De Muysc cubun - Lengua Muisca

28.

Limpia cosa, idem quod[1] blanca.

Limpiar = Zema hazysuca.

Liviana cosa = Afizanza.

Loco = mazanuca.

Logro = Saquebta. l. ietago. id est, ganancia hecha yá.

Logro hacer = saquebtasqua. es el q.e da el logro, el q.e esta corrido,
el q.e le recibe.

Lugar = quypqua. et etiam dicitur de occasione, et commo di-
tate, sicut hispane
[2] .

Lombriz = Sosua. l. ona.

Luna = chie. Luz = chie. / La claridad de la luna = chihisagui. l. chiequyn--guy.[3]

Lucero = cagûi.

Llaga = Izagachâ, sarna podrida proprie.

Llagado = Izaquyn, gachaquyn.

Llamar, hoc est, appellare tali nomine[4] = Zebgasqua. v.g.
Pedro me llamó Juan = Pedro Juanegue chabga.

Lagarto = Muyhyzysô.

Llamome Juan = Juanegue zehyca.

Llamar nomen de novo imponendo[5] = Ahycaʠbgasqua

Llamar = Ahyca Zebzisqua.

Llamar ȧ la puerta = guequy hycas Zebgyisuca. l. gues zebgyisuca.

Llama de fuego = gatabimy.

Llanto = Cone.

Llanten hierba = chy vbica.

Llegar = Zebquasqua.

Llegar á menudo = Zebquasquasuca.

Llegarse junto alguna persona, ó cosa = Amuys. l. aobaque ze-
quysqua. / Allegate á mi = Zemuysaquyu. l. Zubacaquyu.
Item = amuys zebquasqua. Imp.o abquaò._ Llegate acá = sie
cazo. _ Llegaos acà = Siecaviz._ Item llegate acà = Siecaquyu._
Sientate junto à mi = Siecatycu.

Lleno estar = Iesisucune. l. Izone. l. yetan aquyne. l. yetan asu
cune. l. azone. l. iy aquyne.

Llena cosa fuera de lo q.e es vaso = fuyza. v.g. tutuaba fuyza = lleno
de flores._ tutuaba fuyzygue = lleno está de flores. Significa
tambien totus a, vm[6] . v.g. todo es de oro = Nyia fuyzygue.
significa tambien æque, adæquate, igualem.te son buenas. cho-
fuy zygue.

Llevar = Zemnysqua. Item bxy de presente tantum[7] .

Llorar = Zeconsuca. imp.o 2.o macosa. Llorador = Aconmague. l.

Acosyn mague.
Lematización[8]
28.
  1. Limpia cosa, idem quod[9] blanca.
  2. Limpiar = Ze[m]mahazysuca.
  3. Liviana cosa = Afizanza.
  4. Loco = mazanuca.
  5. Logro = Saque bta. l. ietago. id est, ganancia hecha yá.
  6. Logro hacer = saque btasqua. es el q.e da el logro, el q.e esta corrido,
    el q.e le recibe.
  7. Lugar = quypqua. et etiam dicitur de occasione, et commo di-
    tate, sicut hispane
    [10] .
  8. Lombriz = Sosua. l. ona.
  9. Luna = chie. Luz = chie. / La claridad de la luna = chihisagui[11] . l. chie quyn--guy.[12]
  10. Lucero = cagûi.
  11. Llaga = Iza gachâ, sarna podrida proprie.
  12. Llagado = Izaquyn, gachaquyn.
  13. Llamar, hoc est, appellare tali nomine[13] = Zebgasqua. v.g.
  14. Pedro me llamó Juan = Pedro Juanegue cha[a]bga.
  15. Lagarto = Muyhyzysô.
  16. Llamome Juan = Juanegue zehyca.
  17. Llamar nomen de novo imponendo[14] = Ahycaʠ bgasqua
  18. Llamar = Ahyca Zebzisqua.
  19. Llamar ȧ la puerta = gue quyhycas Zebgyisuca. l. gues zebgyisuca.
  20. Llama de fuego = gata bimy.
  21. Llanto = Cone.
  22. Llanten hierba = chyvbica.
  23. Llegar = Zebquasqua.
  24. Llegar á menudo = Zebquasquasuca.
  25. Llegarse junto alguna persona, ó cosa = Amuys. l. aobaque ze-
    quysqua. / Allegate á mi = Zemuys aquyu. l. Zubac aquyu.
    Item = amuys zebquasqua. Imp.o abquaò._ Llegate acá = sie[-]
    c az[a]o. _ Llegaos acà = Siec aviz[ua]._ Item llegate acà = Siec aquyu._
    Sientate junto à mi = Siec atycu.
  26. Lleno estar = Ies isucune. l. Izone. l. yetan aquyne. l. yetan asu[-]
    cune
    . l. azone. l. iy aquyne.
  27. Llena cosa fuera de lo q.e es vaso = fuyza. v.g. tutuaba fuyza = lleno
    de flores._ tutuaba fuyzygue = lleno está de flores. Significa
    tambien totus a, vm[15] . v.g. todo es de oro = Nyia fuyzygue.
    significa tambien æque, adæquate[16] , igualem.te son buenas. cho-
    fuyzygue.
  28. Llevar = Zemnysqua. Item bxy de presente tantum[17] .
  29. Llorar = Zeconsuca. imp.o 2.o macosa. Llorador = Aco[n]n mague. l.
    Acosyn mague.


Referencias

  1. Traducción del latín: "Lo mismo que".
  2. Traducción del latín: "Y también se dice apropósito de la ocasión y la comodidad, como en español".
  3. -guy está escrito encima de chiequyn-.
  4. Traducción del latín: "Es decir, llamarse con tal nombre".
  5. Traducción del latín: "'Un nombre nuevamente impuesto', es decir cuando se vuelve a nombrar algo.".
  6. Traducción del latín: "Todo, toda, todo (neutro)".
  7. Traducción del latín: "Solamente".
  8. Realizada manualmente por Diego F. Gómez.
  9. Traducción del latín: "Lo mismo que".
  10. Traducción del latín: "Y también se dice apropósito de la ocasión y la comodidad, como en español".
  11. Creemos que lo correcto debió haber sido chihizaguy.
  12. -guy está escrito encima de chiequyn-.
  13. Traducción del latín: "Es decir, llamarse con tal nombre".
  14. Traducción del latín: "'Un nombre nuevamente impuesto', es decir cuando se vuelve a nombrar algo.".
  15. Traducción del latín: "Todo, toda, todo (neutro)".
  16. Traducción del latín: "igualmente, de manera adecuada".
  17. Traducción del latín: "Solamente".
  18. Fotografía original en la Real Biblioteca de Palacio.