De Muysc cubun - Lengua Muisca
129
Catheçismo =
En la lengua mosca, o chipcha=
- cha[ha]c uchu[1] Diosz aguenua. deçidme, âi Díos[?] =
- Diosz aguene gue, çi Díoz aý =
- Dios fioa: quantos Diosez ai[?] =
- Dios at ugue: un solo Dios aý =
- Diosz epquan asucune: dondeſta Díoz[?] =
- Dios chican çielon asucune[,] quycan asucune[,] yn suza fuyz-
hgue: En el çielo y en la tierra y en todo lugar - Dioz siobe: quien es Dioz[?] =
- Santissima Trinidad, gue: la santissima trinidad =
- Santissima Trinidad, sieobe. quien es la santisima Trinidad[?] =
- Paba, chuta, Espíritu Santo, perʃona mica Dioz at ugue =
Padre hijo y espiritu santo, tres perʃonaʃ y un solo Díoʃ = - Paba Dios oa: El padre es Díos[?] =
- Dios gue: Dioz es =
- chuta Dios oa: El híjo es Díos[?] =
- Dios gue: Dios es =
- Espiritu santo Dios oa; El espiritu ʃanto es Díos[?] =
- Dios gue: Dios es =
- Xis persona mica[,] Dioz mi[c] oa: eſtas tres personas ʃon
tres Diosez[?] = - Dios mi[c] nza[,] perʃonacan mi[c] gue[,] Diosn at ugue: no ʃon
sinos[2] tres perʃonas y un solo Dios = - haquo aguen[,] nzona Dios at ucac aguene perʃona mica
gue um[m]gasqua: Como ʃon tres perʃonas y un solo Díos[?] = - Paba[:] chuta nza Espiritu Santo nza. chuta[:] paba nza =
Espiritu Santo nza, Espirítu Santo[:] Paba nza chuta
nza: ysm pquaca guy, porque deſtas tres perʃonas
El P.e
- El Padre no es El hijo ni El espirîtu santo: El hijo no eʃ
El Padre ni El espirîtu santo. El espirítu santo no es El
Padre ni es El híjo =
- haquo
haguenm pquaca persona micac aguene =
Dioz at ugue um[m]gasqua: porque eſtas tres perʃonaʃ son
un Dioz solo[?] = - Perʃona mican uca chi axíca achie at ucac aguene
nzona Dioz at ucac aguen chibgasqua nga ocas gue:
Porque todas eſtas tres perʃonas tienen un mismo ʃer
y assi no ʃon mas de un Díos solo = - Enga súa, chie[,] faoa[,] cagui, pquahaza, chunsua
guia[,] gua toque, sietoque, nga, ipquaue, uchasa =
Diosc aguenua: pues el sol La luna eſtrellas luzero
Rayos, ʃantuarios Cerroʃ y quebrada son Díos[?] - ys maguisca atybe Dios nza[,] Dios chanyquy ab[-]
quys abzyquy[1] nga sis Dios chican çielo apquas
quycaua azon uca abquy, nga çielon aguequa,
apquas quycan aguequa, Dios chanyca quyia gue,
nga sis chaguesca apquan uca muysca guaca
abgas achane. nada de eʃo que diceʃ es Dìos mas ʃon
hechuraʃ de Díos ʠ hiso El çielo y la tíerra y todo
quanto ai en ellos para El bien del hombre = - muysca ipqua boza, Dios guihin achicha choc agan[-]
ga: qual es El bíen del hombre[?] (eſto es con que sera El
hombre dhōso[2] para con Díos[?]) - Muysca Dios amucanynga, nga Dios guihin aguihi[-]
zynynga, apquas muysca abgyi [y]pquana chican =
çielona Dios boza ataca, achicha choinc aguenyn[-]
ga. Conoçer a Díos y alcançar su graçia y amiſtad
[en eſta ui]da =
130
- en eſta uida y goçar despueʃ de ella de Díos para çiem[-]
pre jamas =
- nga chibgy ypquana quyca amuia yn chipquycanyn[-]
gaz aguenuoa: pues despueʃ ʠ nos muramos ai otra uida
donde eſtemos[?] = - yn chipquyquyanengaz aguene gue[,] muysca fisca aeba
aquyne boza ys abcasquaza[,] hycabay nga to maia =
cuhuc agueza[,] chie chifizca ubuca abguysquaza.
ʃì ai porque las animaʃ de los hombres no mueren con
los Cuerpos Como los brutos maʃ ʃon ynmortales ʠ
nunca ʃe acaban = - Muysca sis quycana, Chriſtiano choque aguenioa
ipqua abquynga a[y]pquan guaty quycan zhos aianen[-]
gam pquaca. ʠ a de haçer El hombre para ser buen
Chriſtiano en eſta uida y despues yr al çìelo[?] = - Jesuchriſto creer abquynga nga atyugo choc abquy[-]
nga: Creer en Jesucriſto y guardar ʃu leì = - Jesuch
riſto sieobe. quien es Jesuchríſto[?] = - agues nuca. Diosc aguen muyscac aguen[,] Dios chuta-
c aguen san muyscac aga[,] aguaia Santa Maria
Virgen iec aza: fac azas, apquan Virgen, ypquac a =
maque, nga sis achuta chanyca muysca [a]san ah˰uizioas
Cruz fiſtan abgy. es Dios y hombre verdadero que
siendo hijo de Dios como lo eʃ se hiso hombre en
el vientre de la Vírgen ʃantamaría y naçio de ella
ʠdando ella vírgen y despues murio en la Cruz
por librar al hombre del pecado = - Ngaban Diosc aguen[n]an ihahaco abgy: pues Como
murio sí era Díos[?] =
muysca =
- muyscac aguen quihic˰han abgy nga sua mican xie
apquan ubgysaia aganyquy achich abta[,] çieloca zhos
aiane, nga ynaca asucune apquas ubuca achie ge[-]
ca asucu[n]nynga. murio Como hombre y al tersero
dia rreʃuçito entre los muertos y despues ʃubio a loʃ
çielos y alli eſta y eſtara Reynando para çienpre - Ban cha[ha]c uzu[,] Jesuchriſto muysca azon uca san
abgy nzona, muysca azon uca, chican çieloca zos ai-
anengaoa. deçidme ahora pues murio Jesuchíſto
por todos los hombres ʃalvanse todos[?] = - Muysca Jesuchríſto, Creer abquysq˰uaza apquas
Jesuchríſto Creer quisca nan nohocan, abty
ugo abquysquazacan chican çieloca anazinga
yn fiernoca ubuca antanga. Los ʠ no creen en
Jesucríſto y los ʠ aunʠ creen no tienen obraʃ ni guar[-]
dan su ley no se saluaran[,] mas ʃeran echadoʃ
al ynfierno para çiempre jamas = - Nga Jesucrísto Creer quisca nga Jesuchriſto aty
ugo quisca chican çieloca ananga oa. y los ʠ cre[-]
en en Jesuchriſto y guardan su ley yran al çielo[?] - - Anangue[1] gue nga afizcan xie aiua aquyne
bozan xie çielona hataca Dios huhin ahuizhyne[-]
nga, nga quyca azon uca ypquac aza[han]nan[2] , nga
[a]chicha choque [a]sucunynga muysca ypquan uca
abgynan Jesuchríſto ahunga chiqu[i]ia chiuza
chuenzac aguequa abzis muyian abtanga[,] ʃis[-]
m pquaque ynacanan ubgysaia azon uca achich a[-]
btanga. si yran y gosaran en Cuerpo y en alma de
bienes eternos y por eʃo a de benír Jesuchrísto al
[fín]
131
- fin del mundo a tomar quenta a todos los hombreʃ
para lo qual rresuçitaran todos los muertos =
- Nga muysca machuenza pecadorc aguequaz fier[-]
noc anaza nyngam pquaca ipquo quinga = y loʃ
malos que an pecado tienen algun rremedìo para
no ser Condenados[?] = - Bautizar anquyzacan[,] Batizar anquys Criſtiano[-]
c agas Dios chutac agas Santa yglesia chutac agan[-]
ga, si no ʃon bautizados El unico rremedio es haçerse
chiſtianos[1] E hijos de Díos y de la ʃanta yglesia por el
ʃanto bautizmo = - Santa yglesia mahascaz ipquaoa. que entendeíʃ
por la santa ygleçia[?] = - Chriſtianoc aguequa Dios guisca apquyquyn uca
ocas gue nohosca yse muysca azon uca Congregaçíon
at ucac aguene Jesuchríſtoz apsihi[p]quac aguene
Padre santo Roman suza Jesuchriſto intac asucu[-]
ne nga yscan Congregaçione gue ʃanta ygleçia chia[-]
xca. La congregaçíon de los fieles Criſtianoʃ
Cuya cabeza es Jesuchriſto nueſtro ʃeńor y su fica[-]
río en la tierra El padre santo de rroma = - Nga chriſtianoc aguequaz batizar anquysa[n]
a[y]pquana pecar abquynan fiernoc anaza nengan[-]
m pquac ipquo quinga, y si son bautizados y an tor[-]
nado a pecar que an de hacer para no ser condenadoʃ[?] - quiia uza pecadoz apquyquyc atyzyns saçerdote =
boza Confesar abquynga, confesar sus culpas al sa[-]
cerdote y arrepentirse de ellas_ - Nga yse abganan çieloc ananua. y asiendo eſto se
[ʃeran]
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "chriſtianos" en lugar de "chiſtianos".
- ʃeran saluos[?] =
- Dios atyugon siez ʃanta ygleçia atyugon siez
choc abquynan Diosz ipquauie azon uca quyhy[-]
ca ai yquy atyhyzyns aguaque asoquen siez
aguesnuquy yquy atyzyns abguyn guicanesie
ysc uc aguen[n]an ocansi[n]nga çieloc ananga. si se[-]
ran[,] si permaneçen en Cumplír los mandami[-]
entos de Díos y los çinco de la yglesía ʠ ʃon a[-]
mar a Díos sobre todas las coʃas y a tu proxi[-]
mo Como a ti mismo = - Quando ʃe echan las fieſtas a los yndíoʃ se podra desir aʃi[:]
Aica Luneʃ, l, moza Marteʃ &.a ca, cupqua fieſta gue =
fieſta guardar mibquynga mihuquys misa mibnyqua[-]
nenga[,] mitan miguen michozinga[,] xis chaguisca mib[-]
quyzac apecado cumin gue[.] mibquyzinga[.] mibquynan
fiernoc mi[a]antanga =[1]
Para laʃ vixilíaʃ =
- Jueueʃca l, viernesca chihic acanza[,] iusucaue chutquin ty[-]
barin guaiquin chyquyc abzihina chonga abca ynai[-]
an choc mibizan mibcazingaco. mibcanan mifizca[-]
z aguaiannenga fiernoc antanga = es[2] vixilia no eʃ
dia de Carne[,] nadie la coma si no fuerẽ los enfermoʃ
y los viejos enfermos que con lisençía del padre la
podran comer[,] mas los demas no[,] que pecan mortal[-]
mente =
El perçígnarse =
- ↑ "Esta frase se puede traducir de la siguiente forma:
Mañana lunes, o pasado mañana martes, etc. El día siete es fiesta. Guardaréis la fiesta, vendréis y escucharéis misa; no trabajaréis en vuestra labranza o en vuestra casa. [No hacer] esto que digo es un grandísimo pecado. No [lo] hagaís. Si lo hacéis os arrojarán al infierno". - ↑ Creemos que lo correcto debió ser "La" en lugar de "es".
132
El persígnarse =
- Santa Cruz [a]oque hus zona chisabac aguequa chiyban to,
chigue Díoz, Paba nga chuta nga Espiritu santo ahyca amen =
Por la seńal de la Santa Cruz de nueſtros enemígos líbanoʃ[1]
ʃeńor Díos nueſtro en el nombre del p.e y del híjo y del espiri[-]
tu santo amen Jesuʃ =
El Pater noster[2] =
- chipaba guate quycan zona umhyca achie chigusqua.
Padre nueſtro que eſtaʃ en el çielo ʃantificado se[3] El tu nombre, - vmquyca chimuys huca, vnga[4] a nos El tu rreyno =
vmpquyquy çìelon aquy nuca guehesca sin[a]ca nsie aquy[-]
nynga. âgaʃe tu voluntad asi en la tierra como en El çielo_ - Suas puyn uca chihucu manysca chifun ba chihucu nu.
El pannueſtro de cada dia danosle oi = - nga chichubia aapqua umuzinga chie chihuihin achu[-]
biague aapqua chigusquaza guehesca, y perdonanos
nueſtras deudaʃ asi como nosotros las perdonamos a nues[-]
tros deudoreʃ = - Pecadoca chibenanzinga nzhona achie[5] u mtazinga =
y no nos dejes caer en la tentaçíon = - Nga hataca chisan umpqua[n]nyngaco amen Jesus mas
libranos de mal amen Jesus =
El avè María =
- vmpquyquy muy[i]an zo María = Díos te salue María =
- Dios graçia boza yes umsucune, llena de graçía =
- Dios umpquyquyna azone: El Señor es contigo =
- fuhucha apquan uca [a]obana mue at ugue umchiegue =
bendita tu ereʃ entre todaʃ las mugeres = - Nga umyeque zona Jesus nsie achiegue, y bendito es El
[fruto]
- fruto de tu uìentre Jesus =
- Santa maria Virgen Dios guaia[,] chie nga azonuca
muyscaz achuenza quysca ba nga ys chibcascanan
chisan umcubun[n]ynga amen Jesus; ʃanta Maria Vír[-]
gen y madre de Díos Ruega por nosotros los pecadoreʃ
aora y en la ora de nueſtra muerte amen Jesuʃ =
El Credo =
- Paba Dio[s]z ocasac zegusqua ypquabe apuys aza nquis[-]
ca guaty quyca nga quycagua azonuca qu[y]ia.
Creo en Díos padre todo poderoʃo Crìador del çielo
y de la tierra = - Nga Jesuchiſto achuta atupqua chipaba ocasa[-]
c zegusqua. y en Jesuchíſto[1] su unico hijo ʃolo señor
nueſtro = - Espiritu santo puyquync muyscac aga, nga aguaia
Santa Maria uírgen abxiquy. ʠ fue consebído
por obra del espiritu santo y naçío de la Virgen
Santa María = - Poncio Pilato huihin guahaica is aquyne Cruz
fihistac anza ys abcaque nga hichac ancha[2] , y
padeçio debajo del poder de ponçio pilato fue Cru[-]
çificado muerto y sepultado = - ynfiernoc guas ami sua mican xie ubguẏsaia ga[-]
nyquy chi[chy] abta, Desendio a los ynfiernos y al ter[-]
sero dia resuçito entre los muertos. - Guaty quyca zos aiane nga paba Dios yta cho hus a[-]
tyhyquy. ʃubio a los çielos y eſta sentado a la dies[-]
tra de Díos padre todo poderoʃo =
[yn]an_
133
- Ynan xie ubguysaia nga [a]opqua bîza quyia
uza pecado muyian abtayìoa ahunga, de
donde bendra a jusgar a los viuos y a los muer[-]
tos = - Espiritu santo ocasac zegusqua, Creo en El espí[-]
rítu santo = - Santa ygleçía catolican xie santo chusc atuca[-]
c aguequa La ʃanta ygleçía Catolica La comunì[-]
on de los ʃantos = - Nga chiquyia chiuza pecado aapquaz agus[-]
quaza La rremision de los pecados = - Nga ubguesayia apquan uca achich abtanga
La rresurreccin de la carne = - Nga yn chis[i]enga quyca hataca achahansuca[-]
za y la vida perdurable que nunca se acaba
amen Jesus =
Los Mandamientoʃ de la ley de Díoʃ
- Dios atyugo ch
uc chiquynga ubchihicague, loʃ
mandamientos de la lei de Díos son díeʃ = - aquyhyn zona Dios ypquabie zonuca fihiſtan
umhuc atyhyszhynnynga, El primero amaraʃ
a Díos sobre todas laʃ coʃaʃ = - amuyian zona Dios fiſte hacazhaca jurar um[-]
quyzinga El 2.o no juraras su santo nonbre en bano - A[m]micun zona domingo, nga, fieſta achie umzyn[-]
ga, El tersero ʃantificar las fieſtas = - a[m]muyhcycun zona umpaba umguaia achie um[-]
[m]unga, El quarto onrraras padre y madre = - amhuyzccun zona muy[s]ca um[m]guchinga[1] , El
[quinto]
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido umguzinga.
- quinto no mataraʃ =
- abtason zona mafucha aboza ummizinga, El
seſto no fornícaraʃ = - abcuhupquan zona ubiago um[m]quyzinga, El seti[-]
mo no hurturaʃ[1] = - Absuzan zona muyngago umguzinga, El octabo
no lebantaraʃ falso teſtimonío = - Amacum magui a[y]bas mazhyzinga, El nobeno
no Cudiçiaraʃ la muger de tu proxímo = - Amubchicun zona, maipqua maguaca a[y]bas ma[-]
zyzinga, El deçimo no Cudisiaras los bieneʃ agenoʃ - nga sina biza tyugo ubchihica bozac agasqua Dioʃ
ipquauie zonuca fihiſtan umtyhiznynga a[-]
pquas umguaque mue umguesque nuca um[m]tyzyny[-]
nga, eſtos díes mandamientos se ençierran en
dos[:] en amar a Dios sobre todas las coʃas y a tu pro[-]
ximo como a ti mísmo =
Los mandamientos de la s.ta madre ygleçia =
- Santa ygleçía chiguaia atyugo choc chiquynga
-
hyzcague, Los mandamientos del[2] santa madre
yglesia ʃon çinco = - aquyhyn zona domingo nga fieſta miʃa hiſtuc a
zonuca um[m]nypquanynga, El primero oyr mísa en[-]
tera todos loʃ domíngoʃ y fieſtas de guardar = - amuyan zona zocam puyn uca yc[a] ataca Confeʃar
um[m]quynga nga um[b]guyioa apuyquynan Confesar
um[m]quynga nga ʃacramento atybe umhuc a[m]nyn[-]
ganan nga yns ay um[m]nynganan Confesar um[m]quyn[-]
ga, El segundo Confesar a lo menos una uez
[en el ańo]
134
- En el ańo por la quareʃma o ante[1] çì a o espera de
auer peligro de muerte o çi a de dar o rreçìuír al[-]
gun sacramento =
- A[m]micun zona quaresma aapquansynga paʃ[-]
quana Comulgar um[m]quynga, El tersero comulgar
de neʃeçidad por paʃqua florida = - A[m]muýhyscun zona chiguaia santa ygleçia aju[-]
nar quyu chi[a]abganan ajunar um[m]quynga, El
quarto ajunar quando lo manda la santa madre
ygleçìa = - am
hyhyscun zona diezmo, nga primiçia ay um[m]ny[-]
nga, El quinto pagar diezmos y primìçíaʃ =
Los sacramentoʃ =
- Chiguaia ʃanta ygleçia aʃacramento Cuhupqua
gue, los ʃacramentos de la santa Madre ygleçia
ʃon síete = - aquyn zona batismo gue, El primero bautismo_
- amuyian zona Confirmaçion gue, El 2.o Confirmacíon
- a[m]micun zona penitençia gue, El tersero penìtençía =
- a[m]muyhycun zona Comunion gue, El quarto comunion_
- amhyzcun zona extrema unçion gue, El 5 eſtrema unçíon
- abtason zona orden saserdotal gue, El, 6 orden sacerdotal
- abcuhupquan zona matrimonio gue, El 7 matrimonio_
Laʃ obraʃ de miserìcordia =
- Chiguaque ʃan chipquaniyoa chiquinga chiguin[-]
ga quihicha muyhyca gue. Las obraʃ de miserícordia
son catorçe = - Cuhupqua amuysque aquyn hus zona gue, amuia cu[-]
pqua afisca hus zona gue Las çiete Corporales y laʃ
[çiete ]
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "antes" en lugar de "ante".
- çiete espiritualeʃ =
- Cuhupqua amuysque hus zonac aguequa sis gue
Las çiete corporaleʃ son eſtas = - Aquyhyn zona chasganuca quychiquy ahuc um[m]nyn[-]
ga. La primera dar de comer al que a hambre = - Amuyian zona puyhyzhynuca um[m]sienynga, La ʃe[-]
gunda dar de beber al qua a çed, - A[m]micun zona iuquynque guequa amuys um[o]pqua
um[m]chibuynynga, La tersera visitar los enfermoʃ - A[m]muyhycun zona baia fac um[m]tanga, La quarta
rredimir al cautiuo = - Amhyzcun zona chuisque
ssuza [a]chin afoia absu[s] m-
[m]zanga: La quinta veſtir al desnudo_ - Abtason zona guebac aguequa umquypqua hoc_
um[m]nynga: La seſta dar poʃada al forastero = - Abcuhupquan zona ubguysaia hichac um[m]zanga, La
setima Enterrar los muertos =
- Nga cuhupqua fizca hus zona sis gue, Las siete
espirituales ʃon eſtas = - Aquyn zona amucanzacan ahuc amganga, La prí[-]
mera enseñar al que no ʃabe = - Amuyian zona puyquychie aguezacan ahuichyc
choc um[m]unga: La segunda dar buen consejo al ʠ lo a menes˰ter = - A[m]micun zona muysc[a] ata chuenza quisca yquy um[-]
[m]xisuagonga: La tersera Caſtigar al que hierra = - A[m]muyhycun zona chuenza mahas anquynan
aapqua umguzinga: La quarta perdonar las ynjuríaʃ - Amhyzcun zona muysca atebie ma[m]maysucanan
aobac uminzhinga hycazaque umzon[n]ynga, La quín[-]
[ta sufrir]
135
- ta sufrir Con pasiençia Las ynjuriaʃ del proximo
- Abtason zona apuyquy sucanuca aboza choque um[m][-]
unga apuyquy umcuhumynynga: la seſta Consolar
al triſte y desconsolado = - Abcuhupquan zona [a]opqua uiza apquas ubguysaia
Dios huihin asan umcubunynga, La setima rrogar
a Díos por los viuos y los muertos =
La Confeçion =
- 4Hycha hata guaiquinquy chaguequa chuenza 5cha[-]
quisca chaguisca 6Dios achie gueca 7Confesar zebquys[-]
qua 8nga ʃanta María Virgenca 9ʃan miguel ar[-]
cangel, 10nga, ʃan Juan bautíſtaca, 11nga ʃantos apos[-]
toles ʃan pedro ʃan pabloca, 12nga ʃantos apuyn uca
13nga mue padreca 14zepuyquyn uca 15Chaquie chauza,
guahica 16hycha gue 17m pquauca 18ʃanta Maria Vir[-]
gen,ca 19agachi zebgasqua 20ʃan miguel arcangel,
ʃan Juan bautiſta ʃantos apoſtes ʃan pedro ʃan
pablo 21nga santos apquyn uca 22nga mue padreca
23Diosca 24isan um[m]cubunynga 25amen Jesus =
Confesʃionario =
- 1Chipaba Dios umpecado zon uca aapqua aguzin[-]
gaum pquaca, xis gue maquinga: umpabe Dioʃ
mue quyia apquyquyn maysquisa [a]obaque maquy[-]
ia, umpecado apquyn uca mhahac athyzynnyn[-]
ga, nga ban ai[i]an hyspqua um[m]quyzinga umga˰nga, xis[-]
ypquan umpecado zon uca um[m]quy nûca, umguquy[-]
nûca, um[m]chisyzac, muyias, um[m]quys achanynga um[m][-]
sieszinza[1] , um[m]fanzinga; umpecado atybe um[m]chi[-]
synan pecado amuia gue um[m]quysqua, nga xis
[quíhichan ]
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido sieszinga.
- quihichan Confesar um[m]quyza: ˰yc geuc˰ua ipquan ˰amas
qua: xis ipquan, Dios [a]obaca chuenza guhaica,
um[m]quy mpquaca aapqua aguzinga umzinga nga
umguaque atabe chuenza muhẏsynzaz ys um[m][-]
quynan aitaz umguquenan, com haquybique
um[m]quynan pe˰rdonar umzinga =
[Preparación para la confesión]
- Ieo ficaz aquyn Confesar um[m]quy. quanto tiempo a
que te Confesaſte[?] = - Quaresma,z hys mieca zocam ana Confesar, um[m][-]
quyoa, Confesaſte la quaresma pasada[?] = - zocam uo[n]n Confesar um[m]quyoa, Confesaſte aora dos
añoʃ[?] = - Zoca[m] min, muhcan, hyzcan, ta[a]n &.a aora 3. 4. 5. 6. =
- Pecado maquyia, maguza yquy masunoa yn
xie Confesar, um[m]quyioa umpquyquyz [y]quy um[m]ta[-]
oa, los pecados que abeis hecho dhō e ymajinado
hacer abeislos traido a la memoria para Confesarloʃ[?] - Pecado maquyia quichana umpquyquyz athy[-]
zhensu[c]a por aber hecho pecados os duele El corazon[?] - Chibu: sa, chipaba Jesuchriſto Cruz fiſtac abgy
zac ucua[1] , chie azon uca, suetiba abayaquy chigu[-]
ene: nga chipaba Jesuchriſto chisan abgy quycha[-]
na, suetiba huina fac chiabta; nga achutaquy
chiabganga, chisan xis abquy quychana, chi-
paba chiDiosc aguene mpquaca chipecado
boza ahoc oguaica[2] chibquy quychana chipquy[-]
quez atyzynynga. anteʃ que nueſtro ʃeńor Jesu[-]
chriſto murìera en la cruz todos nosotros eramoʃ
esclauos del demonio y porque Chríſto murio
[Por_]
136
- por noʃotros nos saco del poder del demonío
y nos hiço sus híjos y porque hiso eſto por noʃotroʃ
y ser nueſtro Díos y seńor nos a de doler El cora[-]
zon de auerle enojado con nueſtros pecados =
- Zeca, maquyia, maguza, yquy masunoan sie, cha[ha]c
uzu: um[m]sienzinga um[m]fanzinga, pecado atybe, um=
puyn aganan, um[g]uzacan, umfisca aguaianenga.
ea pues, deçíd los pecados que aveis hecho, dhō, y.
pensado: no tengais míedo, ni uerguenza: porʠ
sí dejais de Confesar, algun pecado mortal, ʠ ʃe os
acordare; vueſtra alma se condenara =
[Primer mandamiento.][1]
- Chiguaia ʃanta yglesía, quisca guisca chihuc gues[-]
ca ocasac, umgusuoa. Lo ʠ nueſtra madre, La Santa
ygleçía haçe dize, y enseña desis uos ʠ es uerdad[?], - Zaita miguecha, miguexica, hizca toba quyia um[-]
mocan[n]uoa, com um[m]quysuoa. ʃabeis haçer las he[-]
chizerías que vueſtros tíos y abuelos haçían antí[-]
guamente o las haseíʃ[?] = - Vmguaquez aiunan, tybara gue, fucha ch[u]u, osca io[-]
tu, iusuca, abgynyioa abgynzhynyioa: chichiba um[m][-]
gaoa com, mipquabez aguezac aganan, mipqua uaca
azasinan, ummistynyngaoa, com ummiſtyzhin[-]
gaoa. xis uaca osca iotu, fucha ch[u]u, umty[u]oa. quan[-]
do eſta algun pariente vueſtro enfermo mandaíʃ
a algun bíejo, ʠ masʠ haio, o tome tabaco, para uer
si morira o sanara El enfermo, o mandaís que hagan
eſto para ʃauer si allareíʃ lo que ʃe os a perdido[?] _ - vmie uac azana, sas micaca migu[a]
ia quisca um[-]
chuta um[m]tyus amnes amos[u]ua. quando paris, man[-]
[daís]
- ↑ En este lugar parece empezar el primer mandamiento y por ello hemos colocado este título que está ausente en el original.
- dais que lleuen vueſtros híjos a lauarlos como ha[-]
çian vueſtros passados[?] =
- vm[m]uysuoaz aguaian[n]a ocasc umgusuoa. Creeis en
ʃueños = - ʃumyguiz acon[n]an sunemoque zha rintez ain[n]a
ui chemsiez xcha nga guesca xcha ba com ichu[-]
ta zubatan biza abgyioa ʃiqua cha[ha]s aquynsuca
um[m]gaoa. quando llora la tortola Canta El uiche[-]
ro, y la lechuza de noche Creeis que es para moriroʃ
uos o alguno de bueſtra caʃa[?] = - Suetyba chequy bohza umcubunuoa, nga, ys acubun
ocasac umguquyoa. aueís hablado Con algun mohan
dando Credito a lo ʠ diçe[?] = - Chunsuaguia aboza umcubunuoa ipquabe aboza
umchioa, nga, sis guaca nyia com chuecuta,
ba, amuys um[m]nyoa com umza[go]oa. aueis habla[-]
do Con algun ydolo pídiendole alguna coʃa y pa[-]
ra eʃo abeisle ofreçido plata o esmeraldas, o aueíʃ
ayunado[?] = - Cuzafiba ipquabe oc um[m]nyoa. aueis ofreçido algo
al guracan[?] = - Sua chie faoa, Dios gue umpquyquyz ec amioa.
El sol Luna Y eſtrellas aueislas juzgado por Díoʃ[?] - Ipquabe chibchazhum, Bochica, suetyba aquymu[-]
y miguecha miguaia hoc agaia mue ocasac um[-]
gucoa, Las Cosas ʠ los miníſtros del demonio en[-]
señaron a vueſtros antepaʃados Creeis ʠ ʃon uer[-]
dadeʃ[?] = - Chyquy, Dios, aquymuy, mihoc aguesca ocasac
[umguoa]
137
- vmpecado mafie quichana Dios sis ichubia
fiſta btazinga, umpquyquy tena, yquy um[m]sunuoa
porque tengais muchos pecados aueis pensado en
vueſtro Corazon que no os los perdonara Dios[?] - Chie cupqua cieloquy chinazinga umgaoa chi[-]
bgynan chifizcan xie abgynga com zoque anã[-]
[n]ga chica ba com guiac aganga. aueis dhō noʃo[-]
tros, yndios, no iremos al çielo porque en muri[-]
endonos, nueſtras almas tanuien an de morir
o se an de ir al paramo, y haçerse benados o hoʃos[?] - vmguaquez abgynan zaita cuhuca agu[a]haia
ny[e] my[e] um[m]quysuoa. quando se muere algun pari[-]
ente vueſtro haçeisle las onrras Como hasían
vueſtros antepaʃados[?].
Segundo Mandamíento =
- Dios fiſta com Cruz fiſta ba quyzagoca jurar
um[m]quyoa. abeís jurado El nombre de Dios en uano[?]_ - iemza jurar um[m]quyoa. aueis jurando Con mentira[?]_
- yca ficac[o]a jurar um[m]quy. quantas ueçeʃ aueís jurado[?]
- Juſtiçia [a]obana ˰ienza quyzagoca jurar um[m]quyoa. aueíʃ
jurado Con mentir[1] delante de la juſticia[?] = - Muysca atebe juſtisia [a]obana iemza jurar maquyia
um[m]ty[u]oa. aueiʃ mandado alguno que jure con men[-]
tira delante de la juſtiçía[?] = - Iemza umpaba fiſta umguaia fiſta com umchuta
fista jurar um[m]quyoa. aueis jurado por vueſtro
Padre
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "mentira" en lugar de "mentir".
- Padre o madre o por vueſtroʃ híjos Con mentira
- Dios fiſta ipquaue cho zybquyzinga zynyia ze[-]
[m]maozinga iusuca guena zymizinga guhaia hycha[-]
que zybzazinga umgaoa. aueis jurado de no haser
bien de no preſtar dinero, de no uisitar enfermoʃ
o enterar muertos[?] = - Vmguaque umsoque chuenza guhaica um[m]quyn[-]
ga, jurar um[m]quyioa, aueís jurado de haser algun
mal o dańo a vueſtros proximos[?] =
Trsero[1] mandamíento
- Domingo fieſta ubaca miʃa ys um[m]taoa, com ys guaca
umchosua. aueis dejado de oír míʃa los domíngos y fiéſtaʃ
o abeis trauajado en ellos[?] = - Chyquy sis fieſta ysoa pqupqua fieſta gue abgana
ys ubuca miʃa ys um[m]taoa com choc um[m]quyo =
En laʃ fieſtas que el P.e dìse ʠ ʃon fíeſtas de yndíoʃ,
aueiʃ dejado de oír miʃa o aueys trauajado[?] = - Ygleçia tyna miʃaz angusquana quycana um[-]
guqueoa. míentras ʃe dise míʃa aueiʃ parlado en
la ygleçia[?] - Ígleçía tyna muysca atybe um[m]guoa com umtyh-
quaoa: aueis muherto o herido alguno en la yglesía[?] - Ígleçia tyna fucha atube aboza ummioa com a[y]bas
umzyquyoa. aueis Conosido Carnalmente en la y[-]
gleçia alguna muger, o aueis deseado haserlo[?] = - Quaresma atube Confesar ys um[m]taoa: aueis deja[-]
do de confesar alguna quaresma[?] = - Viernes quaresmain guequa nauidad uigilia
Pasqua_
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "Tersero" en lugar de "Trsero".
138
- Pasqua Resurrecçíon Vigìlìaín xie yunar um[m]quyoa
aueis ayunado los viernes que ai en la quaresma y laʃ
Vígilias de nauidad y Resurrecçion[?] =
- Chyquy ígleʃia tyna umubana míʃa abquyna guas[-]
gua suec abgana bendita agua umgec abtana sie sue[-]
c aguequa umgec abtasqua ynga ynaia azonocua iglesia
tyna chyquy quisca umuquan a˰chazanyoa. lo que el pa[-]
dre hase en la yglesia, delante de uos Como es desír míʃa,
bautisar niños, echaros agua bendíta y otras coʃaʃ
aueyslas despresiado[?] = - Jesuchriſto aoba auquy Cruzin sie chiguaia Virgen
aoba auquy umuquan azanyeoa. La ymagen de Jesu[-]
chrísto, La Cruz y las ymagenes de la Virgen nueſtra
ʃeñora y de otros ʃantos aueislos[1] tenído en poco[?] = - Misaz fien i[a] angusquana ui [m]mioa, aueis entrado
tarde a míʃa[?] = - Misaca vangelio ypquana ui [m]mioa. aueis entrado
en miʃa algunas ueses despues del euangelio[?] = - Yca atybe Comendero mpquaca Corregídor mpqua[-]
ca chyquy mpquaca uchasa umchubia muexca
mpquaca misaz ys um[m]taoa. aueis faltado algu[-]
nas ueçes de misa por miedo del encomendero, del core[-]
gídor, o del padre o por deuer algo y no pagarlo[?] = - Yca atabe umgimqua umchisuoa maguezan os [m]ma[-]
zenga mpquaca maguezan misac umhuzaoa. aueiʃ
dejado de uenír algunas ueʃes a miʃa por no tener man[-]
tas que poneros[?] = - Yca atabe miusuquan mpquaca miʃaz ys um[m]taoa[?],
aveíʃ
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "aueislas" en lugar de "aueislos".
- aueis faltado algunas ueçeʃ a la miʃa por eſtar
enfermo[?] =
- Ys miusuquana miʃa m[m]nyquazana, pecadoc umgu[-]
queoa, pecadoc um[m]sunoa, y quando eſtauas malo
que no oiſteis misa pensaſteis quera pecado[?]_ - Consertadoc umguen umpquaca baquenoc umguen mp[-]
quaca misaquy umhuzaoa: por ʃer Consertado aueíʃ
dejado de uenir a míʃa[?] = - Mue aquynza mpquaca mpquyquy magueza mpqua[-]
ca miʃaz ys um[m]taoa. por no poder mas y sin culpa
vueſtra aueis faltado a la miʃa[?]_ - Nga ynacan ys um[m]tana aquynzan mpquaca um[-]
pquyquyn maguezan boz, umpquyquy guec umgucoa.
y faltando entonses por no poder mas y sín tener cul[-]
pa pensaſtis que era Culpa vueſtra[?] = - Iusucua fon umzona[1] mpquaca misac umhuzaoa;
por eſtar Con algun enfermo no ueniſtis a misa[?]_ - ʃis um[m]quysqua bohoz iusucua fon umzon bohoz,
mue chanyque miusucua bohoz, umchana, um[-]
gib˰mqua, maguezan bohoz masiruir maquy um[m]quys[-]
qua, umpaba um mabtasquaza bohoz nga ynaca,
misaz ys um[m]tana, mue umchubiac agueza, pecadoc
umguzinga, pecado yque um[m]su[n]zinnga mue um[-]
huinia pecadoc umguquena, pecado um[m]quysqua[-]
za nan quam. hysy pecado |cumin um[m]quysqua
quando eſtais de esa suerte ocupado aconpańando
algun enfermo o que uos lo eſtais o quando no teneíʃ
manta ʠ poneros o sois Consertado y vueſtro amo
os ocupa.
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido umzone.
139
- os ocupa, no es Culpa Vueſtra El faltar a miʃa
y asi no jusgueis que lo es porque si lo jusgais areíʃ
pecado mortal aunque no lo sea =
quarto mandamíento =
- VmPaba umguaia
mueumquyia[1] muexhica
yn maysquisa achie umquyioa. aueis hon[-]
rrado a vueſtros padres y a bueſtros mayoreʃ[?] - vmpaba umguaia pobrec agana
um[m]˰nez yc amina
ma[ha]c atyzhynoa yie osezhenga nxie hoc um[m]neoa.
Eſtando vueſtros padres pobres o enfermos os a[-]
ueis Conpadecìdo de ellos y Remediadoles ʃus ne[-]
ʃecidades[?] = - Vmchuta umbosquaoan xie chuenza guhaica
abquynan yquy umsisuoagosua. quando vueſtroʃ
hijos o criados hasen alguna coʃa mala Reprehen[-]
dislos[?] = - vmchuta umguasua utrina sicas um[m]chysyoa,
nga quichana sa umchuta atube suec agazaoa
aueis eʃcondido vueſtros hìjos que no salgan a la do[-]
trína, y por eſto teneis algun hijo sin bautisar[?] _ - Muysca atebe izhys m[m]iſtyna fucha aboza acu[-]
bunsucana achue umgaoa com ubia nga um[-]
gaoa. por uer vueſtro proxímo ablando
Con alguna muger dijísteis que seria su mançeba
o dijiſtis que era ladron[?] = - vmpsiqua umtybara gue. apquas chyquy sue
achiez um[m]zaoa. aueis tenido rrespecto a bueſtroʃ
Casiques y Capitanes y a los saçerdotes y espa[-]
ñoles[?] =
quinto =
- ↑ Creemos que lo correcto era mcaca.
quínto mandamíento =
- Vmguaquy bohoza, umgensuoa umminagoa um[-]
caqueoa. aueysʃ os enojado Con vueſtros paríenteʃ
rrenido[1] o peleado[?] = - Ficoa fiquenzaoa. bchahanoa. fue poco o mucho[?]
- Muysca fiqua bohoza minago. Con quantos aueis rreńido[?]
- Vmchihica boza umgẏi vmubso umquñada mina[-]
go. aveis rreńido con vueſtro suegro o ʃuegra Cuńa[-]
do o Cuńada[?] = - Vmchihica vmgyi boza um
minagoa. aueis rre[-]
ńído Con vueſtro híerno o Con vueſtra nuera[?] = - Vmguaca vmgeca minago. aueis Reńìdo Con vueſtro
hierno o con vueſtra nuera[?] y si fuere muger = - Vmguaca umchas uaia umCuńado umgeca abo[-]
za minagoa. aueys Reńído Con vueſtro suegro suegra
Cuńado o Cuńada[?] = - Vmgui boza umcaquyoa. aueys peleado Con Vueſtra
muger[?] = - Vmsaoa boza. Con Vueſtro marido[?] =
- Muysca atebe muhuc a[g]uaicansuoa. aborreseíʃ
a alguien[?]: - Cha atube com fucha atube umguoa com um[-]
thyquaoa. aueys muerto o herido algun hombre
o muger[?] = - Muysca atube muhc auaicansuca mpquaca nga
abgybe um[m]gaoa. por ʠrer mal alguna perʃona a[-]
ueisle desseado La muerte[?] = - Mue chanyca nga zibgybe um[m]gaoa. aueis os
deseado a vos mismo la muerte[?] =
Muysca
- ↑ Creemos que lo correcto debió ser "rreńido" en lugar de "rrenido".
140
- Muysca umiec azo[n]na guan um[m]taioa guaca =
hizca toba m[m]iotuoa com sis guaca muyia ipqua[-]
ue um[m]quyoa com yquy um[m]suneoa. Eſtando vos pre[-]
ńada aueís tomado algun bebediço o hecho algo
para mover la Criatura o aueis deseado hacérlo[?] - Muysca umguioa uaca hizca toba hoc um[m]nyoa
com hoc um[m]nynga um[m]suneoa. aueis dado algunas
yeruas venenosas a alguien para matarlo, o dese[-]
astis hacerlo[?] = - Vmsaoa uchas afucha ac abaquy[n]nenga mpqua[-]
ca hoc ahuaicanynga ûaca hizca toba hoc um[m][-]
nyoa com nga hochum[m]ny um[m]gaoa. aueis dado
a Vueſtro marido alguna yerba, para que auo[-]
rresca y oluide alguna muger o aueis deʃeado
hacerlo[?] = - Muysca atube boza minago quichana aboza
umcubunzac ag[u]oa. por auer rreńido Con algui[-]
en aueisle quitado la habla[?] = - Muysca achuencha[1] uaica mhas quyia umboza
acubonio[a] com perdonar ma[ha]c abzi[i]oa ummuys_
ahuquyna puena umboza zecubunzînga perdo[-]
nar zebquyzinga zebgynan zefizca gue um[-]
boza acubu[n]nynga. uiniendo alguno ʠ os[2] hecho
mal a hablaros y pediros perdon aueis dhō an[-]
da que no quiero ablar con uos quando me muera
ablara Con uos mí alma[?] = - Muysca chuencha[3] uaica ys maquyia aboza per[-]
donar um[m]chioa[4] . aueis pedido perdon a la perʃona
que uos hiçiſtis algun mal[?] =
[seſto =]
El sexto mandam.to
- Mançebadoc umguynuoa. eſtas amançebado[?]_
- Ficaz aquyn mançebarc umguene[1] . quanto temp[2] a que
eſtas amançebado[?] = - Fucha fioa aboza ummioa pecar um[m]quyoa, Con
quantas mugeres aueis pecado[?] = - Ata ata achc, achc yca ficaqua aboza pecar m[m]quy
quantas ueʃes aueis pecado Con cada una[?] = - Yca bicaca a[y]bas umzequeoa umpquynía aga. quan[-]
tas ueʃes las aueís penʃado y deʃeado[?] = - guasgua fucha sa chac azaza um[m]ioa. aueis pe[-]
cado Con alguna donçella[?] = - Fucha atube boza um[m]ioa umuaque umsoque hyuy[-]
chac aguequa ba umgyi ummioa, aueis pecado
Con alguna muger que ʃea vueſtra tia vueſtra nue[-]
ra o vueſtra parienta[?] = - Afucha asaoac aguequa asaoa magueza aueíʃ
pecado Con alguna Caʃada o soltera[?] = - VmComadre achuta sueque magaia Confirmar
maquyia pecar muyganoa com xis umaisado
boza ummioa com a[y]bas um[m]zequyoa. aueís peca[-]
do Con Vueſtra comadre o aijada de bautísmo =
o Confirmaçíon o aueislo deʃeado[?] = - casarc umguenuoa umguiz aguenua
ʃoíʃca[-]
ʃado = - To maia bohoza ummioa: mue umguspqua
cha bohoza ummioa. aueis pecado con algun
animal o Con otro honbre Como uos[?] = - Fucha atube m[m]iſtynan com umpquyn
[agana]
141
- agana mueta bohoza chanyquy um[m]fuchenuoa.
Viendo alguna muger o acordandohos de ella aue[-]
ies tenido poluçion Con vueſtras propríasmanoʃ[?]
- Vmmuysuo um[m]fuchinuoa. entre ʃueños aueíʃ
tenido poluçion[?] = - Vmquybue muy um[m]ga ypquana ys muhca a[-]
chuenoa com umquybzac uba[1] fucha atu[-]
be umpquyn agaoa. despues ʠ despertaſtir[2] ,
os holgaſtis de esso o antes de dormir pensaſtis
en alguna muger[?] = - Vmpecado fucha abohoza magana umpquyn
agana umchueneoa, com, umguaque boza um[-]
muyhtysua. quando os acordais de vueſtros pe[-]
cados carnales os aueis holgado o aueislos conta[-]
do a vueſtros parientes[?] = - Cubun achuenza guaica yquy umguqueoa
aueis hablado palabras disoneſtas[?] = - Fucha atube aboza m[m]inga guaca a[y]ta um[m]io[-]
queoa aquicha um[m]zanoa c[o]m aquynguac um[-]
[m]taoa. aueis apretado las manos o pisado los píes
de alguna muger o aueisle tocado la uarba[?] = - Vmchuta ba com umbosquaoa oa umguena
mancebarc agueno ummucans ana yquy
muys minagosquazaoa. aueis Consentido
a vueſtros hijos o críados amançebados en
vueſtra casa[?] = - Arcaguetequy
quyumguenua. aueis çido al[-]
caguete[?] = - Vmguin xie umchuen xie, at uca umguena
[mibizi-]
- Vmgui aobana umchue aboza um[m]quybuysuoa.
delante de vueſtra muger, dormis con vueſtra man[-]
çeba[?] = - Vmchue boza um[m]quybuynenga mpquaca umgui
achuue: muys umtycoa com umgui asquisa a-
quybuysuoa. por dormir Con vueſtra mançeba
dejais que Vueſtra muger duerma tanvien con su
mançebo[?] = - Vmsaoa booza at uca um[m]quybuysuoa. dormíʃ
Con Vueſtro marido[?] =
' - Vmsaoa aguaque huizine abooza ummioa.
aueis tenido parte con algun pariente de vueſtro
marido[?] = - vmgui aguaque huiza abooza ummioa. aueíʃ
pecado Con alguna parienta de Vueſtra muger[?]
Septimo mandamiento
- ipqua atabe ummubiaoa. aueis jurtado algo[?]
- Vmbuchugosquana umguaque agotaque um[m]taoa,
L, umcusquana m[m]utysucana umguaquez agota
umnyoa. quando Comprais o uendeis engañaíʃ
a vueſtros projimos[?] = - Naipi um[m]quynan puma umgeinan ys abooza,
naipi maquisca puma mageisuca agotaque
um[m]taoa. quando jugais a los naípes o tirais a laʃ
pumas[1] aueis engańado aquellos Con quien Jugaíʃ[?] - Maepqua, maguaca ma
mubia [a]epquague hoc u[-]
mnyoa. aueis rretenido lo que hurtaſtis[?] =
[maepqua =]
- ↑ Quizá hace referencia a las 'pumas' o 'fruta's' de un árbol.
142
- Maepqua maguacaz mahiſta umhuinoa com
[a]epquague hoc umneoa. Lo que se pedio[1] j allaſteis teneís[-]
lo en vueſtro poder o aueislo dado a cuyo es[?] = - Vmnyia a[m]maona ys uaca a
ieta um[m]chioa[2] . aueíʃ
pedido logro del dinero ʠ os an pedido preſtado[?] - ipquaue ummubianynga umpquequez amioa
aueis deseado hurtar alguna coʃa[?] = - Iglesia [a]epquague m[m]ubiaoa com ummubianen[-]
ga umpquequyz amioa. aueis jurtado algunoʃ
vienes de la yglesia o pensado[?] = - Iglesia epquague chyquy guen suza chyquy ahuin a[-]
guequa com arropa nchuioao[m]huca abnynan
ummubiaoa. las coʃas de la ygleçia ʠ eſtan en caʃa
del padre y en su poder o la rropa de la yglesia que an
dado a labar La aueis hurtado[?] = - iglesia tena muysca atube afoi sacate chana foi
apquapqua achine m[m]ubiaoa. dentro de la yglesía
aueis hurtado alguna manta de algodon o de lana,
ʃombrero o camisseta de alguno[?] = - Sue achoquy um[m]quyioa guaca mpquaca cuca
muhc abnynan muys um[m]taoa. auiendo rreçiui[-]
do paga de algun espańol para trauajar aueíslo
dejado de hazer[?] =
Octauo Mandamiento =
- Muysca atube muyngua, yn m[m]zyquyoa. aueiʃ
leuantado falso teſtimonio alguna perʃona[?] = - Vmguaque aieca angusqua mmnequana uchasa,
ys manequaoa umguquena ys manequaoa ach[-]
quisa umguque com yquy umgyioa. auiendo
oido de
- oido desir algun mal de vueſtro proxímo, aueìslo
Contado fielmente o aueís ańadido de maʃ[?] =
- Maica, maiſta com muysca [a]ta ahuquena muhu[-]
cu choa. Contais uìdas agenas o holgais os de oirlaʃ
Contar = - Fucha muysca abooza pecado m[m]gana mpquaca
vmchiegosqu[u]a. aueis os alauado de auer pecado
Con alguna muger[?] = - Sue ba com psihipqua ba umbooza ami mpquaca
mchie mgusuoa. os abeis alauado de que algun es[-]
pañol o cassique llego a uos[?] =
Noueno mandamiento =
Deçimo mandamiento =
- Vmguaque anyiaz afuta a[y]bas umzequyoa. aueis
deseado la plata y haçienda de vueſtro proxímo[?] - Vmguaque umsoque anyiaz aguene quichana
umpquyquez atyzhynsuoa com a[y]bas Vmzyquy[-]
oa hychangaue yspqua zmiſty umgaoa. os peʃa
de ʠ vueſtro proximo tíene muchos dineros o
quisierades ʃer rrico Como El[?] =
[Preguntas posteriores a la confesión][1]
- Xis pecado pquyn uca Confesar maquyia fhiſta[-]
ca umpquyquyz athyzynʃuoa. os peʃa de auer he[-]
cho eſtos pecados[?] = - Ban ai[i]an umPaba Dios, seruir um[m]quynga um[-]
gasoa. proponeis el seruir a Dios de aqui adelante[?] - Vmpecado hyscuoa. no tienes mas pecados[?]_
- Amuia ipqua atabe umpuyn agasuoa, acuer[-]
[darte]
- ↑ En este lugar empiezan las preguntas generales que se hacían luego de tomada la confesión; y por ello, colocamos este título que las separa del décimo mandamiento.
143
- daſte de otra coʃa[?] =
- Ipqua atabe mhac abhaquynzingaco, míra no
se te oluide algo = - Xis zocam ata fiſtaca xis um[m]quynga, eſto a[-]
ras eſte año =
[Exhortación al penitente][1]
- 4Chuencha[2] guaica maqu[y]ia maguza, pquyn uca
- 5 Vmpquy˰cn ûc, choquy: 6 ynga Vmpaba Dios [a]obaca
- vm[m]quy mpquaquy, 7vmconsucas vminsucas, 8Confeʃar
- vm[m]quynan, 9aapqua aguzinga. 10ys quihichan gue,
- 11achuta Jesuchriſto, 12chiganêca abtyu: 13nga, aeba
- booza, 14chie amhizcaioa; 15nga suetiba aetan faquy, chie
- amaioa 16ahuquy 17
hysc aguen mpquaquy, 18 isu, cosu; 19yn[-]
ga umpecado aapqua aguzinga, yquy ziu. 20Vmpaba - Dios ahyca zhiu[3] : 21chiguaia ʃanta maria: 22ynga ys
- booza 23arrosario rreçar quyu. 24umpquyquy zon uca,
- 25hoquy nyu, 26hisquy um[m]quynan 27çielona umquypqua[-]
- z aguennynga. 28yna gue Santo pquen uca a
pquypqua. - 29ynga sis quypqua vmmyſtyioa: 30Diosz perdonar
- mabquyioa, 31ipqua [a]tabe chuenza32 muysca atabe mhas
- abquynan 33perdonar quyu: 34nga, mue muysca ata[-]
be chuenza guaicaz: ys um[m]quynan 35perdonar - zhiu[4] : 36vmmnequaoa.
[Sermón del pecado original][5]
- 37Chibu ysca, 38mihac chaguinga, 39choc mimny[-]
pquanyngaco. 40chie chigue Dios, 41muyscac agaza[-] - c uhca 42cruz fihiſtac zos aianzac uhca, 43chisan
ab[gy]za,
- ↑ Hemos colocado este título para indicar que en este lugar comienza la 'Exhortación al penitente', similar a la que trae la gramática de Lugo en el folio 156 recto, pero con algunos descuidos y variaciones ortográficas.
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido Chuenza.
- ↑ El imperativo del verbo -zisqua, -es decir ziu-, aparece en este lugar escrito con el dígrafo 'zh', tal como lo hace Fray Bernardo de Lugo, lo que podría indicar que esta 'Exhortación al penitente' fue tomada de la obra del Franciscano.
- ↑ Ibíd.
- ↑ Hemos colocado este título para indicar de manera aproximada el asunto principal del que trata el texto que está a continuación.
- abgyzac uca 1muysca fisca atuca nohocan, 2çíelo[-]
- c anaza 3guaty quyca, 4hata choinc aguequaza 5saia
- nza. 6Van ysc agueza 7guasgua ingue zunga [a]fizca 8sue[-]
- c aguenan, 9batisar, anquys, 10ynacan guasguaz
- abgynan 11ubtas çieloc zos aiansuca, 12apquas sue,
- cuhuma choc aguequa, 13pecar achubia maguezac
- 14abgynan, 15guaty quycac anasqua. 16ʃasia ysque
- agueza 17Santo cuhuminc aguensan, 18ʃanto abra[-]
ham ʃanto david nohocam 19çieloc anaza 20afi[-]
zca chiuc puyna quycac anta 21miquysens 22ipqua - mpquac çieloc anazane 23mibganga, 24sa mihac_
- chauza 25choc mimnypquan nyngaco. 26ʃasia çielo
- magueza, 27quycaua magueza, 28ʃie magueza 29fiua
- magueza, 30muysca magueza 31Dios apuys azas_
- 32çielo quycaua, 33cubun ataz aguquynan 34abquy.
- 35ynacan muysca atuca 36nohocan muysca ata[-]
bie magueza: 37apquas muysca atan abquy: 38adan - guy a[y]hca: 40aguic aguequa, fucha nxie: 41Dioʃz
- han ubin abquys abzyquy. 42guahaioque sis_
- muysca agotac abta 43ys mpquaque pecar ata
- cumin abquy, 44chie chigue Dios, 45sis pecar adan
- quyia mpquaca 46ahoc oguaican mague, 47amis[-]
tyzinga cuhuc agas, 48paraison uac abta49s, abia[-]
hase: 50nga chie muysca azon uca 51adan achutac - chiguen 52mpquaque, sis apecar, chimuymy[1] .
- 53ys pecar original nguisca, 54mpquaque chi[-]
- paba Dios 55muyscaz agazac uca, 56fisca atuca,
- 57çieloc zos aianza. 58ʃanto cuhuminc aguensan
- 59guas amisqua, 60ys pecar original, 61muysca
[cunga]
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido chimny.
144
- cunga magueza 1mpquaca muysca azon uca
- 2hatan quysasan nohocan 3ys pecar abcuquys aquy[-]
nzinga. 4Dios chuta hata misericordioso, 5cuhumin- - c aguen 6mpquaque aquysyns 7hchan muysca[-]
- c zeganga, 8apecar zebcunga, 9muysca intac peni[-]
tençia zebquynga 10abga 11muyscac zeganan, 12cho nga - guahaiquin choin zemiſty, 13cho nga: çinco mill
- y tantos azotes chaguity, 14cho nga Cruz fistac[1]
- chanza 15cho nga: bgy: 16
hysc zebganan, 17Chriſtiano - muysca, 18choc ague[n]nan 19pecado cuhuma, 20mortal,
- nguiscaz abquyzanan 21çieloc ananga, 22pues ʃe[-]
- ñor Díos mio 23maDios chanycac umguezaoa
- 24hcha Dios gue, 25paba Dios 26Dios espiritu santo
- booza 27umchie atuc anzaua, 28ysquy gue: 29perʃsona
- mica ganeque 30mue perʃona amuiac umg[u]ezaoa,
- 31ocanxi[n]nga perʃona amuiac zeguene gue,
- 32Dios nguitynyngac agueza 33Dios nbgyngac
- agueza: 34ysquy aguenan 35iahacoa muysca [a]en[-]
tac 36penitençia um[m]quyngabe 37iahacoa, mangui[-]
tynyngabe 38Caſtigar manquyngabe 39Cruz fiſtac - manzangabe, 40mangungabe 41ha[t] misericordioso
- cuhuminc zeguen 42muyian aganga mpqua[-]
- ca 43muyscac Jesuchriſtoz abga =
[Sermón sobre los sacramentos de la Iglesia][2]
- Ysoa sis mimnyniquaoa[3] : chie chyque sina
- igle
ʃia tena chiquisca, chiguisca, mibchibyny[-]
ngaco: apquas choc yquy mibsunynga chien - Dios tyugo, mihuc chibgasqua, ipquabe
- fien chibquysqua mifizca achuenioa çieloc
mínanga
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido fiztac.
- ↑ Hemos puesto este título como referencia del texto que sigue a continuación y con el cual termina el manuscrito. No obstante, hay que advertir que a pesar de que los sacramentos de la Iglesia Católica son siete, sólo son explicados aquí cinco: el primero es el Bautizo, el segundo es la Confirmación, el tercero es la Penitencia, el cuarto la Eucaristía y el quinto la Extrema Unción.
- ↑ Creemos que lo correcto debió haber sido mimnypquaoa.
- minanga mpquaca: qhyn zona batismo Sacra[-]
mento chibquysqua: batismo Sacramento ipqua - vzcoá[1] ys yn chyquy, vasgua, ʃiez agenaz abi[-]
aʃquana, ʃis cubun agusquan mue zemosqua, - ego te baptiso [__]ico ín nomíne &.a[2] [3] ʃis bauptismo
- gue Sacramento apquan uca ganêca, bauptíʃ[-]
mo quhyn zona suza gue, hata choin gue, chaona, - miguzingaco sis Sacramento maguezac, çieloc
- mi
bga-anazinga, guaty quyca, çielo etaquyn zos mi[-] - [i]anzinga. Chipaba Jesuchristo apoſtolca sic
- aguque: ysoa quhycas miasaia, muysca apqua[-]
n uca doctrina chriſtiana hoc miagaia, suec- - miagaia abga; muysca Dios Creer abquynan
- ʃuec aguequanan, Dios tyugo choc abquynan
- abgy ipqua nan, çieloc zos aia[n]nynga; Creer ab-
- quyzasan afizcaz auaia[n]nynga fiernoC antan
ga abga. uchas ʃacramento apquan uca ganyc - sis Sacramento aquhyca gue. Chriſto abgy m[-]
pquaca huy chimi[i]oa çielo squyrs aiane yna[-] - can chriſtiano choc aguequa Dios huin hataca
- ahuiz[yn]nynga. suec angazanan iglesiac hui a
- mizinga ʃacramento atabe hoc annyzin[-]
ga: nga, çielo, guaty quycac anangaz ubucaz- - aquynzinga.
- Amuian zona Sacramento, ysyn Confir[-]
maçion gue: obispo chiquiguana, Chrisma - boozac abzas ˰yc amoses, Cruz [a]oque abquysquan,
- sis Cubunz agusqua nuca: Cruz [a]oque booza,
- [a]oque ma[ha]n bquysqua; Chrisma booza huize-
[suca]
14[5]
- suca, mue Confirmar bquysqua: ẏnague, sis_
- Sacramentoz anquy = chian[1] chriʃtiano chi[a]a[-]
- guequa Confirmar chi[a]anquyna suec hata
- zona chiga: batisar cuhuc chiguennan Confir[-]
marsa chiquinzac, uasgua inguezinga cuhuc, - înacan suec inguezînga chiguene: apquas_
- batisar chi[a]anquys Confirmarn xie chiquina:
- ie suec ata zona, chiguene: ʃis nzona, ʃacra[-]
menton mpquaca, chimuysquyn chisene: nga, - suetiba obac chiuiaoa, pecadoca chibenan[-]
- zinga nzona, chiquynz aga: yquy guan chiman[-]
ga mpquaca, suetiba chihuiz abtasqua, yquy[-] - guan chimazinga, sis ʃacramento chihoc_
- annys chibzuque; nga yscan, suetiba, chuen[-]
- za, guaica chihas abquyngo cuhuc[2] yquy absuns
- abxy: abgana quan aquynzinga
- A[m]micun zona ʃacramento, chiquia chiuza chuen[-]
- zac aguequa, chipecado perdonar chi[a]anquiioa, ys-
yn confeʃíone gue: ysoa, mifizcque afiſta mibchiby[-] - nan; pecar etaquyn mibquyzinga: suetiba mihuiz ˰c ab[-]
- tazingaco: pecar mibquynan ie micuinʃ mipquycane:
- ie fihiſte mimi: ys opquac abgas fiernoo[3] mie antanga.
- muysca machienza[4] pecadorc aguequa, pecar achu[-]
bian abizens apquyquy,z auscanzac bgye˰saia nan firno[-] - n apquane, ynopqua abizens ai abcanga: nga, chi[-]
- quhihicha machuenzac aguequan mpquaca, pecar
- chibquys chihas aquynnan; chuenza guaica chiquyia
- pecado apquan uca, chipquyquyz yc amis, chipquyn
- agas choc yquy chibsuns, chipquyque ocançinga[-]
[z atyhyzens]
- z atyhyzens ocanxinga chicons, chyquy amuys
- chipquans, pecado chibquyn uca chiguquyn uca
- chyquy booza chiguques muian chibgas acha[ha]n[-]
- [n]ynga, ban ai[i]an, amuiaca pecar chibquyzinga
- chipquyquyn uca chigunga, nga chyquy chi[h]ac
- vza penitensia aguesnuca chibquys acha[ha]nynga,
- chigunga, ynaca[n] u chitena absoluer chi[a]anquyna[n],
- sis ʃacramento ianquys chibguque: nga inacã
- pecar chibquys chipquyque athyzenzaca[n], yban
- chimizana[n], chichque chisunzaca[n], Confesar chi[-]
- qu[y]ia ran[1] quan umuys[2] Confesar chibquyza cuhu[-]
- gue; pecado yc bgyüqu
y[3] ypquan#[4] amasqua, - chichque Confesar chibquynan, Dios perdonar
- chia [a]bquynga nga [a]opqua fihiſtan, chifizca cho[-]
- ine,c aguens apquyzẏnz inie apuyquyne: nga -
- ysc uc chiguen[n]an chican çielona Dios boza ha[-]
taca chichihicha choinc aguen[n]ynga =
- A[m]mhycun zona ʃacramento eucariſtia gue ah[-]
ca; chipaba Jesuchríſto chanŷca achimuyn[-] - xie aeban xie, [a]opquaz abizenucua, achie bo[-]
oz ahca boze, çielon asuCun [n]uca, chyquy Con[-]
ʃagraçion cubunz aguquenan, ostian athyquy: - nga sihic ʃantissimo ʃacramenton asucune,
- chifihizca chican çielona, Dios huin ahui[-]
zinioa apuequyny, zocan pquyn uca reçiuír - chiquingac aguene. chipaba Dios [h]ata zona, Dios
- chanyca, chicuspquac amisqua: nga ys qui[-]
chan, muysca choinec aguequa, u pquy thyzyne - [pqu]y thyzine agot umchicana guesina abga
[xie]
[146]
- xie zcuspquac [m]minga zubanza, amuys apquanga:
- apquas, apecado booze qhyi amuis apquanan:
- agachi, afizca, thone; yn[i]a ap[uy]quan ʃacrilegio,
- pecado, [h]ata Cumin abquysqua; nga, ynaca, fi[-]
ernona masa anquynga; ynoca, asucuns, aga[-]
ipquanynga = - Amhazcun zona, ʃacramento ʃanto olio chah[y]ca,
- exſtrema un
çion gue. iusuca apuycan[n]a, apecado - cuman xie inguy anguy zingan xie chie epqua
- epquan maza afizca pecado booze amuhezesa;
- yn abguioa, hoc annysca, abgynan, pquyxio_
- choc Dios teca apquanga mpquaca yx quicha[-]
- na, yn anzasqua. abgyzinganaan quana, ys_
- booze yngue pquyquyz yquy ˰aguy[n]nynga.
Referencias
<references>