m |
m (Clasificar |cit: mover {{come}}, {{sema}} y cognados a |come=, |sema*=, |cog=) |
||
| (No se muestran 24 ediciones intermedias del mismo usuario) | |||
| Línea 2: | Línea 2: | ||
|IPA_GONZALEZ = iaskua | |IPA_GONZALEZ = iaskua | ||
|IPA_CONSTENLA = | |IPA_CONSTENLA = | ||
| − | | | + | |PROTO = |
| + | |FON = | ||
|MORFOLOGIA = | |MORFOLOGIA = | ||
| + | |HOMO = iasqua | ||
}} | }} | ||
| − | {{I| sq. tr. | Arrojar, esparcir, echar. | + | {{I| sq. tr. | Arrojar, regar, esparcir, echar. |
| + | |con = | ||
| + | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|imp=iau | |imp=iau | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | |cit= | |
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sub= | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | hichan b~ | ||
| + | | Derramar, arrojar. | ||
| + | | sema = Derramar | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_158|Derramar generalmente. ''Hichan biasqua; como, ventanas hichan iau'', derrama por la uentana. | ||
| + | Derrama por la uentana los orines, ''Isubentanas hichan iau''.|54r}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | oban b~ | ||
| + | | Echar en la cara. | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Echarle tierra a otro, darle con ella. ''Fusquez oban biasqua''.|65v}} | {{voc_158|Echarle tierra a otro, darle con ella. ''Fusquez oban biasqua''.|65v}} | ||
| + | }} | ||
| − | + | {{subacep | |
| − | + | | opquas b~ | |
| − | {{ | + | | Echar por los ojos. |
| − | + | | citas = | |
| − | + | {{voc_158|Echarle poluo en los ojos. ''Fusquez opquas biasqua''.|65v}} | |
| + | }} | ||
| − | + | {{subacep | |
| − | {{voc_158|Echar floreʃ o Junçia[2] por la yglesia = ''ygleʃia tys biasqua'', l, ''yglesia tys ybcas bquysqua'', // ''ygleʃía tys bhyzquysuca'', por la calle, | + | | tys b~ |
| − | + | | Esparcir por debajo. | |
| + | | sema = Esparcir | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_158|Echar floreʃ o Junçia[2] por la yglesia = ''ygleʃia tys biasqua'', l, ''yglesia tys ybcas bquysqua'', // ''ygleʃía tys bhyzquysuca'', por la calle, ''izes'' = |65r}} | ||
| + | }} | ||
| − | + | {{subacep | |
| + | | aiohozac b~ | ||
| + | | Echar a alguien de alguna parte. Lit. Arrojarle su sieso. | ||
| + | | sema = Echar a alguien | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Echar a alguno de alguna parte <nowiki>=</nowiki> ''aiohozac bias'', L, ''aiohozac bgyisuca'' <nowiki>=</nowiki>|64r}} | {{voc_158|Echar a alguno de alguna parte <nowiki>=</nowiki> ''aiohozac bias'', L, ''aiohozac bgyisuca'' <nowiki>=</nowiki>|64r}} | ||
| − | + | }} | |
| + | {{subacep | ||
| + | | sie ys b~ | ||
| + | | Echarle agua, regar | ||
| + | | sema = Regar | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_158|Regar, ora sea el suelo o las plantas. ''Bsiesysuca''. Aunque más proprio es para las plantas, y para regar el suelo, ''sie ys biasqua''.|109r}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | aobac b~ | ||
| + | | Responderle, darle razones. | ||
| + | | sema = Responder | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | | come= | |
| − | |||
| − | + | El significado de esta locución es obscura. | |
| − | |||
| − | {{ | + | | citas = |
| − | {{ | + | {{voc_158|Responder a las Raçoneʃ <nowiki>=</nowiki> ''obac biasqua'', l, ''aobac zegusqua'' <nowiki>=</nowiki>|109v}} |
| − | | | + | {{manuscrito_2923|Responder <nowiki>=</nowiki> ''obaque zebiasqua''. l. ''obaque zecubunsuca''.|37r}} |
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | }} | |
| + | {{L_I| loc. v. | Abrir, destapar. | quyhycas b~ | ||
| + | |con = | ||
| − | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|imp=quyhycas iao | |imp=quyhycas iao | ||
| Línea 81: | Línea 118: | ||
}} | }} | ||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sub= | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | quyhycas/hyquys b~ | ||
| + | | Abrir la puerta. | ||
| + | | sema = Abrir puerta | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Abrir. ''Quyhycas biasqua'', yo abro; ''quyhicas miasqua'', tú abres; ''quyhycas abiasqua'', aquel abre, etc. Ymperatiuo, ''quhycas iao''. Partiçipios: ''quyhycas chaiasca, quyhycas chaiae, a quyhycas chaianga''.|2v}} | {{voc_158|Abrir. ''Quyhycas biasqua'', yo abro; ''quyhicas miasqua'', tú abres; ''quyhycas abiasqua'', aquel abre, etc. Ymperatiuo, ''quhycas iao''. Partiçipios: ''quyhycas chaiasca, quyhycas chaiae, a quyhycas chaianga''.|2v}} | ||
| − | + | }} | |
| − | + | {{subacep | |
| + | | quyhycas b~ | ||
| + | | Destapar. | ||
| + | | sema = Destapar | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Desatapar. ''Quyhycas biasqua'' [o] ''aquyhyn bgusqua''.|54r}} | {{voc_158|Desatapar. ''Quyhycas biasqua'' [o] ''aquyhyn bgusqua''.|54r}} | ||
| − | {{ | + | }} |
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Amedrentar, amenazar, atemorizar | apquyquy/achie z~ |cit= | ||
| + | |||
| − | |||
{{voc_158|Amedrentar, amenaçar, atemoriçar. ''Apquyquy zebiasqua'' [o] ''achie zbiasqua''.|14r}} | {{voc_158|Amedrentar, amenaçar, atemoriçar. ''Apquyquy zebiasqua'' [o] ''achie zbiasqua''.|14r}} | ||
| − | |||
| − | {{L_I| loc. v. | Despertar. | aquiba b~ | + | |
| + | |||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Atemorizar | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Despertar. | aquiba b~ |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Despertar a otro. ''Aquiba zebiasqua''.|56v}} | {{voc_158|Despertar a otro. ''Aquiba zebiasqua''.|56v}} | ||
| − | |||
| − | {{L_I| loc. v. | Herrar, poner las herraduras a un caballo. | itan b~ | + | |
| + | |||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Despertar | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Herrar, poner las herraduras a un caballo. | itan b~ |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Harrear caballos. ''Hycabai itanbiasqua. Etan iao'', harréalo.|80v}} | {{voc_158|Harrear caballos. ''Hycabai itanbiasqua. Etan iao'', harréalo.|80v}} | ||
| − | {{L_I| loc. v. | Partear. *Abrir camino. | iez b~ | + | |
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Partear. *Abrir camino. | iez b~ |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Partear <nowiki>=</nowiki> ''ie zbiasqua'' <nowiki>=</nowiki>|94r}} | {{voc_158|Partear <nowiki>=</nowiki> ''ie zbiasqua'' <nowiki>=</nowiki>|94r}} | ||
{{manuscrito_2923|Partear = ''ie zebiasqua''.|55r}} | {{manuscrito_2923|Partear = ''ie zebiasqua''.|55r}} | ||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sub= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | ie iasca | ||
| + | | Partera. | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Partera <nowiki>=</nowiki> ''ie iasca'', |94r}} | {{voc_158|Partera <nowiki>=</nowiki> ''ie iasca'', |94r}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Entremeter, hinchar (Meter algo en otra cosa hasta llenarla) | yc b~ |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| − | |||
{{voc_158|Entremeterse. ''Yc biasqua''.|73r}} | {{voc_158|Entremeterse. ''Yc biasqua''.|73r}} | ||
| + | {{voc_158|Hincharse. ''Yc abiasqua''.|81v}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Hinchar | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
| − | |||
Revisión actual - 10:06 17 sep 2025
iasqua#I sq. tr. Arrojar, regar, esparcir, echar. || iasqua#II || iasqua#III || iasqua#IV || iasqua#V || iasqua#L I yc b~, quyhycas b~, apquyquy/achie z~, aquiba b~, itan b~, iez b~ loc. v. Abrir, destapar., Despertar., Herrar, poner las herraduras a un caballo., Partear. *Abrir camino., Amedrentar, amenazar, atemorizar, Entremeter, hinchar (Meter algo en otra cosa hasta llenarla)
iasqua
- Derramar, arrojar.
Derramar generalmente. Hichan biasqua; como, ventanas hichan iau, derrama por la uentana. Derrama por la uentana los orines, Isubentanas hichan iau. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 54r
Ver también " Derramar ": hyzquysuca, ian, iansuca, iasqua, quynsuca
- Echar en la cara.
Echarle tierra a otro, darle con ella. Fusquez oban biasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 65v
- Echar por los ojos.
Echarle poluo en los ojos. Fusquez opquas biasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 65v
- Esparcir por debajo.
Echar floreʃ o Junçia[2] por la yglesia = ygleʃia tys biasqua, l, yglesia tys ybcas bquysqua, // ygleʃía tys bhyzquysuca, por la calle, izes = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 65r
Ver también " Esparcir ": iasqua, quysqua(2)
- Echar a alguien de alguna parte. Lit. Arrojarle su sieso.
Echar a alguno de alguna parte = aiohozac bias, L, aiohozac bgyisuca = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 64r
Ver también " Echar a alguien ": iasqua
- Echarle agua, regar
Regar, ora sea el suelo o las plantas. Bsiesysuca. Aunque más proprio es para las plantas, y para regar el suelo, sie ys biasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 109r
Ver también " Regar ": iasqua
- Responderle, darle razones.
Responder a las Raçoneʃ = obac biasqua, l, aobac zegusqua = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 109v
Responder = obaque zebiasqua. l. obaque zecubunsuca. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 37r
Ver también " Responder ": cubunsuca, iasqua, usqua(2)
Comentarios: El significado de esta locución es obscura.
- Abrir la puerta.
Abrir. Quyhycas biasqua, yo abro; quyhicas miasqua, tú abres; quyhycas abiasqua, aquel abre, etc. Ymperatiuo, quhycas iao. Partiçipios: quyhycas chaiasca, quyhycas chaiae, a quyhycas chaianga. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 2v
- Destapar.
Desatapar. Quyhycas biasqua [o] aquyhyn bgusqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 54r
- Partera.
Partera = ie iasca, [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 94r
L.I. loc. v. Abrir, destapar.
L.I. loc. v. Amedrentar, amenazar, atemorizar
Ver también " Atemorizar ": iansuca
Amedrentar, amenaçar, atemoriçar. Apquyquy zebiasqua [o] achie zbiasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 14r
L.I. loc. v. Despertar.
Ver también " Despertar ": gasqua, me
Despertar a otro. Aquiba zebiasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 56v
L.I. loc. v. Herrar, poner las herraduras a un caballo.
Harrear caballos. Hycabai itanbiasqua. Etan iao, harréalo. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 80v
L.I. loc. v. Partear. *Abrir camino.
Partear = ie zbiasqua = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 94r
Partear = ie zebiasqua. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 55r
L.I. loc. v. Entremeter, hinchar (Meter algo en otra cosa hasta llenarla)
Ver también " Hinchar ": buhutasuca, fuhuta
Entremeterse. Yc biasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 73r
Hincharse. Yc abiasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 81v
