De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
Línea 3: Línea 3:
 
|anterior = fol 11r
 
|anterior = fol 11r
 
|siguiente = fol 12r
 
|siguiente = fol 12r
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_2r.jpg
+
|foto = Manuscrito_2923_BPRM_fol_11v.jpg
 
|morfo_d =
 
|morfo_d =
  
<!--
 
 
<br>
 
<br>
Caliente estar = '''[[chitu|Chitu]][[-que|que]] [[ze-|ze]][[guene]]'''. {{lat|l.}} '''[[i-|i]][[sucune]]'''. {{lat|l.}} '''[[cha-|cha]][[chitu]][[gue]]'''.<br>
+
# Caliente estar = '''[[chitu|Chitu]][[-que|que]] [[ze-|ze]][[guene]]'''. {{lat|l.}} '''[[i-|i]][[sucune]]'''. {{lat|l.}} '''[[cha-|cha]][[chitu]][[gue]]'''.<br>
Callar = '''[[ze-|Ze]][[cubunsuca|cubun]][[-suca|suca]][[-za|za]]'''.<br>
+
# Callar = '''[[ze-|Ze]][[cubunsuca|cubun]][[-suca|suca]][[-za|za]]'''.<br>
Callando estar = '''[[hyca]][[-za|za]][[-que|ʠ]] [[i-|i]][[zone]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[cubun]][[-za|za]][[-que|ʠ]] [[i-|i]][[zone]]'''.<br>
+
# Callando estar = '''[[hyca]][[-za|za]][[-que|ʠ]] [[i-|i]][[zone]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[cubun]][[-za|za]][[-que|ʠ]] [[i-|i]][[zone]]'''.<br>
Calladam.<sup>te</sup> = '''[[hyca|Hyca]][[-za|za]][[-que|ʠ]]'''.<br>
+
# Calladam.<sup>te</sup> = '''[[hyca|Hyca]][[-za|za]][[-que|ʠ]]'''.<br>
Calla tu = '''[[hyca|Hyca]][[-zinga|zinga]]'''. Callad vosotros = '''[[hyca|Hyca]][[-zinga|zinga]][[-ua|va]]'''.<br>
+
# Calla tu = '''[[hyca|Hyca]][[-zinga|zinga]]'''. Callad vosotros = '''[[hyca|Hyca]][[-zinga|zinga]][[-ua|va]]'''.<br>
Calle = '''[[ize|Ize]]'''.<br>
+
# Calle = '''[[ize|Ize]]'''.<br>
Callo de la mano = ó pie = '''[[a-|A]][[une(2)|une]]'''. {{lat|v.g.}} Callo de la mano = '''[[yta|Yta]][[-z(2)|Z]] [[a-|a]][[une(2)|une]]'''.<br>
+
# Callo de la mano = ó pie = '''[[a-|A]][[une(2)|une]]'''. {{lat|v.g.}} Callo de la mano = '''[[yta|Yta]][[-z(2)|Z]] [[a-|a]][[une(2)|une]]'''.<br>
Calor = '''[[a-|A]][[mo]][[-n(2)|n]]'''<br>
+
# Calor = '''[[a-|A]][[mo]][[-n(2)|n]]'''<br>
Calor tener = '''[[ze-|Ze]][[monsuca|mo]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
+
# Calor tener = '''[[ze-|Ze]][[monsuca|mo]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
Calva = '''[[zytapquana|Zytapquana]]'''.<br>
+
# Calva = '''[[zytapquana|Zytapquana]]'''.<br>
Calvo hacerse = '''[[i-|i]][[zytapquanansuca|zytapquana]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[i-|I]][[zytapquana|zytapquana]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''.<br>
+
# Calvo hacerse = '''[[i-|i]][[zytapquanansuca|zytapquana]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. {{lat|l.}} '''[[i-|I]][[zytapquana|zytapquana]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''.<br>
Cama = '''[[quypqua]]'''.<br>
+
# Cama = '''[[quypqua]]'''.<br>
Camara hacer = '''[[ze-|Ze]][[gyzysuca|gyzy]][[-suca|suca]]'''.<br>
+
# Camara hacer = '''[[ze-|Ze]][[gyzysuca|gyzy]][[-suca|suca]]'''.<br>
Camaras tener = '''[[i-|I]][[chicha(2)|chich]] [[a-|a]][[iansuca|ia]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
+
# Camaras tener = '''[[i-|I]][[chicha(2)|chich]] [[a-|a]][[iansuca|ia]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
Camaras de sangre tener = '''[[yba(2)|yba]] [[i-|i]][[chicha(2)|chicha]] [[a-|a]][[xyquy|xẏquy]]'''. {{lat|l.}} '''[[yba(2)|yba]] [[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[sucune|su'''-<br>
+
# Camaras de sangre tener = '''[[yba(2)|yba]] [[i-|i]][[chicha(2)|chicha]] [[a-|a]][[xyquy|xẏquy]]'''. {{lat|l.}} '''[[yba(2)|yba]] [[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[sucune|su'''-<br>'''cune]]'''.<br>
'''cune]]'''.<br>
+
# Camellon = '''[[suna]][[guê]]'''.<br>
Camellon = '''[[suna]][[guê]]'''.<br>
+
# Camellon q.<sup>e</sup> se parte en dos = '''[[sinca|Sinca]]'''.<br>
Camellon q.<sup>e</sup> se parte en dos = '''[[sinca|Sinca]]'''.<br>
+
# Caminar = '''[[ie]][[-s|s]] [[i-|i]][[nasqua|na]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ie]][[-s|s]] [[i-|i]][[xyquy]]'''. venir por el camino.<br>
Caminar = '''[[ie]][[-s|s]] [[i-|i]][[nasqua|na]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ie]][[-s|s]] [[i-|i]][[xyquy]]'''. venir por el camino.<br>
+
# Camino = '''[[ie|Ie]]'''.<br>
Camino = '''[[ie|Ie]]'''.<br>
+
# Camino hacer, {{lat|id est}}, lugar = '''[[ie]] [[ze-|ze]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ie]] [[-b|b]][[zasqua|za]][[-squa|squa]]'''.<br>
Camino hacer, {{lat|id est}}, lugar = '''[[ie]] [[ze-|ze]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]'''. {{lat|l.}} '''[[ie]] [[-b|b]][[zasqua|za]][[-squa|squa]]'''.<br>
+
# Cana = '''[[huichua]]'''.<br>
Cana = '''[[huichua]]'''.<br>
+
# Hombre cano = '''[[huichua|Huichua]][[guy]]'''. {{lat|l.}} '''[[huichuaquyn]]'''.<br>
Hombre cano = '''[[huichua|Huichua]][[guy]]'''. {{lat|l.}} '''[[huichuaquyn]]'''.<br>
+
# Encanecer = '''[[ze-|Ze]][[huichuansuca|huichua]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
Encanecer = '''[[ze-|Ze]][[huichuansuca|huichua]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
+
# Canasta = '''[[tobia]]'''.<br>
Canasta = '''[[tobia]]'''.<br>
+
# Cangrejo = '''[[bupqua]]'''.<br>
Cangrejo = '''[[bupqua]]'''.<br>
+
# Cansarse = '''[[hycha|Hycha]] [[a-|a]][[quyne|quyn]][[-za|za]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua|ga]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|A]][[quyne|quyn]][[-za|za]][[-que|que]] [[ze-|ze]][[gasqua|ga]]'''.<br>
Cansarse = '''[[hycha|Hycha]] [[a-|a]][[quyne|quyn]][[-za|za]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua|ga]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|A]][[quyne|quyn]][[-za|za]][[-que|que]] [[ze-|ze]][[gasqua|ga]]'''.<br>
+
# Cansarse de andar = '''[[ze-|Ze]][[cahamynsuca|cahamy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
Cansarse de andar = '''[[ze-|Ze]][[cahamynsuca|cahamy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''.<br>
+
# Cantar = '''[[ze-|Ze]][[btysqua|bty]][[-squa|squa]]'''. Canto = '''[[ty(2)|ty]]'''.<br>
Cantar = '''[[ze-|Ze]][[btysqua|bty]][[-squa|squa]]'''. Canto = '''[[ty(2)|ty]]'''.<br>
+
# Canto de piedra, o tabla &c. '''{{an|[[a-|a]]}}[[uba|Oba]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|A]][[cuba]]'''.<br>
Canto de piedra, o tabla &c. '''<sup>[[a-|a]]</sup>[[uba|Oba]]'''. {{lat|l.}} '''[[a-|A]][[cuba]]'''.<br>
+
# Caña ordinaria = '''{{cam1|[[chusque|Chusqua]]|Chusque}}'''.<br>
Caña ordinaria = '''{{cam1|[[chusque|Chusqua]]|Chusque}}'''.<br>
+
# Caña de texer casas = '''[[sone|Sone]]'''.<br>
Caña de texer casas = '''[[sone|Sone]]'''.<br>
+
# Caña guadua = '''[[uâ|guâ]]'''.<br>
Caña guadua = '''[[uâ|guâ]]'''.<br>
+
# Caña de maiz verde = '''[[amne|Amne]] [[chuhuchua]]'''.<br>
Caña de maiz verde = '''[[amne|Amne]] [[chuhuchua]]'''.<br>
+
# Caña de maiz hecha = '''[[amne|Amne]]'''.<br>
Caña de maiz hecha = '''[[amne|Amne]]'''.<br>
+
# Caña de maiz seca = '''[[amtaquyn|Amtaquyn]]'''.<br>
Caña de maiz seca = '''[[amtaquyn|Amtaquyn]]'''.<br>
+
# Cañuto = '''[[chuba]]'''.<br>
Cañuto = '''[[chuba]]'''.<br>
+
# Capitan = '''[[zybyn tiba|Zybẏn tiba]]'''.<br>
Capitan = '''[[zybyn tiba|Zybẏn tiba]]'''.<br>
+
 
 +
 
 +
 
  
-->
 
  
  

Revisión del 08:58 29 abr 2023

Caliente estar = Chituque zeguene. l. isucune. l. chachitugue.

Callar = Zecubunsucaza.

Callando estar = hycazaʠ izone. l. Zecubunzaʠ izone.

Calladam.te = Hycazaʠ.

Calla tu = Hycazinga. Callad vosotros = Hycazingava.

Calle = Ize.

Callo de la mano = ó pie = Aune. v.g. Callo de la mano = Yta Zaune.

Calor = Amon

Calor tener = Zemonsuca.

Calva = Zytapquana.

Calvo hacerse = izytapquanansuca. l. Izytapquanacagasqua.

Cama = quypqua.

Camara hacer = Zegyzysuca.

Camaras tener = Ichichaiansuca.

Camaras de sangre tener = ybaichicha axẏquy. l. ybachahan asu.
cune.

Camellon = sunaguê.

Camellon q.e se parte en dos = Sinca.

Caminar = iesinasqua. l. ies ixyquy. venir por el camino.

Camino = Ie.

Camino hacer, id est, lugar = ie zebquysqua. l. ie bzasqua.

Cana = huichua.

Hombre cano = Huichuaguy. l. huichuaquyn.

Encanecer = Zehuichuansuca.

Canasta = tobia.

Cangrejo = bupqua.

Cansarse = Hycha aquynzacaga. l. Aquynzaque zega.

Cansarse de andar = Zecahamynsuca.

Cantar = Zebtysqua. Canto = ty.

Canto de piedra, o tabla &c. Oba. l. Acuba.

Caña ordinaria = Chusqua.

Caña de texer casas = Sone.

Caña guadua = guâ.

Caña de maiz verde = Amne chuhuchua.

Caña de maiz hecha = Amne.

Caña de maiz seca = Amtaquyn.

Cañuto = chuba.

Capitan = Zybẏntiba.
Lematización[1]

  1. Caliente estar = Chituque zeguene. l. isucune. l. chachitugue.
  2. Callar = Zecubunsucaza.
  3. Callando estar = hycazaʠ izone. l. Zecubunzaʠ izone.
  4. Calladam.te = Hycazaʠ.
  5. Calla tu = Hycazinga. Callad vosotros = Hycazingava.
  6. Calle = Ize.
  7. Callo de la mano = ó pie = Aune. v.g. Callo de la mano = YtaZ aune.
  8. Calor = Amon
  9. Calor tener = Zemonsuca.
  10. Calva = Zytapquana.
  11. Calvo hacerse = izytapquanansuca. l. Izytapquanac agasqua.
  12. Cama = quypqua.
  13. Camara hacer = Zegyzysuca.
  14. Camaras tener = Ichich aiansuca.
  15. Camaras de sangre tener = yba ichicha axẏquy. l. yba chahan asu-
    cune
    .
  16. Camellon = sunaguê.
  17. Camellon q.e se parte en dos = Sinca.
  18. Caminar = ies inasqua. l. ies ixyquy. venir por el camino.
  19. Camino = Ie.
  20. Camino hacer, id est, lugar = ie zebquysqua. l. ie bzasqua.
  21. Cana = huichua.
  22. Hombre cano = Huichuaguy. l. huichuaquyn.
  23. Encanecer = Zehuichuansuca.
  24. Canasta = tobia.
  25. Cangrejo = bupqua.
  26. Cansarse = Hycha aquynzac aga. l. Aquynzaque zega.
  27. Cansarse de andar = Zecahamynsuca.
  28. Cantar = Zebtysqua. Canto = ty.
  29. Canto de piedra, o tabla &c. [a]Oba. l. Acuba.
  30. Caña ordinaria = Chusqua[2] .
  31. Caña de texer casas = Sone.
  32. Caña guadua = guâ.
  33. Caña de maiz verde = Amne chuhuchua.
  34. Caña de maiz hecha = Amne.
  35. Caña de maiz seca = Amtaquyn.
  36. Cañuto = chuba.
  37. Capitan = Zybẏn tiba.


Referencias

  1. Realizada manualmente por Diego F. Gómez.
  2. Creemos que lo correcto debió haber sido Chusque.
  3. Fotografía original en la Real Biblioteca de Palacio.