De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m (Variable proto)
 
(No se muestran 4 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 3: Línea 3:
 
|IPA_CONSTENLA =  
 
|IPA_CONSTENLA =  
 
|PROTO1        = 'kitsa
 
|PROTO1        = 'kitsa
|IPA_GOMEZ    = 'ki(t)sa
+
|PROTO        = 'ki(t)sa
 
|FON          = 'ki(ʔ)ʃa
 
|FON          = 'ki(ʔ)ʃa
 
|FONE          = 'ki(ʔ)ʃa
 
|FONE          = 'ki(ʔ)ʃa
Línea 36: Línea 36:
 
{{mbp|kɨsá|Pie|Huber & Reed}}
 
{{mbp|kɨsá|Pie|Huber & Reed}}
 
{{arh|kʉttʉ|Pie|Frank}}
 
{{arh|kʉttʉ|Pie|Frank}}
 +
{{arh|kətə|Pie|Landaburu}}
 
{{kog|kasa|Pie|Huber & Reed}}
 
{{kog|kasa|Pie|Huber & Reed}}
 
{{cbg|kissa|Pie|Niño}}
 
{{cbg|kissa|Pie|Niño}}
 
{{cjp|klö|Pie|Peña}}
 
{{cjp|klö|Pie|Peña}}
 +
{{bzd|kalö̀jkue|pie|Margery (Krohn)}} <!-- kalo-hkue -->
  
 
:1. Pata de animal.
 
:1. Pata de animal.
Línea 47: Línea 49:
 
{{sema|Base}}
 
{{sema|Base}}
 
{{sema|Cuello}}
 
{{sema|Cuello}}
 +
 +
:3. '''~ oque'''. Pisada.
 +
{{manuscrito_2923|Pisada <nowiki>=</nowiki> ''quihicha oque''.|33r}}
 +
{{sema|Señal}}
 +
  
  

Revisión actual del 17:18 23 mar 2024

quihicha#I s. Pie, pata, *base.  || quihicha#II num. Diez, pies  || quihicha#L_I z~c loc. posp. De, por causa de (Denota la causa u origen de algo. Parece usarse sólo con personas)

Diccionario muysca - español. © Diego F. Gómez (2008 - 2024).

quihicha, qhicha, qhicħa, qhicħâ, qhuicħa, qhîcħa, qhîcħâ, quicha, quihycha

Fon. Gonz.*/kihiʂa/ Cons. */kihitʲa/
    k:k i:e ʔ:0 ʃ:s a:a
    I. s. Pie, pata, *base. 

    Pie. Quihicha. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 98r

    Ver también "Pie": quihicha, quihichyba

    uwa central: quesa(4) - 1. pie. (Headland )
    uwa central: at_quesa - 1. muñeca (Headland )
    uwa Raw riya: keskara - Pie (Bonilla & Gómez )
    Barí ará: kittuu - Pie (Mogollón)
    damana: kɨsá - Pie (Huber & Reed )
    Ikʉ (Arhuaco): kʉttʉ - Pie (Frank )
    Ikʉ (Arhuaco): kətə - Pie (Landaburu )
    kággaba (kogui): kasa - Pie (Huber & Reed )
    ette taara: kissa - Pie (Niño)
    Cabécar: klö - Pie (Peña)
    Bribri: kalö̀jkue - pie (Margery (Krohn))
    1. Pata de animal.

    Pata de animal. Quihicha. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 18r

    2. Base (Objeto que está en la parte baja de algo).

    Collarejo = chyza quihicha = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 40r

    Ver también "Base": hischa, quihicha

    Ver también "Cuello": biza, bize quyne, chyza, gy quihicha, gy(2), gyquyn, hita, iospqua, pquohoza, quihicha, uinpqua, zoipqua, zoipquyta

    3. ~ oque. Pisada.

    Pisada = quihicha oque. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 33r

    Ver también "Señal": quihicha, uque



    II. num. Diez, pies (  Gram. Seguido de otro numeral.)

    Diez y seis. Quihichata â.
    Diez y seis son. Quihichatas gue.
    Díez y seis serán. Quihichatas nga. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 59r

    Ver también "Número": aca, ata, boza, cuhupqua, gueta, hyzca, mica, muyhyca, quihicha, suhuza, taa, tama, ubchihica

    Comentarios: Se refiere a los diez dedos de los pies.


    z~c.
    L.I. loc. posp. De, por causa de ( Denota la causa u origen de algo. Parece usarse sólo con personas. )

    Esconder = bchiysuca. escondíolo de mi. zequihichac abchisy = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 74r

    Escondioʃe de mi = zequihichac achisgo = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 74r

    Llorar a otro = aquihichac zeconsuca = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 85v

    Ver también "De": -s(2), cha-, huina, husa, quihicha, xicasâ


    z~c.
    L.II. loc. posp. Contra, por causa de ( Parece usarse sólo con personas. )

    Contra ti está mascando hayo. Umquichac abchusqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 44r

    Ver también "Contra": quihicha


    ~n.
    L.III. loc. posp. Al pie de, junto a. 

    Cabar al pie del arbol. quye quihichan bquyhyusuca. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 31r

    uwa central: quesa(4) - 'ques ícara. al pie de. (Headland )

    Comentarios: La cita de esta acepción podría entenderse como "en la parte baja" de algo, pero el cognado uwa parece indicar que significa 'junto a'.


    ~n.
    L.IV. loc. posp. En amparo de ( lit. al pie de. )

    Cuydar de alguna cosa. Aquihichan zemisqua [o] zepquansuca [o] aquichan zequynsuca. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 45r

    Desanparada persona. Hos pquaoa magueza [o] aquihi chan minga magueza. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 54r

    Ver también "Cuidar": ho, misqua, pquansuca, quihicha, zihisqua


    z~ bohoze.
    L.V. loc. posp. A pie ( Literalmente "con mis pies, con tus pies, etc".. )

    A pie. Zquihicha bohoze, mquihicha bohoze, etc. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 18r