui]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
<center><h4>Preterito p.to y plusquanperfecto.</h4></center>
 +
'''[[cha-|Cha]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]'''. Yo El que hise o abia echo. '''[[ma-|Ma]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
'''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chi-|chi]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mi-|Mi]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup><br>
 +
<center><h4>Futuro</h4></center>
 +
'''[[cha-|cha]][[quysqua|qui]][[-nga|nga]]'''. yo el que hare o tengo de hazer. '''[[ma-|Ma]][[quysqua|qui]][[-nga|n'''{{an1|-}}<br>
 +
'''ga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[quysqua|qui]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chi-|chi]][[quysqua|qui]][[-nga|nga]]''', '''[[mi-|mi]][[quysqua|qui]][[-nga|nga]]''', '''[[quysqua|qui]][[-nga|nga]]'''<br>
 +
{{der|futuro 2.o}}
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
|texto     =
  
 
{{der|6}}
 
{{der|6}}
'''Zebquynga''', yo aré<br>
+
'''Zebquynga''', yo aré. '''Vmquynga''', etc. '''Abquynga''', etc.<br>
'''Vmquynga''', etc.<br>
+
'''Chibquynga''', etc. ''' Miquynga''', etc. '''Abquynga''', etc.<br>
'''Abquynga''', etc.<br>
 
'''Chibquynga''', etc.<br>
 
''' Miquynga''', etc.<br>
 
''' Abquynga''', etc.<br>
 
 
<center><h4>Ymp[erativ]o 1<sup>o</sup></h4></center>
 
<center><h4>Ymp[erativ]o 1<sup>o</sup></h4></center>
'''Quyú''', has tú<br>
+
'''Quyú''', has tú. '''Quyuua''', hazed vosotros<br>
'''Quyuua''', hazed vosotros<br>
 
 
<center><h4>Ymp[erativ]o 2<sup>o</sup> </h4></center>
 
<center><h4>Ymp[erativ]o 2<sup>o</sup> </h4></center>
'''Chaquisca''', esté yo haciendo<br>
+
'''Chaquisca''', esté yo haciendo. '''Maquisca''', estés<ref>En el original, "está."</ref> tú, etc.<br>  
'''Maquisca''', estés<ref>En el original, "está."</ref> tú, etc.<br>  
+
'''Quisca''', esté aquel, etc. '''Chiquisca''', estemos, etc. '''Miquisca''', <br>
'''Quisca''', esté aquel, etc.<br>
+
estad, etc. '''Quisca''', estén aquellos haçiendo.<br>
'''Chiquisca''', estemos, etc.<br>
 
'''Miquisca''', estad, etc.<br>
 
'''Quisca''', estén aquellos haçiendo.<br>
 
 
<center><h4>Otro ymp[erativ]o 2<sup>o</sup></h4></center>
 
<center><h4>Otro ymp[erativ]o 2<sup>o</sup></h4></center>
'''Chaquyia''', haga yo<br>
+
'''Chaquyia''', haga yo. '''Maquyia''', has tú. '''Quyia''', haga <br>
'''Maquyia''', has tú<br>
+
aquel. '''Chiquyia''', hagamos, etc. '''Miquyia''', hagáis, etc. '''Quyia''', hagan<br>
'''Quyia''', haga aquel<br>
+
aquellos<br>
'''Chiquyia''', hagamos, etc.<br>
 
'''Miquyia''', hagáis, etc.<br>
 
'''Quyia''', hagan aquellos<br>
 
 
<center><h4>Supino 1<sup>o</sup></h4></center>
 
<center><h4>Supino 1<sup>o</sup></h4></center>
'''Zebquyioa''', hazer  o p[ar]a hazer yo<br>
+
'''Zebquyioa''', hazer  o p[ar]a hazer yo. '''Vmquyioa''', etc. <br>
'''Vmquyioa''', etc.<br>
+
'''Abquyioa''', etc.'''Chibquyioa''', etc. '''Mibquyioa''', etc.<br>
'''Abquyioa''', etc.<br>
 
'''Chibquyioa''', etc.<br>
 
'''Mibquyioa''', etc.<br>
 
 
'''Abquyioa''', etc.<br>
 
'''Abquyioa''', etc.<br>
 
<center><h4>Supino 2<sup>o</sup></h4></center>
 
<center><h4>Supino 2<sup>o</sup></h4></center>
 
'''Quica''', a hazer
 
'''Quica''', a hazer
 
<center><h4>Partiçipios</h4></center>
 
<center><h4>Partiçipios</h4></center>
<h3>de presente y de p[retérit]o ymp[erfec]to</h3>
+
<h5>de presente y de p[retérit]o ymp[erfec]to</h5>
'''Chaquisca''', yo el que hago o haçía<br>
+
'''Chaquisca''', yo el que hago o haçía. '''Maquisca''', etc.<br>
'''Maquisca''', etc.<br>
+
'''Quisca''', etc. '''Chiquisca''', etc. '''Miquisca''', etc. '''Quisca''', etc.<br>
'''Quisca''', etc.<br>
 
'''Chiquisca''', etc.<br>
 
'''Miquisca''', etc.<br>
 
'''Quisca''', etc.<br>
 
 
<center><h4>Pretérito p[erfec]to y plusquanperfecto</h4></center>
 
<center><h4>Pretérito p[erfec]to y plusquanperfecto</h4></center>
'''Chaquyia''', yo el que Pise o abía echo<br>
+
'''Chaquyia''', yo el que Pise o abía echo. '''Maquyia''', etc.<br>
'''Maquyia''', etc.<br>
+
'''Quyia''', etc. '''Chiquyia''', etc. '''Miquyia''', etc. '''Quyia''', etc.<br>
'''Quyia''', etc.<br>
 
'''Chiquyia''', etc.<br>
 
'''Miquyia''', etc.<br>
 
'''Quyia''', etc.<br>
 
 
<center><h4>Futuro</h4></center>
 
<center><h4>Futuro</h4></center>
'''Chaquinga''', yo el que haré o tengo de hazer<br>
+
'''Chaquinga''', yo el que haré o tengo de hazer. '''Maquin'''{{an1|-}}<br>
'''Maquinga''', etc.<br>
+
'''ga''', etc. '''Quinga''', etc. '''Chiquinga''', '''Miquinga''', '''Quinga'''<br>
'''Quinga''', etc.<br>
 
'''Chiquinga'''<br>
 
'''Miquinga'''<br>
 
'''Quinga'''<br>
 
  
 
}}
 
}}

Revisión actual del 10:48 25 mar 2024

Lematización[1]
6

Zebquynga. Yo are. vm[m]quynga. &.a abquynga &.a
chibquynga. &.a miquynga. &.a abquynga[2] &.a

Ymp.o 1.o

Quyû has tu. quyuua. hazed vosotros.

Ymp.o 2.o

chaquisca. eſte yo haciendo. Maquisca. eſta tu &.a
quisca eſte aquel &.a chiquisca eſtemos &.a Miquisca
eſtad &.a quisca eſten aquellos haçiendo.

Otro Ymp.o 2.o

Chaquyia . haga Yo. maquyia has tu. quyia haga
aquel. chiquyia hagamos &.a Miquyia hagais &.a quyia
hagan aquellos=

Supino 1.o

Zebquyioa. hazer o p˰a hazer Yo. vm[m].quyioa &.a
abquyioa &.a chibquyioa &.a mibquyioa &.a
abquyioa &.a

Supino 2.o

Quica. a hazer.

Partiçipios.

de presente y de p.o ymp.to

Chaquisca. Yo el que hago o haçia. Maquisca &.a
quisca &.a Chiquisca &.a Miquisca &.a quisca &.a

Preterito p.to y plusquanperfecto.

Chaquyia. Yo El que hise o abia echo. Maquyia &.a
quyia &.a chiquyia &.a Miquyia &.a quyia &.a

Futuro

chaquinga. yo el que hare o tengo de hazer. Maquin[-]
ga
&.a quinga &.a chiquinga, miquinga, quinga

futuro 2.o
Fotografía[3]
Manuscrito 158 BNC Gramatica - fol 6r.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. ibid.
  3. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.