De Muysc cubun - Lengua Muisca

Equivalencias

Desarrollo de *d > Palatalización en muysca:Rotacismo en uwa

dz:r

 DuitUwa centralDamana
sacareja
recha
sipquasucaríonro
sisquerihcá
sospquarócuramɨnkwa
sosqua(2)roquinro
sucunesugunarehquinro(2)
sueguanaruwásira
suhucarustaráduʃ-kɨna
sune(2)rura(2)ʒanduna
supquarúcuradungu
xie(2)rihayira
xihisquarihinro
xihisqua(2)rijquinrozazikən
xiurihara
sutá_rihara
xiuhunríhrama
xiêsairehránene

dzʷ:r

 DuitUwa centralDamana
suasarahsadʒwísa
sua(2)riyaʝwia
duía
suatyritá
xuazrisa
xuirihara



Desnasalización en uwa

m:b

 DuitUwa centralDamana
chimysibará'rema
maiabáyara
masqua(3)bahrinro
micameiabayamajgwa
misquabenrobin
muyhuasucabahconro
muyhycabacayamakegwa
makewa
muyhyca(2)baquira
muyhyca(3)bajca
chimar_bajca
muyhyzybaquía
bacsoyro
mɨkʃi
məhkəʃi
məkəchi
muynebánara
muynsucabahninro
muysysuca1. basiro.a-mʉh-ʉn
-mʉs-
zimnechíbarashibú
ʃimbɨn


Rotacismo en uwa

n:r

 DuitUwa centralDamana
nasquarauwinrona-me
nyguarauwanʉngu
nɨngu
nyiaraya
nympquaréowanéwa
nypquasucarahcuinronɨkkwá
nyscasucaricuanro
nysqua(2)raquinro

n:ɾ

 DuitUwa centralDamana
-naícara-mba
-na(2)-ra
-ne-na,_-n-ro, -no-an-ka
-nynga-ykira
-sasara
-ra
benasucawera
bichunro
burinro
burunro(2)
chihinesicara(2)sikɨna
chunsosírira
chunsuasírira
genasucacárinro
huinajor
quancuara
cuaquir
quynecárara
cárucua
kɨ-kɨra
kʉn
sueguanaruwásira
sune(2)rura(2)ʒanduna
ubinaowara
ynaérara
úrara
yny-in
yarjiro
zimnechíbarashibú
ʃimbɨn

ʒ:ɾ

 DuitUwa centralDamana
bchahansucaburunro
buchuaburabura
amuro
chunsosírira
chunsuasírira
guexicawerjayá
muyhyzasucabayronro,_bachronro

z:ɾ

 DuitUwa centralDamana
-sasara
-ra
basuacuaronro
bosuaboran_abayro
fusquebən
gahasyenará
hizaerichá
hoscaorocoá
pquihistaquehrosaisa_kwaru
quysuacaruwázeko
saarcuta
arícara
sosuabahsirá
uasbura-úa
uchasacáhujeyra
ybsaibará
ysuasucaerojocro


Nasalización de la aproximante w en uwa

ʒ:w̃

w̃ proviene de 'ngw' > 'nw' > w̃

 DuitUwa centralDamana
fuchawiw̃á
chauna
mena

w:w̃

w̃ proviene de 'wn' > w̃

 DuitUwa centralDamana
fuchawiw̃á
chauna
mena


Desarrollo de tk > t:k

 DuitUwa centralDamana
chutatútiaruca
rucá
dúga
uitysucabuquinro

Desarrollo de kt > k:t

 DuitUwa centralDamana
uacwátara,_wátura
ziquynsucachitonro



Reducción de st > t:st

 DuitUwa centralDamana
ataatiaúbistia
istiyá
istiyá_istiyá
ingwi



Permanencia de kʷ

kʷ:kʷ

 DuitUwa centralDamana
chuhupquaohcuá
chupquaicuatiuwí
chuquytúcuarakomesa
cuhupquacucuiakuwa
cuinsucaconuro
gympquaumcuá
pihiguacucua
pquacacuica
kʷíka
cuicá
pquaguacuaya
pquahazapcuarecuirakwimangwi
pquanecuaninro
bárcuano
pquapquaocuara
pquaquebacuistoca
kʷik-toka
kwirua
pquasqua(2)cuihinrogok-
pquazycuehsinrokui-ʉn
pquetacuáyara
pquihizacuira
pquyhyzycuasayroa-mbɨnʃi
puynepuynugacuitro
cónuro
kʉngui
ákwia
puyquynecuicanro
quancuara
cuaquir
quyhyusucacuíhinrokuíi
spquiicuatan,_incuatan
quiná

kʷ:ku

 DuitUwa centralDamana
sospquarócuramɨnkwa
supquarúcuradungu

kʲʷ:kʷ

 DuitUwa centralDamana
chichuasucasecuanro
zuicuemno-nɨn-ka


Otras permanencias

t:t

 DuitUwa centralDamana
ataatiaúbistia
istiyá
istiyá_istiyá
ingwi
ata(2)atáacsa
aksa
bicabítaca
bitara
btysquatanrozhamek
buhutasucacúnitro
chutocasumtará
fihistawihara,_wihora
siticro
getasucacatonro
hichicataintac
ectam
quyhytansucaquestanro,_quetanro
simtesihmita
suatyritá
tatánsara
tan_ícara
tánosa
ta(2)tiw̃a
chia
te
ta(3)tan
taatérayaˈtainua
taguatiw̃a
tasquatenro
tahnonro
tazytatora
tinansucatenanro
tochuatota
tozatumisá
tybataw̃ayatʉmʉnshi
tyetara
tyhybatánubaa-nʒi-bita
tɨmɨ-kɨna
tymytima
tytysucatíyunro

st:st

 DuitUwa centralDamana
istysucaistinro
itinro
tu-

k:k

 DuitUwa centralDamana
-ca(2)caya
bicabítaca
bitara
bisquabihnro
béquinro
caquerá
caguicúrchacuancoá
cuanacoá
tinacoá
chihinesicara(2)sikɨna
chucosucasucoro
chusqua(2)suquinro
chysquyticayaítiki
ihtʃikí
cocachucasurí-nʒi
coiquysucacuitinro,_cuistinro
combacúnabadumaga_kɨn-mba
consucaconinro
onro
cucui_yehnro
cuih_tenro
cuihitinro
cui_cuara
cu(2)cut
cuanmí_cut
cubuncuwakongəla
kon-gɨra
cubunsuca
cuecúria
cuhu(2)cun
cuhucacucajá,_cujcajá
kukahá,_kukaʃá
kɨkwá
kukwá
cuhumacúmacro
cuhupquacucuiakuwa
cuhutaacor
cuhuzacúrisa
cunesucacununro,_cuninro
cupquacucmara
cusquacuhwinrowíʃ-
ʃwiʃ-i
cusybchyhicacuimora
hacaacá_(uwa)
hichicataintac
ectam
hizcasecá
hoscaorocoá
hucaumá
chuca
husqua(2)wiquinro
hyca(2)acáɨngina
iansuca(2)quininro
ipqua(2)acricur
icrác
isquayajquinro,_yaquinro
muyhycabacayamakegwa
makewa
muyhyca(2)baquira
nysqua(2)raquinro
pquacacuica
kʷíka
cuicá
pquaquebacuistoca
kʷik-toka
kwirua
pquasquacuwinro
cunro
kinkum-
puyquynecuicanro
quihichaquesa(4)
at_quesa
kɨsá
quihichybaquesubakəsá mburu
quihisquaquequinro,_quejquinro
quybacamcʉ̃wã
quybysucacáminro'kʉmu-en
kəũ-ən
... más resultados

w:w

 DuitUwa centralDamana
-u-gu-wa,-wi
bahaoabowará
bowaramá
moɲa sen
benasucawera
bichunro
burinro
burunro(2)
bugusucawahyuro
bususucabuhwinro
chiguchíwara
chusquatehwinro
teuna
cubunsuca
cusquacuhwinrowíʃ-
ʃwiʃ-i
fihistawihara,_wihora
siticro
fuchawiw̃á
chauna
mena
guiwiya
husqua(2)wiquinro
nyguarauwanʉngu
nɨngu
onasucawahninro
pquasquacuwinro
cunro
kinkum-
quysuacaruwázeko
suahuansucasahuwinro
sueguanaruwásira
tyhybatánubaa-nʒi-bita
tɨmɨ-kɨna
uacwátara,_wátura
uaquensucaúcajacro
uasguawakha
wacjá
ubinaowara
umzawansara
uscasucawácanro
usqua(2)jug-u (imperativo)waquinroguash-
utysucawahnro






otros

ʔ:n

 DuitUwa centralDamana
buhutasucacúnitro
cuhu(2)cun
gahawicán_sara
gohozensucawínunro
tyhybatánubaa-nʒi-bita
tɨmɨ-kɨna
tyzysucasehnacro
sehnaqui_batro
xiquysucaincuatró



ʒ:j

 DuitUwa centralDamana
chahasgansucayayinro
ie(3)íyara


-->